الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين.
މުޖުތަމަޢުތައް އެކުލެވެނީ ޢާއިލާތަކެއްގެ މައްޗަށްކަމަށްވާއިރު ޢާއިލާތައް ހެޔޮގޮތުގައި ތަރުބިއްޔަތުކުރުމީ މުޖުތަމަޢުގެ ހަމަޖެހުމެވެ. ގިނަފަހަރަށް އެކަމާމެދު ފަރުވާކުޑަކުރެވެނީ އެކަމުގެ އަހައްމިއްޔަތު އޮޅުންފިލާފައި ނުވާތީއެވެ. ދެންފަހެ އެކަމަށް އިސްލާމްދީނުގައި ބާރު އެޅިފައިވާ މިންވަރު ދެނެގަތުމަށް ވަޤުތުކޮޅެއް ހޭދަކޮށްލަމާ ހިނގާށެވެ.
”[ޢާއިލާއަށް އުނގަންނައިދިނުން]، މިއީ ގޭގެ އެންމެ އިސް ފަރާތުގެ މަސްޢޫލިއްޔަތެކެވެ. އަންނަނިވި އާޔަތުގައި މިކަމަށް ވަނީ އަމުރު ކުރެވިފައެވެ.
﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدَادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ﴾ (سورة التحريم ٦)
މާނައީ: ”އޭ އީމާން ވެއްޖެ މީސްތަކުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުތަކާއި، ތިޔަބައިމީހުންގެ އަހުލުވެރިން، ނަރަކައިން ސަލާމަތްކުރާށެވެ! އެ ނަރަކައިގެ ދަރަކީ، މީހުންނާއި ހިލައެވެ. އެ ނަރަކައިގެ މައްޗަށް (ބަނޑޭރިންކަމުގައި) ހަރުކަށި، އަދި ގަދަފަދަ މަލާއިކަތުންވެއެވެ. ﷲ، އެބޭކަލުންނަށް ކުރައްވާ އަމުރަކަށް އެބޭކަލުން ނުއުރެދޭނެއެވެ. އަދި އެބޭކަލުންނަށް އަމުރުކުރައްވާކަންތައް އެބޭކަލުން ކުރައްވާނެއެވެ.”
ޢާއިލާއަށް ކިޔަވައިދީ އުނގަންނައިދިނުމުގެ މައިގަނޑު އަޞްލަކީ މިއާޔަތެވެ. އެއީ އެބައިމީހުންނަށް ހެޔޮ ކަންތައްތަކަށް އަމުރުކޮށް ނުބައިކަންތައްތަކުން ދުރުކުރުމަށެވެ. ޢިއްޒަތްތެރި ކިޔުންތެރިންނޭވެ! ޤުރުއާން ތަފްސީރުކުރައްވާ ބޭކަލުން، މި އާޔަތާމެދު އަދި ގޭގެ އެންމެ އިސްފަރާތަށް ވާޖިބުވާ ކަންތައްތަކާމެދު، ވިދާޅުވެފައިވާ ބަސްފުޅުތަކާމެދު ޙާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދެއްވާށެވެ.
قتادة (رحمه الله) މިއާޔަތާމެދު ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ: ”އެއީ ﷲ އަށް ކިޔަމަންތެރިވުމަށް އެބައިމީހުންނަށް އަމުރުކުރުމާއި އަދި އެކަލާނގެއަށް ނުކިޔަމަންތެރިވުން ނަޙީކުރުމެވެ. ﷲ ގެ އަމުރުފުޅުތައް އެބައިމީހުން ލައްވާ ކުރުވުމާއި އެކަންކަމުގައި އެބައިމީހުންނަށް އެހީތެރިވުމެވެ. އަހަރެންނަށް އެބައިމީހުން ﷲ އަށް އުރެދޭ ތަން ފެނިއްޖެނަމަ އަހަރެން އެކަމަށް ހުރަސްއަޅާ އެކަމާ ދެކޮޅު ހަދާނަމެވެ.”
الضحاك (رحمه الله) އަދި مقاتل (رحمه الله) މިއާޔަތާމެދު ވިދާޅުވިއެވެ: ”މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ވާޖިބުވެގެންވަނީ އޭނާގެ ޢާއިލާއާއި، ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި އަދި އަންހެން އަޅުންނަށް، ﷲ ތަޢާލާ އެބައިމީހުންނަށް އަންގަވާފައިވާ ކަންކަމާއި ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަންކަން ބަޔާކޮށްދިނުމެވެ.”
ޢަލީ (رضي الله عنه) ވިދާޅުވިއެވެ: ”އެމީހުންނަށް އުނގަންނައިދޭށެވެ. އަދި ރަނގަޅު އާދަތައް ދައްކުވައިދޭށެވެ.”
الكيا الطبري (رحمه الله) މިއާޔަތާމެދު ވިދާޅުވިއެވެ: ”ދީނާއި ރަނގަޅު ކަންތައްތަކާއި އަދި ރަނގަޅު އާދަތައް އަޅުގަނޑުމެންގެ އަނބިދަރީންނަށް އުނގަންނައިދިނުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޮނޑުގައި އެޅިފައިވާ މަސްޢޫލިއްޔަތެކެވެ. އަދި ރިވެތި އަޚުލާޤުގެ އަހައްމިއްޔަތު ހަނދުމަނައްތާނުލާށެވެ.” ”1
_________________________________________
[1] އިންވިޓޭޝަން ޓު އިސްލާމްއިން ޗާޕުކޮށްފައިވާ (އެޑްވައިސް އޮން އެސްޓަބްލިޝިންގް އެން އިސްލާމިކް ހޯމް…) އެފޮތުން ނަގާފައި
