ﷲ ތަޢާލާ އަމުރުކުރައްވާފައިވާ އަޅުކަމުގެ ބާވަތްތަކަކީ، މިސާލަކަށް އިސްލާމްކަން، އީމާންކަން، އިޙްސާންކަން އޭގެތެރޭގައި ދުޢާކުރުމާއި، ބިރުގަތުމާއި،([1]) އުންމީދުކުރުމާއި، ވަކީލުކުރުމާއި، އުންމީދާއެކު އެދުމާއި،([2]) ރެކުމުގެބިރުގަތުމާއި،([3]) މަޑުމޮޅިވެމަޑުމައިތިރިވުމާއި،([4]) ބިރުވެތިވުމާއި،([5]) ތައުބާވުމާއި، ވާތްގަށްއެދުމާއި،([6]) ރައްކާތެރިކަމަށްއެދުމާއި،([7]) މަދަދަށްއެދުމާއި،([8]) ކަތިލުމާއި، ނަދުރުބުނުމާއި އަޅުކަމުގެ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން މިނޫންވެސް، މާތް ﷲ އަމުރު ކުރައްވފައިވާ އެންމެހާ ކަންތައްތަކެވެ. އެހުރިހާ ކަންކަމީވެސް ހަމައެކަނި ﷲ އަށްޓަކައި އަދާކުރެވޭ ކަންކަމެވެ. މީގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅެވެ.
وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّـهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّـهِ أَحَدًا ([9])
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން މިސްކިތްތައްވަނީ ﷲ އަށެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ﷲއާއެކު އެހެން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އަޅުކަން ނުކުރާހުށިކަމެވެ”
މީގެތެރެއިން އެއްވެސްކަމެއް ﷲ ފިޔަވައި އެހެންފަރާތަކަށް އަދާކޮށްފި މީހަކީ މުޝްރިކެކެވެ. ކާފިރެކެވެ. މީގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅެވެ.
وَمَن يَدْعُ مَعَ اللَّـهِ إِلَـٰهًا آخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِندَ رَبِّهِ ۚ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ([10])
މާނައީ: “ﷲ އާއެކު އެހެން އިލާހަކަށް ދަންނަވާ މީހާއަށް، އެކަމުގެ މައްޗަށް އެއްވެސް ހެއްކެއް ނެތެވެ. ފަހެ، އެމީހާގެ ހިސާބު ބެއްލެވުން ހުރީ އޭނާގެ ރައްބުގެ ހަޟުރަތުގައެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ކާފިރުން ކާމިޔާބު ނުވާހުއްޓެވެ.”
އަދި ޙަދީޘްގައިވެއެވެ.
((الدُّعَاءُ هُوَ العِبَادَة))([11])
“އަޅުކަމަކީ ދުޢާއެވެ.”
އަނެއް ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ މި ބަސްފުޅެވެ.
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ ([12])
މާނައީ: “އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރައްބު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ .ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންއިލާހަށް ދުޢާ ކުރާށެވެ. ތިމަންއިލާހު ތިޔަބައިމީހުންގެ ދުޢާ އިޖާބަކުރައްވާހުށީމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންއިލާހަށް އަޅުކަންކުރުމަށް ކިބުރުވެރިވެގަންނަމީހުން ނިކަމެތިވެގެންވާ ޙާލު، އެބައިމީހުން ނަރަކައަށް ވަންނާނެއެވެ.”
ފިލާވަޅުގެ އިރުޝާދުތައް
* މުސްލިމުންނަކީ ﷲއަށް އަޅުކަން ޚާލިޞުކުރާ ބައެކެވެ. އަޅުކަމުގެ ބައެއް ވައްތަރުތައް ﷲ ނޫން ފަރާތަކަށް އަދާކުރާމީހާ ދަންނައެވެ. ފަހެ އެއީ މުޝްރިކު ކާފިރެކެވެ.
* ދުޢާގައި އެކުލެވިގެންވަނީ:
– ﷲ މަތިވެރިކޮށް މާތްކޮށް ހިތުން
– ދުޢާކުރާ މީހާ ނިކަމެތިވެ މަޑުމޮޅިވުން
– ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުން އުންމީދުކުރުމާއި އެދުން. އަޅުކަމަކީ ދުޢާކަމުގައި ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ބަޔާންކުރައްވާފައިވަނީ އެހެންވެއެވެ.
* ﷲ ނޫން ފަރާތަކަށް ދުޢާކޮށް އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތަށް ދުޢާކުރުމަށް ބޮޑާވެގެންވިފި މީހަކާ ބެހޭގޮތުން އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ:
– އެއީ ކާފިރެއްކަމުގައެވެ.
– އޭނާ ވަންނާނޭ ތަނަކީ ނަރަކަކަމުގައެވެ.
* އަޅުކަމުގެ ބާވަތްތައް ގިނަގުނައެވެ. ޤަބޫލުވެވިގެންވާ ޞައްޙަ އަޅުކަމަކަށްވާނީ ދެ ޝަރުޠެއް ހަމަވެގެންނެވެ.
– ﷲ ގެ ވަޖްހުފުޅު އަދައިގެން އެއަޅުކަން އަދާކުރުން
– އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި އެއަޅުކަން ޘާބިތުވެފައިވުން. މީސްތަކުން އަލަށް އުފައްދާފައިވާ ބިދުޢަތައް އަޅުކަމުގެ ތެރޭގައި ނުހިމެނޭނެއެވެ.
ސުވާލުތައް
- ﷲ ނޫން ފަރާތަކަށް އަޅުކަމުގެ ބާވަތެއް އަދާކޮށްފިމީހެއްގެ ޙުކުމަކީ ކޮބާ ހެއްޔެވެ؟
- ﷲ އަށް އަޅުކަންކުރުމަށް ބޮޑާވެގެންފި މީހެއްގެ ނިމުމަކީ ކޮބާ ހެއްޔެވެ؟
- އަޅުކަމަކީ ދުޢާކަމުގެ ދަލީލަކީ ކޮބާ ހެއްޔެވެ؟
- އަޅުކަމުގެ ބައެއް ބާވަތްތައް ބަޔާންކުރާށެވެ.
- ޞާލިޙުޢަމަލެއް ޤަބޫލުވެވޭ ޝަރުޠުތައް ބަޔާންކުރާށެވެ.
______________________________________________
([1]) [ބިރުގަތުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الخوف ގެ މާނާގައެވެ. އޭގެ މާނައަކީ ގެއްލުމެއް ނުވަތަ ހަލާކެއްވާކަމެއް ކުރިމަތިވުމުން ކުރެވޭ އިޙްސާސެވެ.]
[2])) [އުންމީދާއެކު އެދުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الرغبة ގެ މާނައިގއެވެ. އެއީ ހިތް އެދޭކަމަކަށް ވާޞިލްވުމުގެ ލޯތްބެވެ.]
([3]) [ރެކުމުގެބިރުގަތުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الرهبة ގެ މާނައިގައެވެ. އެއީ ބިރުގަންނަ ކަމަކުން ފިލުމުގެ ނުވަތަ ދުރުހެލިވުމުގެ ނުވަތަ ރެކިގަތުމުގެ ބިރެވެ. އެއީ الرغبة ގެ އިދިކޮޅެވެ.]
([4]) [މަޑުމޮޅިވެމަޑުމައިތިރިވުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الخشوع ގެ މާނައިގައެވެ. އެއީ ޢަމަލުކުރުމާ ގުޅިފައިވާ ކަމެކެވެ.]
[5])) [ބިރުވެތިވުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الخشية ގެ މާނައިގައެވެ. އެއީ ޢިލްމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ބިރުވެތިވުމެވެ.]
([6]) [ވާތްގަށްއެދުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الاستعانةގެ މާނައިގައެވެ.]
[7])) [ރައްކާތެރިކަމަށްއެދުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الاستعاذةގެ މާނައިގައެވެ.]
([8]) [މަދަދަށްއެދުމޭ މިތާ މިބުނެވުނީ الاستغاثةގެ މާނައިގައެވެ.]
([11]) رواه أبو داود والترمذي]
