މިމައުޟޫޢު ނިންމާލުމުގެ ގޮތުން ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ވަރަށް މުހިންމު ނުކުތާއެއް ވެއެވެ. ސަނާކިޔުން ނަހީކުރައްވާފައިވާކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ބުނާއިރު އެއްވެސް ޙާލަތެއްގައި ސަނާނުކިޔޭނެކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެން ނުދަންނަވަމެވެ. އަދި މީގެ މުރާދަކީ ހެޔޮކަމުގެ އަހުލުވެރިންނަށް އެއްގޮތަކަށްވެސް ސަނާ ނުކިޔާށޭއެއް
ސަނާކިއުމުގައި ދިމާވާ އެންމެބޮޑު މުޞީބާތަކީ، “ސާހިބާ” ފަދަ ބަސްތަކުން މުނާފިޤުންނާއި ފާޖިރުންނާއި ކާފިރުންނަށް ސަނާކިޔުމެވެ. ރަސޫލުﷲ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. «لَا تَقُولُوا لِلْمُنَافِقِ سَيِّدَنَا؛ فَإِنَّهُ إِنْ يَكُ سَيِّدَكُمْ فَقَدْ أَسْخَطْتُمْ رَبَّكُمْ» [رواه
އިބްނު ޙަޖަރު رحمه الله ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “ސަނާކިޔުމުގައި ހުއްދަވާ މިންވަރާ އަދި މަނާވާ މިންވަރުގެ މިންގަނޑަކީ ކޮބާކަން ބަޔާންކޮށްދެއްވަމުން ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަނީ ހުއްދަ މިންވަރަކީ ޝަރުޠަކާއެކު ނުވަތަ ގާތްކުރާފަދަ ގޮތަކަށް ބުނާ ބުނުމެވެ. މަނާގެންވަނީ
ޝަރުޢީ ޙާޖަތެއް ނުވަތަ ޝަރުޢީ މަޞްލަޙަތެއް އޮވެގެން މީހަކަށް ސަނާކިޔާނަމަ ދަންނާށެވެ. ސަނާ ކިޔާއިރު މިފަދައިން ބުނާށެވެ. ((أَحْسِبُ فُلاَنًا، وَاللَّهُ حَسِيبُهُ، وَلاَ أُزَكِّي عَلَى اللَّهِ أَحَدًا)) [رواه البخاري] މާނައީ:
މުސްލިމުންގެ ޤާޟީންގެ ގާތަށް ސަނާކިޔުމުގައި ހައްދުފަހަނައަޅާދިއުމަށް މަޝްހޫރު މީހަކު އައުމުން، އެފަދަ މީހެއްގެ ހެކިބަސް ޤަބޫލު ނުކުރައްވާ ރައްދުކުރައްވައެވެ. ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ޝާޢިރުންގެ ޙާލަތަކީ މިއީއެވެ. އެހެންކަމުން ބައެއް މީހުން ބުނެއެވެ. “ޝާޢިރަކު
ތިބާއަށް ހެޔޮކަމެއްކޮށްދީފައިވާ މީހާ، ތިބާއަށް އެކަންކޮށްދިނުމަށް ފަހު، އެކިމަޖުލިސްތަކުގައި ތިބާ އޭނާއަށް ސަނާކިޔާ އަދި އޭނާގެ ވާހަކަދައްކާ އުޅުމަށް އޭނާ އެދޭކަން ތިބާއަށް އެނގިއްޖެނަމަ އެޙާލަތުގައި އޭނާއަށް ސަނާނުކިޔާށެވެ. އެހެންކަމުން ނަބިއްޔާ صلى الله
އިމާމް ނަވަވީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “(ސަނާކިއުންވަނީ ދެގޮތަކަށެވެ.) މީހަކު ނެތް ތަނެއްގައިވެސް، އެހެންމީހަކު އޭނާއަށް ސަނާކިޔާފާނެއެވެ. އަދި އެމީހާގެ ކުރިމަތީގައިވެސް ސަނާކިޔާފާނެއެވެ. އެމަޖިލީހުގައި ނެތް މީހަކަށް ސަނާކިޔުމުގައި މައްސަލައެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް އެއީ ދޮގެއް ނަހަދާހާ
ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބުން ޖުބައިރު ބުން ނުފައިރުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “ތިބާގެ އަޚާގެ ކުރިމަތީގައި ތިބާ، އޭނާއަށް ސަނާކިޔުމަކީ އޭނާގެ ކަރުގައި ތޫނު އެއްޗެއް ޖެއްސުންފަދަ ކަމެކެވެ.” އަދި ވިދާޅުވިއެވެ. “އިބްނު
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين. މިއަދު މުސްލިމުންގެ ޙަޔާތުގައި ކުރިމަތިވެފައިވާ އިޖުތިމާއީ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއިން އެއްކަމަކީ ދުލާ ގުޅުންހުރި ކަމެކެވެ. އެއީ ސަނާކިއުމެވެ. މިއަދު
މިމައުޟޫޢު ނިންމާލުމުގެ ގޮތުން ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ވަރަށް މުހިންމު ނުކުތާއެއް ވެއެވެ. ސަނާކިޔުން ނަހީކުރައްވާފައިވާކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ބުނާއިރު އެއްވެސް ޙާލަތެއްގައި ސަނާނުކިޔޭނެކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެން ނުދަންނަވަމެވެ. އަދި މީގެ މުރާދަކީ ހެޔޮކަމުގެ އަހުލުވެރިންނަށް އެއްގޮތަކަށްވެސް ސަނާ ނުކިޔާށޭއެއް
ސަނާކިއުމުގައި ދިމާވާ އެންމެބޮޑު މުޞީބާތަކީ، “ސާހިބާ” ފަދަ ބަސްތަކުން މުނާފިޤުންނާއި ފާޖިރުންނާއި ކާފިރުންނަށް ސަނާކިޔުމެވެ. ރަސޫލުﷲ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. «لَا تَقُولُوا لِلْمُنَافِقِ سَيِّدَنَا؛ فَإِنَّهُ إِنْ يَكُ سَيِّدَكُمْ فَقَدْ أَسْخَطْتُمْ رَبَّكُمْ» [رواه
އިބްނު ޙަޖަރު رحمه الله ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “ސަނާކިޔުމުގައި ހުއްދަވާ މިންވަރާ އަދި މަނާވާ މިންވަރުގެ މިންގަނޑަކީ ކޮބާކަން ބަޔާންކޮށްދެއްވަމުން ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަނީ ހުއްދަ މިންވަރަކީ ޝަރުޠަކާއެކު ނުވަތަ ގާތްކުރާފަދަ ގޮތަކަށް ބުނާ ބުނުމެވެ. މަނާގެންވަނީ
ޝަރުޢީ ޙާޖަތެއް ނުވަތަ ޝަރުޢީ މަޞްލަޙަތެއް އޮވެގެން މީހަކަށް ސަނާކިޔާނަމަ ދަންނާށެވެ. ސަނާ ކިޔާއިރު މިފަދައިން ބުނާށެވެ. ((أَحْسِبُ فُلاَنًا، وَاللَّهُ حَسِيبُهُ، وَلاَ أُزَكِّي عَلَى اللَّهِ أَحَدًا)) [رواه البخاري] މާނައީ:
މުސްލިމުންގެ ޤާޟީންގެ ގާތަށް ސަނާކިޔުމުގައި ހައްދުފަހަނައަޅާދިއުމަށް މަޝްހޫރު މީހަކު އައުމުން، އެފަދަ މީހެއްގެ ހެކިބަސް ޤަބޫލު ނުކުރައްވާ ރައްދުކުރައްވައެވެ. ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ޝާޢިރުންގެ ޙާލަތަކީ މިއީއެވެ. އެހެންކަމުން ބައެއް މީހުން ބުނެއެވެ. “ޝާޢިރަކު
ތިބާއަށް ހެޔޮކަމެއްކޮށްދީފައިވާ މީހާ، ތިބާއަށް އެކަންކޮށްދިނުމަށް ފަހު، އެކިމަޖުލިސްތަކުގައި ތިބާ އޭނާއަށް ސަނާކިޔާ އަދި އޭނާގެ ވާހަކަދައްކާ އުޅުމަށް އޭނާ އެދޭކަން ތިބާއަށް އެނގިއްޖެނަމަ އެޙާލަތުގައި އޭނާއަށް ސަނާނުކިޔާށެވެ. އެހެންކަމުން ނަބިއްޔާ صلى الله
އިމާމް ނަވަވީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “(ސަނާކިއުންވަނީ ދެގޮތަކަށެވެ.) މީހަކު ނެތް ތަނެއްގައިވެސް، އެހެންމީހަކު އޭނާއަށް ސަނާކިޔާފާނެއެވެ. އަދި އެމީހާގެ ކުރިމަތީގައިވެސް ސަނާކިޔާފާނެއެވެ. އެމަޖިލީހުގައި ނެތް މީހަކަށް ސަނާކިޔުމުގައި މައްސަލައެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް އެއީ ދޮގެއް ނަހަދާހާ
ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބުން ޖުބައިރު ބުން ނުފައިރުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “ތިބާގެ އަޚާގެ ކުރިމަތީގައި ތިބާ، އޭނާއަށް ސަނާކިޔުމަކީ އޭނާގެ ކަރުގައި ތޫނު އެއްޗެއް ޖެއްސުންފަދަ ކަމެކެވެ.” އަދި ވިދާޅުވިއެވެ. “އިބްނު
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين. މިއަދު މުސްލިމުންގެ ޙަޔާތުގައި ކުރިމަތިވެފައިވާ އިޖުތިމާއީ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއިން އެއްކަމަކީ ދުލާ ގުޅުންހުރި ކަމެކެވެ. އެއީ ސަނާކިއުމެވެ. މިއަދު
