އިބިލީސް އެންމެ ފުރަތަމަ ދިން ލަނޑު
الحمد لله رب العالمين. الصلاة و السلام على نبينا محمد و آله و صحبه أجمعين. وبعد. އިބިލީސް އެންމެ ފުރަތަމަ އިންސާނިއްޔަތަށް ދިން ނުބައިވެގެންވާ ލަނޑަކީ އަހަރެމެންގެ ބަފައިކަލުންނާއި
الحمد لله رب العالمين. الصلاة و السلام على نبينا محمد و آله و صحبه أجمعين. وبعد. އިބިލީސް އެންމެ ފުރަތަމަ އިންސާނިއްޔަތަށް ދިން ނުބައިވެގެންވާ ލަނޑަކީ އަހަރެމެންގެ ބަފައިކަލުންނާއި
އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިންނަށް އުނދަގޫނުވާ ގަޑިތަކުގައި ޒިޔާރަތްކުރުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިން ހިތްހަމަނުޖެހޭހާ ގިނައިރު ވަންދެން އެ ގެއެއްގައި މަޑުނުކުރުމާއި، ޒިޔާރަތްކުރާއިރު ސާފުތާހިރުވުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިންނާ ވާހަކަ ދައްކާއިރު މަޑުމައިތިރިކަމާއި އޯގާތެރިކަމާއި އިޙްތިރާމާއި އުފާވެރިކަމާއެކު ވާހަކަ ދެއްކުމަކީ ރިވެތި އަދަބުތަކެކެވެ.
އިޒުނައަށް އެދުމާއި ސަލާމްގޮވުމަކީ ވަންނަމީހާގެ ކުރަންޖެހޭނެ ދެކަމެއްކަމެވެ. މި ދެކަމުގެ ޙުކުމް ތަފާތުވިނަމަވެސް، ޖުމްހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔަކީ މިދެކަންތައް ކުރަންޖެހުމެވެ.
ރަނގަޅު ތަރުބިއްޔަތަކީ މައިންބަފައިންނަށް ލިބޭ މޭވާއެކެވެ. ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައިވެސްމެއެވެ. ދަރީން އެބައިމީހުންގެ މައިންބަފައިންގެ ޙައްޤުތަކަށް އިސްކަންދިނުމަކީ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުގެ ވަރަށް މުހިއްމު ބައެކެވެ. އެއީ އެއްވެސް އުނިކަމެއް ނެތި ފުރިހަމައަށް ކޮށްދޭންޖެހޭ ކަމެކެވެ. ﷲ
މަޙްރަމުންނަކީ ފިރިމީހާއާއި އަނބިމީހާއާއި، އަދި ނަސަބުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ހުއްދަ ގޮތެއްގެ ސަބަބުން ތިމާއަށް އަބަދަށް ކައިވެނިކުރުން ޙަރާމްމީހުންނެވެ. މަޙްރަމުން އުޅޭ ގެއަކަށް ވަންނައިރުވެސް އިޛުނަ ހޯދުމަކީ އިސްލާމީ ރިވެތި އަދަބެކެވެ.
މިގޮތުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްފުޅުތަކުން ޘާބިތުވެފައިވަނީ އިޛުނަ ހޯދުން އޮތީ 3 ފަހަރުކަމެވެ. މިކަމަށް ދަލީލުކުރަނީ އަބޫ ސަޢީދު އަލްޚުދްރީ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ކިބައިން އިމާމް މުސްލިމްއާއި އެނޫން ބޭކަލުން ރިވާކޮށްފައިވާ މި ޙަދީޘެވެ.
އަދި އެއިލާހު މީސްތަކުންނަށް ނަހީ ކުރައްވާފައިވަނީ އިޛުނައާނުލައި މީސްތަކުންގެ ގެތަކަށް ނުވަނުމަށެވެ. އެއީ އިޛުނަ ނުހޯދައިވަނުމުގެ ސަބަބުން އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިން އެހެންމީހުންނަށް ފެނުމަށް ހިތްނުރުހޭކަންކަން ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ. އަދި މީސްތަކުންގެ ޢައުރަތައް ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ.
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ، وَصَلَّى الله عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَعَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ. އަދި މިވާހަކަތައް ނިންމަމުން ޚަޠީބުލް ބަޣްދާދީ އެކަލޭގެފާނުގެ ފޮތް ކަމުގައިވާ اِقْتِضاَءُ
ފަރުދުންނާ ގުޅޭގޮތުން ތަރުބިއްޔާގެ މުހިއްމުކަން ވަޒަންކުރެވޭ އަނެއް ބަހާ އަކީ މުޖްތަމަޢެވެ. އޭގެ ސަބަބުން މުޖްތަމަޢުގެ ލޯތްބާ ޤަދަރު ލިބިގެންދެއެވެ. އެހެނީ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުގެ މަތީގައި ތަރުބިއްޔަތު ވާ މީހާ އެ ޙާޞިލްކުރަނީ ﷲ
ކޮންމެ އޮފީހެއްގައިވެސް އެފަރާތަކަށް އިޙްތިރާމް ކުރެވޭ ފަރާތެއްވެއެވެ. ކޮންމެ ޢާއިލާއެއްގައިވެސް އެފަރާތަކަށް އިޙްތިރާމް ކުރެވޭ ފަރާތެއްވެއެވެ.
ކުރެވޭ ދަޢްވާއެއްގައި ދެ ޚަޞްމުންކުރެ ޚަޞްމެއްގެ މޮޅުވާހަކަ ދެއްކުމުންނާއި ދިފާޢުވުމުގެ ކުޅަދާނަކަމުން އެމީހަކަށް ލިބެންނުވާ ޙައްޤެއް ލިބުމަކީ އިންޞާފުވެރި ގޮތެއްކަމަކަށް އިސްލާމްދީން ނުދެކެއެވެ.
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ، وَصَلَّى الله عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَعَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ. އަދި ޢަބްދުﷲ ބުން އަލްމުޢްތައްޒު رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ. “ޢަމަލު ނުކުރެވޭ
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ، وَصَلَّى الله عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَعَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ. އިބްރާހިމް ބުން އަދްހަމް رحمه الله އަރުހުގައި މީހަކު ސުވާލުދެންނެވިއެވެ. “ﷲ
ކެއުމުގެ ކުރިން 1- ދެއަތްތިލަ ރަނގަޅަށް ދޮވުން 2- ކާއެއްޗަކީ ޙަލާލު އެއްޗެއްތޯ ޔަޤީންކުރުން – يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ- البقرة 172-“އޭ އީމާންވީ މީސްތަކުންނޭވެ!
އިސްލާމްދީން ރިވެތި އަޚުލާޤަށް ތާއިދުކުރުމާއެކު މާތް އަޚްލާޤުގެ މަތީގައި މުސްލިމުން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަށް ވަރަށްބޮޑު އަހަންމިޔަތުކަމެއްދެއެވެ. އަދި ތަރުބިއްޔަތުގެ ރޫޙާނީ އުސޫލުތައް ދޫކޮށްލާފައި ހަމައެކަނި މާއްދިއްޔަތަށް ލެނބުމާއި މާއްދިއްޔަތަށް ލެނބުމަށް ގޮވާލެވޭ ގޮވާލުންތައް ބާޠިލުކުރުމަށް
އާނއެކެވެ! ތިބާގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިއެއް ކަމުގައި ހަދަންވީ ތިބާއާއި އެކު އަބަދުވެސްވާނޭ، ތިބާވީ ކޮންމެތަނެއްގައި ތިބާއަށް އުފާވެރިކަމާއި ބާއްޖަވެރިކަން ގެނެސްދޭނޭ، ތިބާއަށް ކުޑަވެސް ގެއްލުމެއް ގޯނާއެއް ނުދޭނޭ، ތިބާޔަށް ދުވަހަކުވެސް ޚިޔާނާތްތެރި ނުވާނޭ،
الحمد لله رب العالمين. الصلاة و السلام على نبينا محمد و آله و صحبه أجمعين. وبعد. އިބިލީސް އެންމެ ފުރަތަމަ އިންސާނިއްޔަތަށް ދިން ނުބައިވެގެންވާ ލަނޑަކީ އަހަރެމެންގެ ބަފައިކަލުންނާއި
އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިންނަށް އުނދަގޫނުވާ ގަޑިތަކުގައި ޒިޔާރަތްކުރުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިން ހިތްހަމަނުޖެހޭހާ ގިނައިރު ވަންދެން އެ ގެއެއްގައި މަޑުނުކުރުމާއި، ޒިޔާރަތްކުރާއިރު ސާފުތާހިރުވުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިންނާ ވާހަކަ ދައްކާއިރު މަޑުމައިތިރިކަމާއި އޯގާތެރިކަމާއި އިޙްތިރާމާއި އުފާވެރިކަމާއެކު ވާހަކަ ދެއްކުމަކީ ރިވެތި އަދަބުތަކެކެވެ.
އިޒުނައަށް އެދުމާއި ސަލާމްގޮވުމަކީ ވަންނަމީހާގެ ކުރަންޖެހޭނެ ދެކަމެއްކަމެވެ. މި ދެކަމުގެ ޙުކުމް ތަފާތުވިނަމަވެސް، ޖުމްހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔަކީ މިދެކަންތައް ކުރަންޖެހުމެވެ.
ރަނގަޅު ތަރުބިއްޔަތަކީ މައިންބަފައިންނަށް ލިބޭ މޭވާއެކެވެ. ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައިވެސްމެއެވެ. ދަރީން އެބައިމީހުންގެ މައިންބަފައިންގެ ޙައްޤުތަކަށް އިސްކަންދިނުމަކީ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުގެ ވަރަށް މުހިއްމު ބައެކެވެ. އެއީ އެއްވެސް އުނިކަމެއް ނެތި ފުރިހަމައަށް ކޮށްދޭންޖެހޭ ކަމެކެވެ. ﷲ
މަޙްރަމުންނަކީ ފިރިމީހާއާއި އަނބިމީހާއާއި، އަދި ނަސަބުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ހުއްދަ ގޮތެއްގެ ސަބަބުން ތިމާއަށް އަބަދަށް ކައިވެނިކުރުން ޙަރާމްމީހުންނެވެ. މަޙްރަމުން އުޅޭ ގެއަކަށް ވަންނައިރުވެސް އިޛުނަ ހޯދުމަކީ އިސްލާމީ ރިވެތި އަދަބެކެވެ.
މިގޮތުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްފުޅުތަކުން ޘާބިތުވެފައިވަނީ އިޛުނަ ހޯދުން އޮތީ 3 ފަހަރުކަމެވެ. މިކަމަށް ދަލީލުކުރަނީ އަބޫ ސަޢީދު އަލްޚުދްރީ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ކިބައިން އިމާމް މުސްލިމްއާއި އެނޫން ބޭކަލުން ރިވާކޮށްފައިވާ މި ޙަދީޘެވެ.
އަދި އެއިލާހު މީސްތަކުންނަށް ނަހީ ކުރައްވާފައިވަނީ އިޛުނައާނުލައި މީސްތަކުންގެ ގެތަކަށް ނުވަނުމަށެވެ. އެއީ އިޛުނަ ނުހޯދައިވަނުމުގެ ސަބަބުން އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިން އެހެންމީހުންނަށް ފެނުމަށް ހިތްނުރުހޭކަންކަން ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ. އަދި މީސްތަކުންގެ ޢައުރަތައް ފެނިގެން ހިނގައިދާނެތީއެވެ.
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ، وَصَلَّى الله عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَعَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ. އަދި މިވާހަކަތައް ނިންމަމުން ޚަޠީބުލް ބަޣްދާދީ އެކަލޭގެފާނުގެ ފޮތް ކަމުގައިވާ اِقْتِضاَءُ
ފަރުދުންނާ ގުޅޭގޮތުން ތަރުބިއްޔާގެ މުހިއްމުކަން ވަޒަންކުރެވޭ އަނެއް ބަހާ އަކީ މުޖްތަމަޢެވެ. އޭގެ ސަބަބުން މުޖްތަމަޢުގެ ލޯތްބާ ޤަދަރު ލިބިގެންދެއެވެ. އެހެނީ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުގެ މަތީގައި ތަރުބިއްޔަތު ވާ މީހާ އެ ޙާޞިލްކުރަނީ ﷲ
ކޮންމެ އޮފީހެއްގައިވެސް އެފަރާތަކަށް އިޙްތިރާމް ކުރެވޭ ފަރާތެއްވެއެވެ. ކޮންމެ ޢާއިލާއެއްގައިވެސް އެފަރާތަކަށް އިޙްތިރާމް ކުރެވޭ ފަރާތެއްވެއެވެ.
ކުރެވޭ ދަޢްވާއެއްގައި ދެ ޚަޞްމުންކުރެ ޚަޞްމެއްގެ މޮޅުވާހަކަ ދެއްކުމުންނާއި ދިފާޢުވުމުގެ ކުޅަދާނަކަމުން އެމީހަކަށް ލިބެންނުވާ ޙައްޤެއް ލިބުމަކީ އިންޞާފުވެރި ގޮތެއްކަމަކަށް އިސްލާމްދީން ނުދެކެއެވެ.
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ، وَصَلَّى الله عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَعَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ. އަދި ޢަބްދުﷲ ބުން އަލްމުޢްތައްޒު رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ. “ޢަމަލު ނުކުރެވޭ
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ، وَصَلَّى الله عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَعَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ. އިބްރާހިމް ބުން އަދްހަމް رحمه الله އަރުހުގައި މީހަކު ސުވާލުދެންނެވިއެވެ. “ﷲ
ކެއުމުގެ ކުރިން 1- ދެއަތްތިލަ ރަނގަޅަށް ދޮވުން 2- ކާއެއްޗަކީ ޙަލާލު އެއްޗެއްތޯ ޔަޤީންކުރުން – يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ- البقرة 172-“އޭ އީމާންވީ މީސްތަކުންނޭވެ!
އިސްލާމްދީން ރިވެތި އަޚުލާޤަށް ތާއިދުކުރުމާއެކު މާތް އަޚްލާޤުގެ މަތީގައި މުސްލިމުން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަށް ވަރަށްބޮޑު އަހަންމިޔަތުކަމެއްދެއެވެ. އަދި ތަރުބިއްޔަތުގެ ރޫޙާނީ އުސޫލުތައް ދޫކޮށްލާފައި ހަމައެކަނި މާއްދިއްޔަތަށް ލެނބުމާއި މާއްދިއްޔަތަށް ލެނބުމަށް ގޮވާލެވޭ ގޮވާލުންތައް ބާޠިލުކުރުމަށް
އާނއެކެވެ! ތިބާގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިއެއް ކަމުގައި ހަދަންވީ ތިބާއާއި އެކު އަބަދުވެސްވާނޭ، ތިބާވީ ކޮންމެތަނެއްގައި ތިބާއަށް އުފާވެރިކަމާއި ބާއްޖަވެރިކަން ގެނެސްދޭނޭ، ތިބާއަށް ކުޑަވެސް ގެއްލުމެއް ގޯނާއެއް ނުދޭނޭ، ތިބާޔަށް ދުވަހަކުވެސް ޚިޔާނާތްތެރި ނުވާނޭ،