ސިޔާސީ ޙާލަތު
މިޞްރާއި ސޫރިޔާގެ މައްޗަށް ރޫމީންގެ ވެރިކަމުގެ ބާރާއި ނުފޫޒު ފޯރުވިއެވެ. އަދި ކަނޑުގެ ވިޔަފާރީގެ މަގުތައްވެސް ރޫމީންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގެންދިޔައެވެ. ރޫމީން ޢަދަނަށް ވެރިވެ، ރޫމީންގެ އެހީގައި މީލާދީން 340 ގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ޙަބަޝީން ޔަމަނަށް ވެރިވިއެވެ.
މީލާދީ ސަނަތުން 523 ގައި ނަޖްރާނީ މަސީޙީންގެ މައްޗަށް ޔަހޫދީ ޛޫ ނަވާސްގެ ކޮމާންޑަރުކަމުގެ ދަށުގައި ގަދަފަދަ ހަމަލާއެއް ދިނެވެ. އަދި ގަދަކަމުން މަސީޙީދީނުން އެމީހުން އަނބުރާލުމަށް މަސައްކަތްކުރިއެވެ. އަދި އެމީހުން ދީން ދޫކޮށްލުމަށް އިންކާރު ކުރި ހިނދު ކަންޒެއް ކޮނެ ދަރުއަޅައި ރޯކޮށް އެ އަލިފާންގަނޑުގެ ތެރެއަށް ދީންދޫކޮށް ކާފިރުނުވި އެންމެން އަޅައިލިއެވެ. ކީރިތި ﷲ އަލްބުރޫޖު ސޫރަތުގައި މިވާހަކަ ބަޔާންކުރައްވާ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
(قُتِلَ أَصْحَابُ الأُخْدُودِ [4] النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ [5] إِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌ [6] وَهُمْ عَلَى مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ [7]) [سورة البروج 4- 7]
މާނަ: “ވަޅުގަނޑުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ލަޢުނަތް ލެއްވިއެވެ. (އެވަޅުގަނޑަކީ) ދަރުއަޅައި ރޯކޮށްފައިވާ އަލިފާންގަނޑެކެވެ. އެއުރެން އޭގެ ކައިރީގައި އިށިއިނދެ ތިބި ހިނދެވެ. މުއުމިނުންނަށް، އެއުރެން ކަންތައްކުރާގޮތް އެއުރެން ދެކެން ތިބ ޙާލުގައެވެ”
ނަޞްރާންނީންނަށް މި ބޮޑު އަނިޔާއާއި ޢަޛާބު ދިން ހިނދު ރޫމީ އަންބަރާޠޫރު ޢަރަބި ރަށްތައް ފަތަޙަކުރިއެވެ. އަދި ޙަބަޝީން ހަނގުރާމައަށް ލެންބިއެވެ. އަދި ކަނޑުގެ ލަޝްކަރެއް ތައްޔާރުކުރިއެވެ.ރޫމީ ރަސްރަސްކަލުންގެ ޙަމަލާތައް ދޭތެރެދޭތެރެއިން ފާރިސީންނާއި ފާރިސީންގެ ބާރުގެ ދަށުގައިވާ ރަށްރަށަށްވެސް އަންނަމުންދިޔައެވެ. ފާރިސީންގެ މައްޗަށް ރޫމީން ހޯދި ކާމިޔާބީގެ ވާހަކަ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައިވެސް ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ބަޔާންކުރައްވާފައިވެއެވެ. އަދި މައްކާގައި ތިބި މުސްލިމުން މިކަމާ އުފާކޮށް އުޅުނެވެ. އެއީ މީލާދީން 622 އާއި 628 އާ ދެމެދުއެވެ. ހިޖުރައިން 5 ވަނަ އަހަރުއެވެ. ނުވަތަ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ރަސޫލުކަމައިގެން ފޮނުއްވުމުގެ 12 އަހަރު ފަހުންނެވެ.އިޤްތިޞާދީ ޙާލަތު
ރޫމީންގެ އިޤްތިޞާދު ބިނާވެފައިއޮތީ އެމީހުން ހިފާފައިވާ ތަންތަނުން ނަގާ ޓެކްސްގެ މައްޗަށެވެ. މީގެ އިތުރުން ވިޔަފާރިކުރުމާއި ދަނޑުވެރިކަން ފަދަ ބައެއް މަސައްކަތްތައް ކުރަމުން ދިޔައެވެ. ރިބާގެ މުޢާމަލާތްތައްވެސް ވަރަށް ގިނައިން ހިންގަމުން ދިޔައެވެ. ޚާއްޞަކޮށް މިޞްރުގެ ދަނޑުބިންތަކުން ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ވަރަށް ބޮޑު ޢަދަދެއް ނަގަމުން ދިޔައެވެ.
ދީނީ ޙާލަތު
ރޫމީންގެ މެދުގައި އޮތީ ނަޞާރާ ދީނެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެއީ ﷲ ގެ ނަބިއްޔާ ޢީސާ ޢަލައިހިއްސަލާމް އެދީނައިގެން ވަޑައިގެންނެވި ޞައްޙަ ޞަރީޙާ ނަޞާރާދީނެއް ނޫނެވެ. އެމީހުން ގަޑުބަޑުކޮށްފައިވާ ދީނެކެވެ. މިގޮތުން ދީނުގެ ތެރެއަށް ފިލޯސަފީއާއި ވަސީލަތުގެ ގޮތުގައި ބުދު ބޭނުންކުރުން (މިސާލަކަށް މަރްޔަމުގެފާނުގެ ބުދު) ފަދަ ޚުރާފީ އަދި ބިދުޢަވެރި ބާޠިލް އެތައް ކަމެއް ވައްދައި މީހުންގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރު ބަދަލުކުރުމުގެ ވަސީލަތެއްގެ ގޮތުގައި އަދި ހަތިޔާރެއްގެ ގޮތުގައި ފައްޅިތައް (ކަނީސާތައް) ބޭނުންކުރިއެވެ. އަދި އެމީހުންގެ އެ ދީނުގެ ޢިލްމު އުނގަންނައިދިނުމަށާއި އެ ބާޠިލް ޢަޤީދާ ފެތުރުމަށްޓަކައި މި ކަނީސާތަކުން ވަރަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރިއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ރޫމީ އިސްތިޢުމާރުގެ ދަށަށް ގެންދާ ޤައުމުތަކުގައި ނުވަތަ އެމީހުން ހިފާ ޤައުމުތަކުގައި ނަޞާރާ ފައްޅިތައް ބިނާކޮށް ފާދީރީން ލާ ހެދިއެވެ. އަދި މިދުވަސްވަރު އެބައިމީހުންގެ މެދުގައި ވަރުގަދަ ދެ މަޛްހަބު އުފެދުނެވެ. އެއްމަޛުބަހަކީ ޢީސާގެފާނަކީ އިންސާނެއްކަމަށާއި އަދި އިލާހެއް ކަމަށް ޤަބޫލުކުރާ މަޛްހަބެވެ. އަނެއް މަޛްހަބަކީ އެއީ ހަމައެކަނި އިލާހެއްކަމަށް ޤަބޫލުރާ މަޛްހަބެވެ. ރޫމީންގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުން ޤަބޫލުކުރީ މީގެ ތެރެއިން ފަހުން މި ބުނެވުނު މަޛްހަބެވެ. ޢީޞާގެފާނަކީ އިލާހެއްކަމަށް ބުނާ މަޛްހަބެވެ.
އިޖްތިމާޢީ ޙާލަތު
އެމީހުންގެ އިޖްތިމާޢީ ޙާލަތު އޮތީ ވަރަށް ދަށު ދަރަޖެއެއްގައެވެ. ތަފާތުކުރުން ވަނީ އިންތިހާއަށެވެ. މިގޮތުން އެމީހުންގެ މުޖްތަމަޢު ފަންތިތަކަކަށް ބެހިފައިވެއެވެ. އެންމެ މަތީ ފަންތީގައި ހިމެނެނީ ރަސްރަސްކަލުންނާއި، ވެރިކަމުގެ ޢާއިލާއާއި ކަނީސާތަކުގެ ފާދިރީން ނުވަތަ ނަޞާރާ ދީނުގެ ޢިލްމުވެރިންނެވެ. ޢާއްމުރައްޔިތުން ލައްވާ ދަނޑުތަކުގައި ބުރަ މަސައްކަތްކުރުވަމުން ދިޔައެވެ. އަދި އެމީހުން ކުރާ މަސައްކަތުގެ މޭވާ ބޮޑެތިމީހުން ކަމުން ދިޔައެވެ. ރައްޔިތުން ތިބީ ވެރީންގެ އަޅުންގެ ގޮތުގައެވެ. ރޫމީން ހިފި ބައެއް ރަށްރަށުން އަޅުން ގެންގޮސް އެމީހުން ލައްވާ ބުރަ މަސައްކަތްކުރުވާ އަދި އެމީހުންނަށް ވޭންދެނެވި އަނިޔާކޮށް، ތަޅައި މަރާ ހެދިއެވެ. އަދި ރޫމީންގެ ތަކެތި އުފައްދާ ކާރުޚާނާ ތަކުގައި މީހުންނަށް މަޖުބޫރުކޮށްގެން މަސައްކަތްކުރުވަމުން ދިޔައެވެ.
