ރޯދަ ވީއްލާއިރު اللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ މިދުޢާ ކިޔުން

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين

ރޯދަ ވީއްލާއިރު ކިޔުމަށް ވާރިދުވެފައިވާ އެންމެ ޞައްޙަ ދުޢާއަކީ އަންނަނިވި ޙަދީޘްފުޅުގައި ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާއެވެ.

އިބުނު އުމަރު رضي الله عنه ރިވާކުރެއްވިއެވެ.

كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، إِذَا أَفْطَرَ قَالَ: «ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ، وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ»
[أخرجه أبو داود في سننه برقم: (2357) والبزار في مسنده برقم: (5395) والنسائي في الكبرى برقم: (3315) (10058) والدارقطني في سننه برقم: (2279) والحاكم في مستدركه برقم: (1356) والبيهقي في سننه الكبير (8133)]

މާނައީ: “ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ރޯދަ ވީއްލަވާ އިރުގައި ޙަދީޘްކުރައްވައެވެ.”

«ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ، وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ»

(މާނައީ: ” ކަރުހިއްކުން ފިލައިފިއެވެ. އަދި ނާރުތައް ތެމިއްޖެއެވެ. އަދި އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އަޖުރު ސާބިތުވެއްޖެއެވެ.”)

މި ޙަދީޘްއަކީ ޢިލްމުވެރިންގެ އަރިހުގައި ޙަސަން ދަރަޖައަށް ދާ ޙަދީޘެކެވެ. މި ޙަދީޘަކީ ޙަސަން ޙަދީޘެއްކަމުގައި ވިދާޅުވި ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރޭގައި:

އައްދާރުޤުޠުނީ [1] އަދި ޝައިޚް އަލްބާނީ [2] ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ.

“كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَفْطَرَ قَالَ:  (ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ)”. [1]

” رسول الله صلى الله عليه و سلم ރޯދަ ވިއްލަވާއިރު ޙަދީޘްފުޅުކުރައްވައެވެ. (ކަރުހިއްކުން ފިލައިފިއެވެ. އަދި ނާރުތައް ތެމިއްޖެއެވެ. އަދި އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އަޖުރު ސާބިތުވެއްޖެއެވެ.)”

މިނޫނަސް އެހެން ދުޢާތައް މިމައުޟޫގައި ވާރިދުވެފައިވެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން އެއް ދުޢާއަކީ (اللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ)  މި ލިޔުމުގައި މިދުޢާއަށް ޚާއްސަ ގޮތެއްގައި އަލި އަޅުވާމިލަނީ، މިދުޢާއަކީ ރޯދަވިއްލާއިރު ކިޔޭ ދުޢާތަކުގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުމުންގެ ރާއްޖޭގައިވެސް ގިނަ ބަޔަކު ކިޔާ އުޅޭ ދުޢާއަކަށް ވާތީއެވެ.

މިދުޢާގެ އަޞްލު:

މިދުޢާއަކީ (بُغْيَةِ البَاحِثِ فِي زَوَائِدِ مُسْنَدِ الحَارِث)  މިފޮތުގައި علي رضي الله عنه  ރިވާކުރެއްވިކަމަށް ޛިކުރުކުރެވިފައިވާ ދިގު ޙަދީޘްއެއްގެ ތަންކޮޅެކެވެ. އެޙަދީޘުގައި އައިސްފައިވަނީ :

(ضعيف) حدثنا عبد الرحيم بن واقد ثنا حماد بن عمر عن السري بن خالد بن شداد عن جعفر بن محمد عن أبيه عن جده عن علي أنه قال :  قال لي رسول الله صلى الله عليه و سلم :  ( …يا عليُّ، إذَا كُنْتَ صَائِمًا فِي شَهْرِ رَمَضَانَ، فَقُلْ بَعْدَ إِفْطَارِكَ: اللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ تُكْتَبُ لَكَ مِثْلُ مَنْ كَانَ صَائِمًا مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْتَقِصَ مِنْ أُجُوْرِهِمْ شَيْئًا…)[2]

ޢަލީގެފާނުގެ އަރިހުން ރިވާވެފައިވެއެވެ. رسول الله صلى الله عليه و سلم ތިމަން ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި ޙަދީޘްފުޅު ކުރެއްވިއެވެ. (…އޭ ޢަލީގެފާނެވެ. ކަލޭގެފާނު ރަމަޟާނު މަހު ރޯދަ ހިއްޕަވާނަމަ ރޯދަ ވީއްލުމުގެ ފަހުގައި ވިދާޅުވާށެވެ. (އޭ ﷲ! މިއަޅާ ރޯދަ ހިފަނީ  އިބައިލާހަށްޓަކައެވެ. އަދި މިއަޅާ ވަކީލު ކުރަނީ އިބައިލާހަށެވެ. އަދި މިއަޅާ ރޯދަ ވިއްލީ އިބައިލާހުގެ ރިޒްޤުންނެވެ…)

ޙަދީޘް ފަންނުގެ ޢިލްމުވެރީންގެ އަރިހުގައި  މިޙަދީޘަކީ މިސަނަދުން رسول الله صلى الله عليه و سلم އަރިހުން ޞައްޙަކޮށް ޘާބިތު ހަދީޘްފުޅެއްނޫނެވެ. މިޙަދީޘްއަކީ ބަލިކަށިޙަދީޘެކެވެ. އިމާމުއް ސުޔޫޠީ موضوع ޙަދީޘްތައް  ޖަމާކުރެއްވި ފޮތުގައި މި ޙަދީޘްވެސް ޒިކުރު  ކުރައްވާފައިވެއެވެ. [3] موضوع ޙަދީޘަކީ އެކި މީސްމީހުން ދޮގު ހަދައިގެން ޙަދީޘެއްގެ ގޮތުގައި رسول الله صلى الله عليه و سلم ނިސްބަތްކޮށް ގެނެސްފައި ބަސްތަކެވެ.

މި ޙަދީޘް ބަލިކަށި ޙަދީޘަކަށްވި ސަބަބާއި އެފަދައިން ވިދާޅުވެފައިވާ ބައެއް ޢިލްމުވެރީން

މި ޙަދީޘަކީ ބަލިކަށި ޙަދީޘެއް ކަމުގައި ޢިލްމުވެރީން ކަނޑަ އަޅުއްވާފައި ވަނީ މި ޙަދީޘްގެ ސަނަދުގައި ތިއްބެވި ބައެއް ބޭފުޅުންގެ ސަބަބުންނެވެ. ޙަދީޘެއް ރިވާކުރައްވާ ބޭފުޅުންގެ ހިތުދަސްކުރުމާއި، ޙަދީޘްތަކަށް ރައްކާތެރިވުމާއި، ދީންވެރިކަމާއި، އެބޭފުޅުންނަކީ ކޮންބޭފުޅެއްކަން ޔަޤީންކަމާއެކު އެނގުމާއި، އަދި އެބޭފުޅެއްގެ ޙަޤީޤަތް އެނގިފައި އޮތުން މިއީ ޙަދީޘް ރިވާކުރާ ބޭކަލެއްގެ ކިބައިގައި ހުންނަން ޖެހޭ ޞިފަތަކެކެވެ. މިތަނުން ޞިފައެއް އުނިވެއްޖެނަމަ އެބޭފުޅުން ރިވާކުރާ ޙަދީޘް ބަލިކަށިވެދާނެއެވެ.

إتحاف الخيرة المهرة  އޭ ކިޔުނު ފޮތުގައި البوصيري ވިދާޅުވިއެވެ.

“هذا إسْنَادٌ مُسَلْسَلٌ بِالضُّعَفَاءُ، السّرِيّ وحَمِّاد وعبدالرحيم ضُعَفَاءُ”. [4]

“މިސަނަދުގައި ބަލިކަށި ރާވީންގެ ސިލްސިލާއެއް ވެއެވެ. السري އާއި حماد އާއި އަދި عبدالرحيم އަކީ (ޙަދީޘްރިވާ ކުރުމުގައި) ބަލިކަށި ބޭފުޅުންނެވެ.”

މިޙަދީޘްފުޅުގެ ބަލިކަށިވީ حماد بن عمرو (أبو إسماعيل) النصيبى އާއި السري بن خالد އާއި އަދި عبدالرحيم بن واقد (شيخ خراساني)  މި ޙަދީޘް ގެ ރާވީންގެ ގޮތުގައި ވާތީއެވެ. މިގޮތުން މިތިން ރާވީންގެ ބަލިކަށި ކަމާއި މެދު الحافظ ابن حجر[5] އަދި إمام الذهبي[6] އަލި އަޅުއްވާލާފައިވެއެވެ.

އަދި މި ޙަދީޘްއަކީ ބަޔަކު ހަދާފައިވާ ބާޠިލު ޙަދީޘްއެއްކަމުގައި ފަހުގެ ޢިލްމުވެރިއެއް ކަމުގައިވާ ފަޟީލަތުއްޝައިޚު އަބޫ އިސްޙާޤު އަލްޙުވައިނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.[7]

ޚުލާޞާ

ރޯދަ ވިއްލާ ވަގުތަކީ ދުޢާ އިޖާބަކުރެވޭ ވަގުތަކަށް ވުމުން އެވަގުތުގައި  ދުޢާކުރާއިރު رسول الله صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ޘާބިތުވެފައިވާ ދުޢާ ކިޔުން މުހިންމެވެ. މިގޮތުން މިމައުޟޫގައި ވާރިދުވެފައިވާ ޞައްޙަ ދުޢާ (ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ)  ކިޔުން ހުއްޓެވެ. އަދި (اللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ) ފަދަ ضعيف ދުޢާތަކުން ދުރުހެލިވުން ހުއްޓެވެ.

ދުޢާއަކީ އަޅަމެންނަކީ رسول الله صلى الله عليه وسلم ދެއްކެވި ސާފު ސީދާ މަގުގައި ޘާބިތުކަމާއެކު ހިނގާ ބަޔަކު ކަމުގައި ލެއްވުމެވެ.

والله تعالى أعلم

 ________________________________________