ސުވާލު: ބައެއް މީހުންނަށް ހަނދު ފެނުނުކަމަށް ބުނާއިރު ފަލަކީ ޙިސާބުގެ އަހުލުވެރިން އެރޭ ހަނދު ނުފެންނާނެކަށް ބުނެއެވެ. މިކަމުގައި އަޅުގަނޑަށް އޮޅުމެއް ނާރައެވެ. އެހެނީ ޙިސާބު ހެދުމުގައި މައްސަލައެއް ކުށެއް ހެދުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. އަދި މިން ކަނޑައެޅުމުގައިވެސް ޚިލާފުތަކެއް ހުރެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް އޮޅުން އަރާ ތަންކޮޅަކީ ފަލަކީ ޙިސާބުގެ އަހުލުވެރިން، އެމީހުންގެ އޮބްސަވޭޓަރީތަކުގައި ބޭނުންކުރާ ވަޞީލަތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން ހަނދު ހޯދަން މަސައްކަތްކުރުމުންވެސް ހަނދުނުފެންނަކަމަށް ބުނާތީއެވެ. އަދުގެ ޒަމާނީ ވަޞީލަތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން ހަނދު ނުފެނުނު އިރު ހަމަލޮލަށް ފެންނާނީ ކިހިނެތް ހެއްޔެވެ؟ މިކަން އިދިކޮޅަށް ހިނގިނަމަ، އާލަތްތަކުން ބަލާފައި ހަނދުފެނިފައި ހަމަ ލޮލަށް ބަލައިގެން ނުފެނުނުނަމަ މިކަމުގައި ޚިލާފުވުމުގައި ބުރަދަނެއް ހުރީހެވެ. އެއީ އެ ޙާލަތުގައި މީސްތަކުން ރޯދަ ހިފާނީތޯ ނުވަތަ ދޫކޮށްލާނީތޯއެވެ. ނަމަވެސް މައްސަލައަކީ ހަމަލޮލަށް ފެނިފައި ޒަމާނީ ވަޞީލަތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން ނުފެންނަކަމަށް ބުނާތީއެވެ. އަޅުގަނޑު ތިޔަބޭފުޅުންގެ އަރިހުން އެދެނީ އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލުކުރަން އުނދަގޫވެގެން މިއުޅޭ ކަންތައް އޮޅުންފިލާވަރުގެ ތަފްސީލީ، ސާފު ޖަވާބެއް ދެއްވުމެވެ. އަޅުގަނޑަށް ހީވާގޮތުގައި މިއީ ހަމަ އެކަނި އަޅުގަނޑުގެ ހިތުގައި އުފެދޭ ސުވާލެއް ނޫނެވެ.
*********************************************
ޖަވާބު: ރަމަޟާން މަސް ފެށުނުކަން ޘާބިތުކުރުމުގައި ބަރޯސާ ވެވޭނީ ހަމަލޮލަށް ހަނދު ފެނުމަށެވެ. ނުވަތަ ހަނދު ނުފެނިއްޖެ ޙާލަތުގައި ޝަޢުބާން މަހުގެ ތިރީސް ދުވަސް ފުރިހަމަ ވުމަށެވެ. މިއީ ޞައްޙަ ސުންނަތުން މިކަމަށް ދަލީލު ލިބޭ ގޮތެވެ. އަދިޢިލްމުވެރިންވަނީ މިކަމަށް އެއްބަސްވެފައިވެއެވެ. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ:
«صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِهِ، فَإِنْ غُبِّيَ عَلَيْكُمْ فَأَكْمِلُوا عِدَّةَ شَعْبَانَ ثَلاَثِينَ» [رواه البخاري (1909)]
މާނައީ: “އެ (އެބަހީ: ހަނދު) ފެނުމުން ރޯދަ ހިފާށެވެ. އަދި އެ (އެބަހީ: ހަނދު) ފެނުމުން ރޯދަ ދޫކޮށްލާށެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުންނަށް (ހަނދު) ވަންހަނާވެއްޖެނަމަ ޝަޢުބާން މަހުގެ ތިރީސް ދުވަސް ހަމަކުރާށެވެ.”
އަދި އެހެން ރިވާޔަތެއްގައި އައިސްފައިވެއެވެ.
«صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِهِ، فَإِنْ غُمِّيَ عَلَيْكُمْ فَأَكْمِلُوا الْعَدَدَ» [رواه مسلم (18 – (1081))]
މާނައީ: “އެ (އެބަހީ: ހަނދު) ފެނުމުން ރޯދަ ހިފާށެވެ. އަދި އެ (އެބަހީ: ހަނދު) ފެނުމުން ރޯދަ ދޫކޮށްލާށެވެ. ފަހެ، ވިލާ ބޯވެއްޖެ ނަމަ (އެބަހީ: ވިލާ ބޯވެ ހަނދު ނުފެނިއްޖެނަމަ) ޢަދަދު ފުރިހަމަކުރާށެވެ. (އެބަހީ: ތިރީސް ދުވަސް ހަމަކުރާށެވެ.)”
މިކަމުގައި ފަލަކީ ޙިސާބަށް ބަރޯސާވުމެއް ނެތެވެ. ހަނދު ބެލުމުގެ އަޞްލަކީ ހަމަލޮލުން ބެލުމެވެ. ނަމަވެސް ޒަމާނީ ވަޞީލަތަކުން ބަލައިގެންވެސް ހަނދު ފެނިއްޖެނަމަ، އެ ފެނުނު ފެނުމުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ހަނދު ފެނުނުކަމަށް ބެލިދާނެއެވެ.
ހަމަލޮލަށް ހަނދުފެނިފައި، ޓެލެސްކޯޕުފަދަ ޒަމާނީ ވަޞީލަތްތަކުން ހަނދު ނުފެނިއްޖެނަމަ، އެހެން އެވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ! ދަންނައެވެ. ފަހެ މިކަން ރުޖޫޢަވަނީ ހަނދު ފެނުނު ތަނަށާއި އެ ފެނުނު ވަގުތަށެވެ. އަދި ކޮންމެ ޙާލެއްގައިވެސް ޙުކުމް ބިނާވެގެންވަނީ ހަނދު ފެނުމަށެވެ. ފަހެ މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން އިތުބާރުހިފޭ އެކަކަށް ނުވަތަ ދެ މީހަކަށް އެ ފެނިއްޖެނަމަ ވާޖިބުވެގެންވަނީ އެ ފެނުނު ފެނުމާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރުމަށެވެ.
ސުޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ޤާޟީންގެ އެންމެ މަތީ މަޖިލީސްގެ ރައީސްކަމުގައިވާ އައްޝައިޚް ސާލިޙް އިބްނު މުޙައްމަދު އައްލުޙައިދާން حفظه الله ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
“އަލްއަޚް ޢަބްދުﷲ އަލްޚުޟައިރީއަކީ ހަނދު ބަލާ ދިރާސާކުރުމަށް މަޝްހޫރު ބޭފުޅެކެވެ. ހަނދު ބަލާ ދުވަސްތަކުގައި ނޫނަސް ގިނަ ޙާލަތްތަކެއްގައި އޭނާ ހަނދު ދިރާސާކޮށް ހަދައެވެ. “حوطة سدير” އޭ ކިޔުނު ތަނުގައި ފަލަކީ ޙިސާބުގެ އަހުލުވެރިން އޭނާއާ ބައްދަލުކުރިއެވެ.
އެބޭފުޅާ އަޅުގަނޑަށް ޚަބަރުދީފައިވާ ގޮތުގައި ފަލަކީ ޙިސާބުގެ އަހުލުވެރިންގެ ޙިސާބުކުތަކާއި ލަފާކުރުންތަކަށް ބުރަވެ އެރޭގެ ހަނދު ފެންނާނެކަމަށް ވަކި ދިމާއެއް ކަނޑައެޅިއެވެ. އެއީ އެމީހުން ގެންގުޅޭ ކޮންޕިއުޓަރުތައްފަދަ ތަކެތި ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. ފަހެ އޭނާ އެބައިމީހުންނަށް ޚަބަރުދިނީ އެމީހުން އެބުނާ ދިމާލުން އެރޭ އެއްވެސް ޙާލެއްގައި ހަނދު ނުފެންނާނެކަމަށެވެ. އެހެނީ އެމީހުންނަށްވުރެ ކުރިން، އޭގެ ކުރީރޭ އޭނާ ހަނދު ބެލިއެވެ. ހަނދު ކޮންމެ ރެއަކުވެސް އަރާ މަންޒިލުތައް އޭނާއަށް އެނގެއެވެ. އެހެނީ ކުރިން އިސްވި ތަނުން އެ ހުރަސްކުރެއެވެ.
ދެން އެންމެ ފަހުން ހަނދު ފާޅުވިއިރުއޭނާ ލަފާކުރި ދިމާލުންނެވެ. ފަލަކީ ޙިސާބުގެ އަހުލުވެރިން ލަފާކުރި ދިމަލަކުންނެއް ނޫނެވެ. އޭނާ އެމީހުންނަށް އުޛުރުހޯދައިދިނެވެ. އެހެނީ އެމީހުން އެގޮތަށް ކަނޑައެޅީ ހަނދުބަލައިގެންކަމަށްނުވާތީއެވެ. ނަމަވެސް އެމީހުންގެ އަތުގައިވާ ކޮންޕިއުޓަރުތަކުންނެވެ.” (ޝޭޚުގެ ބަސްކޮޅު ނިމުނީ)
– ސުޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ الرياض ނޫހަށް އައްޝައިޚް ސާލިޙް އިބްނު މުޙައްމަދު އައްލުޙައިދާން حفظه الله ދެއްވި ބަސްދީގަތުމަކުން ނަގާފައި –
والله أعلم .
____________________________________________
