އެ އެންމެހާ މީސްތަކުންވަނީ އެއިލާހުގެ އެދިވޮޑިގަތުމާއި، އެއިލާހުގެ ފަޟްލަވަންތަކަމާއި ޢަދުލުވެރިކަމުގައެވެ. އެއިލާހާ ދެކޮޅުފަރާތެއް އަދި އެއިލާހާ އެއްފަދަ އެހެން ފަރާތެއްވުމުން މަތިވެރިވެވޮޑިގެންވެއެވެ.
އެއިލާހު އެދިވޮޑިގެން މީހަކަށް ހިދާޔަތު ދައްކަވައެވެ. އަދި އެއިލާހުގެ ފަޟްލަވަންތަވެރިކަމުން އެބައިމީހުން ރައްކާތެރިކުރައްވައި، ނުރައްކާތަކުން އެބައިމީހުން ސަލާމަތްކުރައްވައެވެ.
އެންމެހާ ކަންތައްތައް ހިނގަމުންދަނީ އެއިލާހު ތަޤްދީރުކުރައްވާފައިވާގޮތަށެވެ. އެއިލާހުގެ މަޝީއަތްވަނީ ތަންފީޛުވެގެންނެވެ. އަޅުތަކުންނަށް ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރުލިބިގެންވަނީ، ހަމައެކަނި އެއިލާހު އަޅުތަކުންނަށް އިރާދަކުރެއްވިކަމަކަށެވެ.
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަނީ އެއިލާހުގެ ޚަލްޤުތަކުންނަށް ވަކިއަޖަލެއް މިންވަރުކުރައްވާފައެވެ. އެއަޖަލު އައިސްޖެހުމާއެކު ކުޑަހިނދުކޮޅެއް އަވަސްވެސް އަދި ފަސްވެސް ނުކުރެވޭނެއެވެ.
މިބަސްފުޅުގައި އިމާމް ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ މިވިދާޅުވަނީ، ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ޚަލްޤުކުރެއްވި އެންމެހާ ޚަލްޤުތަކަށް އެއިލާހުވަނީ ވަކި ޤަދަރެއް ކަނޑައަޅުއްވާފައެވެ.
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އެންމެހާ ޚަލްޤުތަކެއް އުފައްދަވާފައި ވަނީ، އެޚަލްޤުތަކާގުޅޭ އެންމެހާ ކަމެއް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ޙާލުގައެވެ. އެތަކެތި ޚަލްޤުކުރެއްވުމުގެ ކުރިންވެސް، އަދި އޭގެފަހުންވެސް އެތަކެތީގެ އެންމެހާކަމެއް އެއިލާހު މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވެއެވެ.
އެހެނީ، ހަމަކަށަވަރުން އެއިލާހީ ކޮންމެކަމަކަށް ކުޅަދުންވަންތަ އިލާހެވެ. އަދި އެންމެހާ ތަކެއްޗެއްވަނީ އެއިލާހަށް ބޭނުންތެރިވެގެންނެވެ. އަދި އެންމެހާ ކަންތައްތައް ވަނީ އެއިލާހަށް ލުއިފަސޭހަވެގެންނެވެ. އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އެއިލާހު ބޭނުންތެރިވެވޮޑިގެންނުވެއެވެ.
ޚަލްޤުތައް އުފެއްދެވުމުގެ ކުރިން އެއިލާހަށް ލިބިވޮޑިގެންވާ ޞިފަފުޅުތައް ނެތިދިޔުމެއްނުވެއެވެ. ޚަލްޤުތައް އުފެއްދެވުމުގެ ކުރިން ލިބިވޮޑިގެންވާ ޞިފަފުޅުތަކުގެ އިތުރަށް، ޚަލްޤުތައް އުފެއްދެވުމަށްފަހު އެއްވެސް ޞިފަފުޅެއް އިތުރުވެގެން ނުވެއެވެ.
އެއިލާހީ (އެއްވެސް) ބިރުވެތިވެވޮޑިގެންނެވުމެއްނެތި ޚަލްޤުތަކަށް މަރުގަންނަވާ އިލާހެވެ. އުނދަގޫވެވޮޑިގަތުމެއްނެތި އެޚަލްޤުތައް އަލުން ދިރުއްވާ އިލާހެވެ.
އެއިލާހީ (އެއިލާހުގެ ޚަލްޤުކުރެއްވި ތަކެއްޗަށް) ޙާޖަތަށްޖެހިވޮޑިގެންނުވާ ޚާލިޤުވަންތަ އިލާހެވެ. އެއިލާހީ އެއްވެސް އުނދަގޫކަމެއްނެތި (އެޚަލްޤުތަކަށް ރިޒްޤުދެއްވާ) ރާޒިޤުވަންތަ އިލާހެވެ.
އެއިލާހީ އަވަހާރަވުމެއްނެތި ދިރިދެމިވޮޑިގެންވާ ފަރާތެވެ. އަވަހާރަފުޅު ލެއްޕެވުމެއްނެތި ދާއިމަށް ޤާއިމުވެވޮޑިގެންވާ އިލާހެވެ.
މިލަފުޡުގެ މާނައަކީ މީސްތަކުން ކަމުގައި ބުނެވިފައިވެއެވެ. އަދި އެއީ ރޫޙުވާ ކޮންމެ މަޚްލޫޤެއްކަމުގައާއި، އަދި އިންސީންނާއި ޖިންނީންކަމުގައިވެސް ބުނެވިފައިވެއެވެ. ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
قَالَ الطَّحَاوِيُّ رحمه الله: “لاَ تَبْلُغُهُ الأَوْهَامُ، وَلاَ تُدْرِكُهُ الأَفْهَامُ”. ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވިއެވެ. “ހީތައް އެއިލާހާ ހަމައަށް ނުފޯރާނެތެވެ. (އެބަހީ، ހީއަކުން އެއިލާހު ޞިފަނުކުރެވޭނެތެވެ.) އަދި (ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ ޢިލްމު ފިޔަވައި އެހެން) ޢިލްމުތަކުން އެއިލާހު ލިބިނުގަނެވޭނެތެވެ. (އެބަހީ، ދެނެނުގަނެވޭނެތެވެ.)” ____________________________________________________ ޝަރަޙަ: * އިމާމް ޠަޙާވީ ތަޙިމަހުﷲ ގެ މިބަސްފުޅަކީ، ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ޖިސްމުފުޅެއް ވާކަމަށް ބުނާ “المُجَسِّمَة” (އަލްމުޖައްސިމާ) އިންނަށާއި، ﷲގެ ޞިފަފުޅުތައް ނަފީކުރާ…
قَالَ الطَّحَاوِيُّ رحمه الله: “وَلاَ يَكُونُ إِلاَّ مَا يُرِيدُ”. ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއިލާހު އިރާދަކުރެއްވިކަމެއް މެނުވީ ނުވާހުއްޓެވެ.” __________________________________ ޝަރަޙަ: * އިމާމް ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲގެ މިބަސްފުޅަށް ދަލީލު ލިބޭ ވަރަށް ގިނަ ދަލީލުތައް ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގައި ވެއެވެ. އެގޮތުން ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا)) الإنسان:30 މާނައީ: “އަދި ﷲ އިރާދަކުރެއްވުމުން މެނުވީ،…
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ފަނާވެ އަދި ނެތިގެންނުދަނީ އެއިލާހުގެ ދިރިދެމިވޮޑިގެންވުމާއި ޤާއިމުވެވޮޑިގަތުމުގެ ފުރިހަމަކަމުންނެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ*وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ)) الرحمن:26-27
قَالَ الطَّحَاوِيُّ رحمه الله: “قَدِيمٌ بِلاَ ابْتِدَاءٍ، دَائِمٌ بِلاَ انْتِهَاءٍ”. ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއިލާހީ ފެށުމެއްނުވާ ޤަދީމުވަންތަ އިލާހެވެ. އަދި ނިމުމެއްނުވާ ދާއިމުވަންތަ އިލާހެވެ.” _________________________________________________________________ ޝަރަޙަ: * އިމާމް ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ މިޖުމްލައިން އަންގައިދޭން ބޭނުންވެވަޑައިގެންފައިވަނީ ޚަލްޤުކުރެވިފައިވާ އެންމެހާ ތަކެއްޗާ އެއްވައްތަރުވުމުން އެއިލާހާ ހުސްޠާހިރުވެގެންވާކަމެވެ. އެއިލާހީ ފެށުމެއްނުވާ އަދި ނިމުމެއްނުވާ އަބަދަށް ޤާއިމުވެވޮޑިގެންވާ އިލާހެވެ. އީމާމް ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ގެންނަވާފައިވާ “القَدِيمُ” އާއި “الدَّائِمُ” މިއީ ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގައި، ﷲގެ އިސްމުފުޅުތަކުގެ…