އަދި އެހެން ކަމެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން މަދީނާގައި ކިޔަވަން އުޅުނު ދުވަސްވަރު އެތަނަށް ދާ ދިވެހި ޙައްޖާޖީންގެ ކިބައިން ހިންގާ ކަމެއްގެ ވާހަކައެވެ. ކަމުގެ ޙަޤީޤަތް ސާފުކޮށްލުމުން އަންތަރީސް ވާވަރުގެ ކަމެކެވެ. ދިވެހިންގެ ބައެއް
އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުއަށް ނަޒަރު ހިންގާލަމާތޯއެވެ. ކުރިން ދެންނެވި ފަދައިން، އެމީހުންގެ އަނބިންނާއި ދަރީން އަމިއްލަ ލޮލަށް ހަމައެކަނި ފެންނަ ވަގުތަކީ ދަންވަރު ގެއަށް ނިދަން އަންނަ ވަގުތު ކަމުގައިވާ މީހުން މަދެއް ނޫނެވެ.
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ރޯދައަށް ހުންނަވާ ޙާލުގައިވެސް އަނބިކަނބަލުންނާ ލޯބިކުރައްވައި ބޮސް ދެއްވާ ކަމުގައިވިއެވެ: މީގެ އިތުރުން އެކަލޭގެފާނު ރޯދައަށް ހުންނަވައިގެންވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންނަށް ބޮސް ދެއްވާކަމުގައި ވިއެވެ.
ނަބިއްޔާ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ދަރިކަލުންނަކީ އަލްޤާސިމެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ކުންޔާ، “އަބުލް ޤާސިމް” ނިސްބަތްވަނީ މިދަރިކަލުންނަށެވެ. އަލްޤާސިމް ވަނީ ތުއްޕުޅުއިރު އަވަހާރަވެފައެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި ޖަނަވާރުގެ މައްޗަށް ސަވާރުވެވޭވަރު
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުން ކަންވާރުގައި އަނގަފުޅު ޖައްސަވާ ތަނުގައި އަނގަފުޅު ޖައްސަވައިގެން ދިޔާ ތަކެތި ބައްލަވައިގަން ކަމުގައި ވެއެވެ: ޢާއިޝާ رضي الله عنها ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ: “ތިމަން
އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގައި މިފަދަ ކަންކަން އެއްވެސް ގޮތަކަސް ނުފެންނަ ކަންކަމޭ ބުނެވޭހާ ނާދިރު ކަންކަން ކަމުގައި މިއަދު މިވަނީ ވެފައެވެ. ނުވަތަ މިކަންކަން މިވަނީ ލަދު ކަންކަން ކަމުގައެވެ. އެފަދަ ކަންކަމަކީ – ހިނގައިފި
ކުރިން ބަޔާންކުރި ފަދައިން، ލޮބިވެތި މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ، އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންގެ އަރިހުގައިވެސް އެހެން އަނބިއަނބި ކަނބަލުން ދެކެ ލޯބިފުޅުވާކަން ބަޔާންކުރައްވާ ކަމުގައި ވެއެވެ. އެގޮތުން، ޚަދީޖާ
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުން ދެކެ ލޯބިފުޅު ވެވަޑައިގަންނަވާކަން އެކަނބަލުންގެ ޙާޒިރުގައި ފާޅުކުރައްވާ ކަމުގައި ވިއެވެ: ލޯތްބަކީ ހަމައެކަނި ޢަމަލުން ދައްކަން ޖެހޭ އެއްޗެއް ނޫންކަމާއި، ޢަމަލުގެ
އަދިވެސް އެފަދަ އެހެން ޙާދިޘާއެއް ޢާއިޝާ رضي الله عنها ރިވާކުރެއްވިއެވެ: “… وربما ذبح الشاة ثم يقطعها أعضاء، ثم يبعثها في صدائق خديجة “ رواه البخاري (7/107
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންނަށް ވަފާތެރި ބޭކަލެއްގެ ކަމުގައި ވެވަޑައިގަންނެވިއެވެ: އެކަލޭގެފާނު އެކަނބަލުންގެ އެންމެހާ ޙައްޤުތަކަށް ރައްކާތެރިވެވަޑައިގަންނެވިއެވެ. އަދި އޭގެ އިތުރުން އެކަލޭގެފާނު ވެވަޑައިގެންނެވީ އެކަނބަލުން ނެތް ދުނިޔޭގައިވެސް
މުވާސަލާތީ ގޮތުން ޒަމާން މިހާ ކުރިއަރާފައި އަތްޖެހޭ ހިސާބަށް އަގުތައް އައިސްފައިވުމުގެ އިތުރުން ގެއިން ބޭރުގައި އުޅުނެއް ކަމަކު ކުޑަކުޑަ ހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި މެސެޖަކުން ނަމަވެސް ނުވަތަ އެނޫން ގޮތަކުން ނަމަވެސް ތިމާގެ އަމިއްލަ
އެކަލޭގެފާނުގެ ހުރިހާ އަނބިއަނބިކަނބަލުން ކޮންމެ ރެއަކު އެއްތަނަކަށް ޖަމާވެވަޑައިގެން ވަގުތު ހޭދަކުރައްވާ ކަމުގައި ވިއެވެ: ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އެންމެހާ އަނބިއަނބިކަނބަލުން ކޮންމެ ރެއަކުވެސް އެރެއެއްގައި އެކަނބަލެއްގެ އަރިހުގައި
ހަމައެއާ އެކު، އެކަލޭގެފާނު އައު ކައިވެންޏެއް ކުރައްވާ ރޭތަކުގައިވެސް އެހެން ހުރިހާ އަނބިކަނބަލުންގެ އަރިހަށް ވަޑައިގެން ޒިޔާރަތްކުރައްވާ ކަމުގައިވިއެވެ. ޒައިނަބު ބިންތު ޖައިޝް رضي الله عنها އާ ކައިވެނި ބެއްލެވިރޭގެ ވަލީމާ ނިންމަވާލެއްވުމަށް
މީގެ އިތުރުން ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެކަލޭގެފާނުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ވަގުތު ދެއްވާ މިންވަރު އެކަލޭގެފާނުގެ ދަތުރުފުޅުތަކުންވެސް ހާމަވެގެންދެއެވެ. ފަހެ އެކަލޭގެފާނު ދަތުރުފުޅެއްގައި ނިކުންނަވާ ކަމުގައިވާނަމަ އަނބީންގެ މެދުގައި ގުރުއަތުލައްވައެވެ. އަދި ގުރުއަތުން
އަލްއިމާމް އިބްނު ޙަޖަރު رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ: “ހެނދުނުގެ ކުރީކޮޅުގައި އެވަނީ ހަމައެކަނި ސަލާމްގޮވާލެއްވުމާއި ހެޔޮދުޢާކޮށްދިނުމެވެ. އަދި (ޢަޞުރުނަމާދު ނިމި) ހެނދުނުގެ ފަހުކޮޅުގައި އެވަނީ މަޖިލިސްކުރެއްވުމާއި މުނިއަވަސްފިލުއްވައި ދެއްވުމާއި ވާހަކަފުޅުދެއްކުމެވެ”. (ފަތްޙުލްބާރީ: 9/379) ޢާއިޝާ
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ކޮންމެ ދުވަހަކުވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންގެ އަރިހަށް ވެދެވަޑައިގެން މުނިއަވަސް ފިލުއްވައި ހެއްދެވިއެވެ: އެކަލޭގެފާނުގެ އެއްވެސް އަނިބިކަނބަލަކަށް އެކަލޭގެފާނާ ދިމާނުވެގެން ނުފެނިގެން އުޅެން ނުޖެހޭހާ ގިނައިން
އަދި އެހެން ކަމެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން މަދީނާގައި ކިޔަވަން އުޅުނު ދުވަސްވަރު އެތަނަށް ދާ ދިވެހި ޙައްޖާޖީންގެ ކިބައިން ހިންގާ ކަމެއްގެ ވާހަކައެވެ. ކަމުގެ ޙަޤީޤަތް ސާފުކޮށްލުމުން އަންތަރީސް ވާވަރުގެ ކަމެކެވެ. ދިވެހިންގެ ބައެއް
އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުއަށް ނަޒަރު ހިންގާލަމާތޯއެވެ. ކުރިން ދެންނެވި ފަދައިން، އެމީހުންގެ އަނބިންނާއި ދަރީން އަމިއްލަ ލޮލަށް ހަމައެކަނި ފެންނަ ވަގުތަކީ ދަންވަރު ގެއަށް ނިދަން އަންނަ ވަގުތު ކަމުގައިވާ މީހުން މަދެއް ނޫނެވެ.
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ރޯދައަށް ހުންނަވާ ޙާލުގައިވެސް އަނބިކަނބަލުންނާ ލޯބިކުރައްވައި ބޮސް ދެއްވާ ކަމުގައިވިއެވެ: މީގެ އިތުރުން އެކަލޭގެފާނު ރޯދައަށް ހުންނަވައިގެންވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންނަށް ބޮސް ދެއްވާކަމުގައި ވިއެވެ.
ނަބިއްޔާ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ދަރިކަލުންނަކީ އަލްޤާސިމެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ކުންޔާ، “އަބުލް ޤާސިމް” ނިސްބަތްވަނީ މިދަރިކަލުންނަށެވެ. އަލްޤާސިމް ވަނީ ތުއްޕުޅުއިރު އަވަހާރަވެފައެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި ޖަނަވާރުގެ މައްޗަށް ސަވާރުވެވޭވަރު
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުން ކަންވާރުގައި އަނގަފުޅު ޖައްސަވާ ތަނުގައި އަނގަފުޅު ޖައްސަވައިގެން ދިޔާ ތަކެތި ބައްލަވައިގަން ކަމުގައި ވެއެވެ: ޢާއިޝާ رضي الله عنها ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ: “ތިމަން
އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގައި މިފަދަ ކަންކަން އެއްވެސް ގޮތަކަސް ނުފެންނަ ކަންކަމޭ ބުނެވޭހާ ނާދިރު ކަންކަން ކަމުގައި މިއަދު މިވަނީ ވެފައެވެ. ނުވަތަ މިކަންކަން މިވަނީ ލަދު ކަންކަން ކަމުގައެވެ. އެފަދަ ކަންކަމަކީ – ހިނގައިފި
ކުރިން ބަޔާންކުރި ފަދައިން، ލޮބިވެތި މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ، އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންގެ އަރިހުގައިވެސް އެހެން އަނބިއަނބި ކަނބަލުން ދެކެ ލޯބިފުޅުވާކަން ބަޔާންކުރައްވާ ކަމުގައި ވެއެވެ. އެގޮތުން، ޚަދީޖާ
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުން ދެކެ ލޯބިފުޅު ވެވަޑައިގަންނަވާކަން އެކަނބަލުންގެ ޙާޒިރުގައި ފާޅުކުރައްވާ ކަމުގައި ވިއެވެ: ލޯތްބަކީ ހަމައެކަނި ޢަމަލުން ދައްކަން ޖެހޭ އެއްޗެއް ނޫންކަމާއި، ޢަމަލުގެ
އަދިވެސް އެފަދަ އެހެން ޙާދިޘާއެއް ޢާއިޝާ رضي الله عنها ރިވާކުރެއްވިއެވެ: “… وربما ذبح الشاة ثم يقطعها أعضاء، ثم يبعثها في صدائق خديجة “ رواه البخاري (7/107
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންނަށް ވަފާތެރި ބޭކަލެއްގެ ކަމުގައި ވެވަޑައިގަންނެވިއެވެ: އެކަލޭގެފާނު އެކަނބަލުންގެ އެންމެހާ ޙައްޤުތަކަށް ރައްކާތެރިވެވަޑައިގަންނެވިއެވެ. އަދި އޭގެ އިތުރުން އެކަލޭގެފާނު ވެވަޑައިގެންނެވީ އެކަނބަލުން ނެތް ދުނިޔޭގައިވެސް
މުވާސަލާތީ ގޮތުން ޒަމާން މިހާ ކުރިއަރާފައި އަތްޖެހޭ ހިސާބަށް އަގުތައް އައިސްފައިވުމުގެ އިތުރުން ގެއިން ބޭރުގައި އުޅުނެއް ކަމަކު ކުޑަކުޑަ ހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި މެސެޖަކުން ނަމަވެސް ނުވަތަ އެނޫން ގޮތަކުން ނަމަވެސް ތިމާގެ އަމިއްލަ
އެކަލޭގެފާނުގެ ހުރިހާ އަނބިއަނބިކަނބަލުން ކޮންމެ ރެއަކު އެއްތަނަކަށް ޖަމާވެވަޑައިގެން ވަގުތު ހޭދަކުރައްވާ ކަމުގައި ވިއެވެ: ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އެންމެހާ އަނބިއަނބިކަނބަލުން ކޮންމެ ރެއަކުވެސް އެރެއެއްގައި އެކަނބަލެއްގެ އަރިހުގައި
ހަމައެއާ އެކު، އެކަލޭގެފާނު އައު ކައިވެންޏެއް ކުރައްވާ ރޭތަކުގައިވެސް އެހެން ހުރިހާ އަނބިކަނބަލުންގެ އަރިހަށް ވަޑައިގެން ޒިޔާރަތްކުރައްވާ ކަމުގައިވިއެވެ. ޒައިނަބު ބިންތު ޖައިޝް رضي الله عنها އާ ކައިވެނި ބެއްލެވިރޭގެ ވަލީމާ ނިންމަވާލެއްވުމަށް
މީގެ އިތުރުން ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެކަލޭގެފާނުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ވަގުތު ދެއްވާ މިންވަރު އެކަލޭގެފާނުގެ ދަތުރުފުޅުތަކުންވެސް ހާމަވެގެންދެއެވެ. ފަހެ އެކަލޭގެފާނު ދަތުރުފުޅެއްގައި ނިކުންނަވާ ކަމުގައިވާނަމަ އަނބީންގެ މެދުގައި ގުރުއަތުލައްވައެވެ. އަދި ގުރުއަތުން
އަލްއިމާމް އިބްނު ޙަޖަރު رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ: “ހެނދުނުގެ ކުރީކޮޅުގައި އެވަނީ ހަމައެކަނި ސަލާމްގޮވާލެއްވުމާއި ހެޔޮދުޢާކޮށްދިނުމެވެ. އަދި (ޢަޞުރުނަމާދު ނިމި) ހެނދުނުގެ ފަހުކޮޅުގައި އެވަނީ މަޖިލިސްކުރެއްވުމާއި މުނިއަވަސްފިލުއްވައި ދެއްވުމާއި ވާހަކަފުޅުދެއްކުމެވެ”. (ފަތްޙުލްބާރީ: 9/379) ޢާއިޝާ
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ކޮންމެ ދުވަހަކުވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންގެ އަރިހަށް ވެދެވަޑައިގެން މުނިއަވަސް ފިލުއްވައި ހެއްދެވިއެވެ: އެކަލޭގެފާނުގެ އެއްވެސް އަނިބިކަނބަލަކަށް އެކަލޭގެފާނާ ދިމާނުވެގެން ނުފެނިގެން އުޅެން ނުޖެހޭހާ ގިނައިން
