الـمَبْحَثُ الثَّانِيّ: اختلاف حال الراوي ދެވަނަ މަބްޙަޘް: ރާވީގެ ހާލަތާ މެދު ޚިލާފުއުފެދުން ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުމުގައި ފަހަރުގައި ތަފްސީލަކަށް ބޭނުންޖެހިދާނެއެވެ. އެއީ، ޒަމާނާ ނުވަތަ ތަނާ ނުވަތަ ޝައިޚުންނާ ނުވަތަ އެހެން ވެސް
رابعاً: النظر في أصول الرواة وكتبهم (ހަތަރުވަނަ މަގު: ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގައިގެން) ނަޤުދުކުރައްވާ އިމާމުން ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގަވައި، އޭގެ ޞައްޙަކަމާއި، އެއަށް ބަދަލުގެނައުމުންނާއި އިތުރުކުރުމުން އެ ސަލާމަތްވެގެންވާކަން
ثـالثا: اختبار الراوي وامتحـانه (ތިންވަނަ މަގު: ރާވީ އިމްތިޙާނުކޮށްގެން) ރާވީގެ ޢަދުލުވެރިކަމާއި ޟަބްޠާއި އޭގެ ދަރަޖަ ދެނެގަތުމަށް އޮތް މުހިއްމު މަގުތަކުގެ ތެރޭގައި، އޭނާ ރިވާކުރާ ރިވާޔަތްތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން އޭނާ އިމްތިޙާނުކުރުން
އަދި ހަމައެހެންމެ، ޢަދުލުވެރިކަމާއި މުރޫއަތްތެރިކަން ނުވަތަ އެއިން ކޮންމެވެސް ކަމެއް ފިލައިގެންދާނޭފަދަ ރާވީންގެ ޢަމަލުތަކާއި ތަޞައްރުފުތައް ވެސް އެ ބޭފުޅުން ގެންނަވާފައިވެއެވެ. އެއީ، ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ މައްޗަށް ދޮގުހަދައިފާނޭކަމުގެ
المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي ފުރަތަމަ މަބްޙަޘް: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުމުގައި ބޭނުންހިފޭ ވަސީލަތްތައް ޢަދުލުވެރިކަމާއި ضَبْطُ އާ ގުޅުވައިގެން ރާވީންގެ މައްޗަށް ޙުކުމް ނެރުއްވުމުގައި، ޖަރްޙާއި ތަޢުދީލުގެ ދާއިރާގެ އިމާމުން ބޭނުންހިއްޕަވާފައިވާ
الفَصْلُ الأّوَّلُ: الحُكْمُ عَلَى الرَّاوِيّ ފުރަތަމަ ފަޞްލު: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުން މި ބައިގައި ހިމެނެނީ، مَدْخَل (ފެށުން) އަކާއި ހަތަރު مَبْحَث އެކެވެ. އެއީ: المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي
އަދި اِبْنُ الصَّلاح ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((الكلام في الرجال جرحا وتعديلا جُوِّز صوناً للشريعة، ونفياً للخطأ والكذب عنها، وكما جاز الجرح في الشهود جاز في الرواة.
އަދި أَبُو زَيْدُ النَّحْوِيّ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((أتينا شعبة يوم مطر، فقال: ليس هذا يوم حديث، اليوم يوم غيبة، تعالوا نغتاب الكذابين))[1] {މާނައީ: [ވާރޭވެހެމުންދިޔަ ދުވަހެއްގައި އަޅުގަނޑުމެން
އެ ރާވީއެއްގެ ރިވާޔަތް ޤަބޫލުކުރެވޭ ރާވީގެ ސިފަ ބަޔާންކުރެވިފައިވާ އެންމެ ޝާމިލު ބުނުންތަކުގެ ތެރޭގައި، الشَّافِعِي ގެ އަންނަނިވި ބަސްފުޅު ހިމެނެއެވެ. ((ولا تقوم الحجة بخبر الخاصة حتى يجمع أمورا، منها:
އަދި الشَّافِعِي ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((كان ابن سيرين، وإبراهيم النخعي، وغير واحد من التابعين يذهبون إلى أن لا يقبلوا الحديث إلا عمن عرف وحفظ، وما رأيت
އަދި މި ދެ ޝަރުޠަކީ، ސުންނަތް ނަޤްދުކުރުމުގެ އަސާސެވެ. އަދި ކިއެއްހެއްޔެވެ! އެއީ، އާންމު އުޞޫލަކުން ބަލާއިރު، އެންމެހައި ޚަބަރުތައް ނަޤުދުކުރުމުގެ ވެސް އަސާސެވެ. އެހެންކަމުން، ޚަބަރެއް ނަޤުލުކުރާމީހާއީ، ދޮގުހެދުމުން އެއްކިބާވެފައިވާ މީހަކު ކަމުގައިވެފައި،
التَّمْهِيْدُ (ފެށުން) ރާވީގެ ރިވާޔަތް ޤަބޫލުކުރުމަށްޓަކައި ދެ ޝަރުޠެއް އޭނާގެ ކިބައިގައިހުރުން މުޙައްދިޘުން ޝަރުޠުކުރައްވައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ފުރަތަމަ ޝަރުޠަކީ: އެ ރާވީއަކީ ޢަދުލުވެރި ރާވީއަކުކަމުގައި ވުމެވެ. އަދި ދެވަނަ ޝަރުޠަކީ: އެ ރާވީއަކީ
الـمَبْحَثُ الثَّانِيّ: اختلاف حال الراوي ދެވަނަ މަބްޙަޘް: ރާވީގެ ހާލަތާ މެދު ޚިލާފުއުފެދުން ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުމުގައި ފަހަރުގައި ތަފްސީލަކަށް ބޭނުންޖެހިދާނެއެވެ. އެއީ، ޒަމާނާ ނުވަތަ ތަނާ ނުވަތަ ޝައިޚުންނާ ނުވަތަ އެހެން ވެސް
رابعاً: النظر في أصول الرواة وكتبهم (ހަތަރުވަނަ މަގު: ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގައިގެން) ނަޤުދުކުރައްވާ އިމާމުން ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގަވައި، އޭގެ ޞައްޙަކަމާއި، އެއަށް ބަދަލުގެނައުމުންނާއި އިތުރުކުރުމުން އެ ސަލާމަތްވެގެންވާކަން
ثـالثا: اختبار الراوي وامتحـانه (ތިންވަނަ މަގު: ރާވީ އިމްތިޙާނުކޮށްގެން) ރާވީގެ ޢަދުލުވެރިކަމާއި ޟަބްޠާއި އޭގެ ދަރަޖަ ދެނެގަތުމަށް އޮތް މުހިއްމު މަގުތަކުގެ ތެރޭގައި، އޭނާ ރިވާކުރާ ރިވާޔަތްތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން އޭނާ އިމްތިޙާނުކުރުން
އަދި ހަމައެހެންމެ، ޢަދުލުވެރިކަމާއި މުރޫއަތްތެރިކަން ނުވަތަ އެއިން ކޮންމެވެސް ކަމެއް ފިލައިގެންދާނޭފަދަ ރާވީންގެ ޢަމަލުތަކާއި ތަޞައްރުފުތައް ވެސް އެ ބޭފުޅުން ގެންނަވާފައިވެއެވެ. އެއީ، ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ މައްޗަށް ދޮގުހަދައިފާނޭކަމުގެ
المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي ފުރަތަމަ މަބްޙަޘް: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުމުގައި ބޭނުންހިފޭ ވަސީލަތްތައް ޢަދުލުވެރިކަމާއި ضَبْطُ އާ ގުޅުވައިގެން ރާވީންގެ މައްޗަށް ޙުކުމް ނެރުއްވުމުގައި، ޖަރްޙާއި ތަޢުދީލުގެ ދާއިރާގެ އިމާމުން ބޭނުންހިއްޕަވާފައިވާ
الفَصْلُ الأّوَّلُ: الحُكْمُ عَلَى الرَّاوِيّ ފުރަތަމަ ފަޞްލު: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުން މި ބައިގައި ހިމެނެނީ، مَدْخَل (ފެށުން) އަކާއި ހަތަރު مَبْحَث އެކެވެ. އެއީ: المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي
އަދި اِبْنُ الصَّلاح ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((الكلام في الرجال جرحا وتعديلا جُوِّز صوناً للشريعة، ونفياً للخطأ والكذب عنها، وكما جاز الجرح في الشهود جاز في الرواة.
އަދި أَبُو زَيْدُ النَّحْوِيّ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((أتينا شعبة يوم مطر، فقال: ليس هذا يوم حديث، اليوم يوم غيبة، تعالوا نغتاب الكذابين))[1] {މާނައީ: [ވާރޭވެހެމުންދިޔަ ދުވަހެއްގައި އަޅުގަނޑުމެން
އެ ރާވީއެއްގެ ރިވާޔަތް ޤަބޫލުކުރެވޭ ރާވީގެ ސިފަ ބަޔާންކުރެވިފައިވާ އެންމެ ޝާމިލު ބުނުންތަކުގެ ތެރޭގައި، الشَّافِعِي ގެ އަންނަނިވި ބަސްފުޅު ހިމެނެއެވެ. ((ولا تقوم الحجة بخبر الخاصة حتى يجمع أمورا، منها:
އަދި الشَّافِعِي ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((كان ابن سيرين، وإبراهيم النخعي، وغير واحد من التابعين يذهبون إلى أن لا يقبلوا الحديث إلا عمن عرف وحفظ، وما رأيت
އަދި މި ދެ ޝަރުޠަކީ، ސުންނަތް ނަޤްދުކުރުމުގެ އަސާސެވެ. އަދި ކިއެއްހެއްޔެވެ! އެއީ، އާންމު އުޞޫލަކުން ބަލާއިރު، އެންމެހައި ޚަބަރުތައް ނަޤުދުކުރުމުގެ ވެސް އަސާސެވެ. އެހެންކަމުން، ޚަބަރެއް ނަޤުލުކުރާމީހާއީ، ދޮގުހެދުމުން އެއްކިބާވެފައިވާ މީހަކު ކަމުގައިވެފައި،
التَّمْهِيْدُ (ފެށުން) ރާވީގެ ރިވާޔަތް ޤަބޫލުކުރުމަށްޓަކައި ދެ ޝަރުޠެއް އޭނާގެ ކިބައިގައިހުރުން މުޙައްދިޘުން ޝަރުޠުކުރައްވައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ފުރަތަމަ ޝަރުޠަކީ: އެ ރާވީއަކީ ޢަދުލުވެރި ރާވީއަކުކަމުގައި ވުމެވެ. އަދި ދެވަނަ ޝަރުޠަކީ: އެ ރާވީއަކީ
