الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه وسلم.
އީމާންތެރިކަމަކީ އިތުރުވާ އަދި މަދުވެސްވާ އެއްޗެކެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުތަކާއި ދަލީލުތައް ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ޙަދީޘްތަކުގައި ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ.
އެގޮތުން މިލިޔުމުގައި ހުށަހަޅާމިލަނީ أ. د. عَبْدُالرَزَّاق البَدْر ލިޔުއްވާފައިވާ زِيَادَةُ الإيمانِ وَنُقْصَانُهُ وَحُكْمُ الإستِثْنَاءِ فِيْهِ، މިފޮތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ބަހުޘްއެއްގެ ޚުލާޞާ ނުކުތާތަކެކެވެ.
އީމާންކަން އިތުރުވާ ސަބަބުތައް
ފުރަތަމައީ: ފައިދާކުރަނިވި ޢިލްމު އުނގެނުން
﴿لَّـٰكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ ۚ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلَاةَ ۚ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أُولَـٰئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيمًا﴾ [سورة النساء ١٦٢ ]
މާނައީ: “އެހެނެއްކަމަކު އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން ޢިލްމުވެރިކަމުގައި ސާބިތުވެ ހަރުލައިތިބި މީހުންނާއި، މުއުމިނުން ކަލޭގެފާނަށް ބާވައިލެއްވި ފޮތަށާއި، ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ބާވައިލެއްވި ފޮތްތަކަށް އީމާންވެއެވެ. (އެބައިމީހުންނާ) އަދި (ޚާއްޞަކޮށް) ނަމާދު ޤާއިމުކުރާ މީހުންނާއި، ޒަކާތްދޭ މީހުންނާއި، ﷲ އަށާއި، އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވާ މީހުން (ދަންނައެވެ!) އެބައިމީހުންނަށް ތިމަންއިލާހު ބޮޑުވެގެންވާ ދަރުމަ ދެއްވާހުށީމެވެ.”
ޝަރުޢީ ޢިލްމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން އީމާންތެރިކަން އިތުރުވާ ކަންތައްތައް
- ޤުރުއާން ކިޔެވުމާއި ޤުރުއާނާމެދު ވިސްނާ ފިކުރުކުރުން.
﴿كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ ﴾ [سورة ص ٢٩]
މާނައީ: ”(މިއީ) ކަލޭގެފާނަށް ތިމަންއިލާހު ބާވައިލެއްވި ބަރަކާތްތެރި ފޮތެކެވެ. (އެއީ) އެބައިމީހުން އެ ފޮތުގެ އާޔަތްތަކުގެ މާނަތަކާމެދު ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމަށެވެ. އަދި ބުއްދީގެ އަހުލުވެރިން (އެއިން) ނަސޭހަތް ލިބިގަތުމަށެވެ.”
- ﷲގެ ރިވެތިވެގެންވާ އިސްމުފުޅުތަކާއި މަތިވެރި ޞިފަފުޅުތައް އުނގެނުން.
ޞަޙީޙު ބުޚާރީއާއި ޞަޙީޙް މުސްލިމުގައި އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލު ﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
((إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اسْمًا، مِائَةً إِلَّا وَاحِدًا مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ)) [أخرجه البخاري (5 / 354 ) ومسلم ( 4 / 2063)]
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން ﷲ އަށް ނުވަދިހަ ނުވަ އިސްމުފުޅުވެއެވެ. ސަތޭކަ ހަމަނުވެ އެންމެ އިސްމުފުޅެކެވެ. އެ އިސްމުފުޅުތައް ދަސްކޮށް، އެ އިސްމުފުޅުތަކަށް ދޭންވާ ޙައްޤުތައް ދީފިމީހަކު ސުވަރުގެ ވަދެއްޖެއެވެ.” [1]
- ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ ސިޔަރަތާ މެދު ވިސްނުން.
﴿ وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ ﴾ [سورة القلم ٤ ]
މާނައީ: “އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނު ވަނީ މާތްވެގެންވާ ޚުލުޤުފުޅެއްގެ މަތީގައިކަން ކަށަވަރެވެ.”
- އިސްލާމްދީނުގެ ފުރިހަމަކާމެދު ވިސްނުން.
﴿…وَلَـٰكِنَّ اللَّـهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ…﴾ [سورة الحجرات ٧]
މާނައީ: ”އެހެނެއްކަމަކު ﷲ، ތިޔަބައިމީހުން އީމާންކަމަށް ލޯބިޖައްސަވައި، ތިޔަބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގައި އެ އީމާންކަން ޒީނަތްތެރިކުރެއްވިއެވެ.”
- މިއުންމަތުގައި އިސްވެ ގޮސްފައިވާ ސަލަފުއްޞާލިޙުންގެ ޙަޔާތްޕުޅާ ގުޅުންހުރި ފޮތްތައް ކިޔުން.
ޞަޙީޙް މުސްލިމުގައި އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލު ﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
((خَيْرُ أُمَّتِي الْقَرْنُ الَّذِينَ بُعِثْتُ فِيهِمْ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ …)) [ رواه مسلم 4 / 1964]
މާނައީ: “ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުންމަތުގެ ތެރެއިން އެންމެ ހެޔޮ ބަޔަކީ، އެޤަރުނެއްގައި ތިމަންކަލޭގެފާނު އެބައެއްގެ ގާތަށް ފޮނުވުނު މީސްތަކުންނެވެ. (އެބަހީ: ޞަޙާބީ ބޭކަލުންނެވެ.) ދެން އެއަށްފަހު އެބައިމީހުންނާ ޖެހިގެން އައި މީހުންނެވެ…”
ދެވަނައީ: ﷲ ތަޢާލާ ޚަލްޤުކުރައްވާފައިވާ ކައުނީ އާޔަތްތަކާމެދު ވިސްނާ ފިކުރުކުރުން
﴿إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللَّـهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ﴾ [سورة البقرة ١٦٤]
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން އުޑުތަކާއި ބިން ހެއްދެވުމުގައްޔާއި، ރޭދުވާ ތަފާތު ވުމުގައްޔާއި، މީސްތަކުންނަށް މަންފާކުރާ ތަކެއްޗާއިގެން ކަނޑުމަތީގައި ދުވާ އުޅަނދުތަކުގައްޔާއި، ﷲ އުޑުން ވެއްސެވި ވާރޭގައްޔާއި، ފަހެ، ބިން މަރުވެ އޮތުމަށްފަހު އެވާރޭގެ ސަބަބުން ބިމަށް ދިރުން ދެއްވައިފުމާ އަދި ހިނގައިބިނގައި އުޅޭ އެންމެހާ ބާވަތްތަކުގެ ދިރޭތަކެތި، އެ ބިމުގައި ފަތުރުއްވައިފުމާ އަދި އެކި ފަރާތްފަރާތުން ޖެހޭގޮތުގައި ވައިޖެއްސެވުމުގައްޔާއި، އުޑާއި ބިމާ ދެމެދު ކިޔަމަންކުރައްވާފައިވާ ވިލާގައި، ވިސްނާ ބަޔަކަށް ކަނޑައެޅިގެން ހުރި ހެކިތަކެއް ވާކަން ކަށަވަރެވެ.”
ތިންވަނައީ: އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު ޞާލިޙު ޢަމަލުތައް ﷲގެ ވަޖްހުފުޅު އަދައިގެން ކުރުން
﴿قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ [١] الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ [٢] وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ [٣] وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ [٤] وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ [٥] إِلَّا عَلَىٰ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ [٦] فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَـٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ [٧] وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ [٨] وَالَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ [٩] أُولَـٰئِكَ هُمُ الْوَارِثُونَ [١٠] الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ [١١]﴾ [سورة المؤمنون ١- ١١]
މާނައީ: “މުއުމިނުން ކާމިޔާބުވެއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ. [1] އެބައިމީހުންނީ އެބައިމީހުންގެ ނަމާދުގައި މަޑުމައިތިރިވެތިބޭ މީހުންނެވެ. [2] އަދި އެބައިމީހުންނީ، ބޭކާރު ވާހަކަތަކާއި، ކަންތަކުން ދުރުހެލިވެތިބޭ މީހުންނެވެ. [3] އަދި އެބައިމީހުންނީ ޒަކާތް ދޭމީހުންނެވެ. [4] އަދި އެބައިމީހުންނީ އެބައިމީހުންގެ ފަރުޖުތަކަށް ރައްކާތެރިވާމީހުންނެވެ. [5] އެބައިމީހުންގެ އަނބިންގެ މައްޗަށާއި، އެބައިމީހުންނަށް މިލްކުވެގެންވާ އަޅުންގެ މައްޗަށް މެނުވީއެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، އެބައިމީހުންނީ (އެކަމުގައި) ބަދުނާމެއް ލިބިގެންނުވާ މީހުންނެވެ. [6] ފަހެ، އެއިން ބޭރުގައިވާ ކަމަކަށް އެދިއްޖެމީހާ (ދަންނައެވެ!) ފަހެ، އެއީ (ހުއްދަވެގެންވާ އިން) ފަހަނަޅައިދާ މީހުންނެވެ. [7] އަދި އެބައިމީހުންނީ އެބައިމީހުންގެ އަމާނާތްތަކަށާއި އެބައިމީހުންގެ ޢަހުދުތަކަށް ރައްކާތެރިވާ މީހުންނެވެ. [8] އަދި އެބައިމީހުންނީ އެބައިމީހުންގެ ނަމާދުތަކުގެ މައްޗަށް ރައްކާތެރިވާ މީހުންނެވެ. [9] ވާރުތަވާ މީހުންނީ، ހަމަ އެބައިމީހުންނެވެ. [10] އެބައިމީހުންނީ ފިރުދައުސް އޭކިޔުނު ސުވަރުގެ ވާރުތަވާ މީހުންނެވެ. އެބައިމީހުން އެތަނުގައި ދެމިތިބޭހުށްޓެވެ. [11]”
= ނުނިމޭ =
_____________________________________________
