ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅު: (إياك نعبد و إياك نستعين) މާނައި: ” އަޅަމެން އަޅުކަން ކުރަނީ ހަމައެކަނި އިބަ އިލާހަށެވެ. އަދި ވާތްގަށް އެދެނީ ހަމައެކަނި އިބަ އިލާހުގެ ޙަޟުރަތުންނެވެ. ”
ﷲ ތަޢާލާގެ ވަހީބަސްފުޅު (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) މާނައީ: ” ޤިޔާމަތްދުވަހުގެ ވެރި އިލާހެވެ. “ މި އާޔަތުގައި ހިމެނޭ ފާއިދާތައް: ﷲ ތަޢާލާ އަށް އެންމެހާ ތަކެތީގެ މިލްކުވެރިކަން ލިބިވޮޑިގެންވާކަން މި
ﷲ عز و جل އީ مالك އެވެ. އަދި ملك އެވެ.
މާނައީ: “އެއީ އެއިލާހުގެ ޒާތުފުޅުގައި ރަޙުމަތިގެ ސިފަވާ ރަޙުމަތްލައްވަވާ އިލާހުއެވެ. ”
ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅު: ( لله ) މާނައީ: ( ﷲ އަށެވެ.) މި ކަލިމައިގައި މިވާ ل ގައި ޢަރަބި ބަހުގައި ދެ މާނައެއް ވެއެވެ. އެއީ الاختصاص ގެ މާނައާއި الاستحقاق ގެ މާނައެވެ. الاختصاص ގެ މާނަ އައިސްފައި އޮތުމުން ދޭހަވަނީ ﷲ އަށް ޚާއްޞަކޮށް ޙަމްދުލިބިވޮޑިގެންވާ ކަމެވެ. އަދި الستحقاق ގެ މާނަ އައުމުން އެނގިގެންދަނި އެ ޙަމްދުލިބިވޮޑިގެންވަނީ ﷲ އަށް ކަމެވެ. މި ކަލިމައިގައި ވާ ” ﷲ” އަކީ އަހަރެމެންގެ ރައްބުގެ ނަންފުޅެވެ. މި ނަމުން އެއިލާހު ފިޔަވައިން އެހެން ފަރާތަކަށް ނަންކީގެން ނުވެއެވެ. މި ކަލިމައިގެ މާނައަކީ ލޯތްބާއި މަތިވެރިކުރުމާއިއެކު އެފަރާތަކަށް އަޅުކަންކުރެވޭ ފަރާތެވެ.
بسم الله އަކީ އަލްފާތިޙާ ސޫރާތުގެ އާޔަތެއްތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ؟
އެ ބައިމީހުންގެ މި ބުނުމަށް: އެބަހީ ﷲ ގެ ﷲ ތަޢާލާ އަށް ރަޙުމަތުގެ ޙަޤީޤީ ޞިފަ ލިބިވޮޑިގެން ނުވާކަމަށް ބުނުންމަށް ދެ ގޮތަކަށް ރައްދުވިދާނެއެވެ:
ﷲ ތަޢާލާ ގެ ބަސްފުޅު (بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ): މި ބަސްފުޅުގައި ވާ بِسْمِ ގެ މާނައީ: ” ﷲ ގެ ނަން ފުޅުން” މި ފަދައިންނެވެ.
ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާގޮތުގައި މި ސޫރަތުގައި ޤުރުއާނުގެ މާނަތައް ޖުމްލަގޮތެއްގައި ހިމެނިގެންވެއެވެ. މިގޮތުން ތައުޙީދާއި، ޙުކުމްތަކާއި، ޖަޒާއާއި، އިންސާނުން އުޅޭ ގޮތްތަކާއި، އެހެނިހެންކަންތަކެވެ. މި ސޫރަތަށް “އުއްމުލް ޤުރުއާން” ގެ ނަމުން ނަންދެވިގެންވަނީ މިހެންވެއެވެ. އެއްޗެއްގެ މަރުޖިޢު އަށް “އުއްމު” އޭ ކިޔެއެވެ.
ޤުރުއާނުގައި ތަކުރާރުވެގެން އައިސްފައިވާ ތަކުރާރުވުންތަކަކީ، އޭގައި ފައިދާއެއް ނެތި އައިސްފައިވާ ތަކުރާރުވުންތަކެއްކަމުގައި އަހަރެމެން ނުދެކެމެވެ.
ޢިލްމުވެރިންގެ މި ބަސްފުޅާމެދު ވިސްނާލައިފިނަމަ، ކުރިން އިސްވެދިޔަ ބަސްފުޅުތަކަށް ރައްދު ދެވުނު ފަދަ އެއްވެސް ގޮތަކަށް މިބަސްފުޅަށް ރައްދު ދެވެން ނެތްކަން ހާމަވެއެވެ. އެހެންކަމުން މި ބަސްފުޅަކީ މިކަމުގައި ރަނގަޅު ހެޔޮ ބަސްފުޅެއްކަމުގައި ވެއެވެ.
﴿لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ﴾ ﴿وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ﴾ ﴿وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَّا عَبَدتُّمْ﴾ ﴿وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ﴾ މިތަނުގައި މިވަނީ ކޮންމެ އާޔަތެއްވެސް ދެފަހަރު ތަކުރާރުވެގެން އައިސްފައެވެ.
މިއީ ‘އިޚްލާޞް’ ދެ ސޫރަތުގެ ތެރެއިން އެއް ސޫރަތެވެ.
ދެން ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. (حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ ) މާނައީ: “ތިޔަބައިމީހުންގެ ކައްވަޅުތަކަށް ޒިޔާރަތްކޮށްފުމަށް ދާނދެނެވެ.” މީގެމުރާދަކީ މަރުވެއްޖައުމަށް ދާނދެނެވެ. ފަހެ އިންސާނާ މަރުވެއްޖައުމަށް ދާނދެން އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު ކަންކަމާއިގެން އަވަދިނެތި އުޅެއެވެ.
ފަހެ އިންސާނުން އެކަކު އަނެކަކުގެ މައްޗަށް ރުފިޔާ ފައިސާ އާއި މުދަލާއި ދަރިންގިނަވުމުގެ މައްޗަށް ފަޚުރުވެރިވެއުޅެއެވެ…
﴿وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ﴾ އެބަހީ ހިތްތަކުގައިވާ ނިޔަތްތަކެވެ. އަދި ވަކީލުކުރުމާއި ހިތްޖެހުމާއި ނުރުހުންވުމާއި ބިރުގަތުމާއި ރައްކާތެރިކަމަށް އެދުމާއި މިބާވަތުގެ އެންމެހާ ހިތުގެ ޢަމަލުތަކެވެ. އަދި ހިތްތަކުގައިވާ ކަންކަމީ ބިންގާ ކަމުގައި، ﷲ
ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅު: (إياك نعبد و إياك نستعين) މާނައި: ” އަޅަމެން އަޅުކަން ކުރަނީ ހަމައެކަނި އިބަ އިލާހަށެވެ. އަދި ވާތްގަށް އެދެނީ ހަމައެކަނި އިބަ އިލާހުގެ ޙަޟުރަތުންނެވެ. ”
ﷲ ތަޢާލާގެ ވަހީބަސްފުޅު (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) މާނައީ: ” ޤިޔާމަތްދުވަހުގެ ވެރި އިލާހެވެ. “ މި އާޔަތުގައި ހިމެނޭ ފާއިދާތައް: ﷲ ތަޢާލާ އަށް އެންމެހާ ތަކެތީގެ މިލްކުވެރިކަން ލިބިވޮޑިގެންވާކަން މި
ﷲ عز و جل އީ مالك އެވެ. އަދި ملك އެވެ.
މާނައީ: “އެއީ އެއިލާހުގެ ޒާތުފުޅުގައި ރަޙުމަތިގެ ސިފަވާ ރަޙުމަތްލައްވަވާ އިލާހުއެވެ. ”
ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅު: ( لله ) މާނައީ: ( ﷲ އަށެވެ.) މި ކަލިމައިގައި މިވާ ل ގައި ޢަރަބި ބަހުގައި ދެ މާނައެއް ވެއެވެ. އެއީ الاختصاص ގެ މާނައާއި الاستحقاق ގެ މާނައެވެ. الاختصاص ގެ މާނަ އައިސްފައި އޮތުމުން ދޭހަވަނީ ﷲ އަށް ޚާއްޞަކޮށް ޙަމްދުލިބިވޮޑިގެންވާ ކަމެވެ. އަދި الستحقاق ގެ މާނަ އައުމުން އެނގިގެންދަނި އެ ޙަމްދުލިބިވޮޑިގެންވަނީ ﷲ އަށް ކަމެވެ. މި ކަލިމައިގައި ވާ ” ﷲ” އަކީ އަހަރެމެންގެ ރައްބުގެ ނަންފުޅެވެ. މި ނަމުން އެއިލާހު ފިޔަވައިން އެހެން ފަރާތަކަށް ނަންކީގެން ނުވެއެވެ. މި ކަލިމައިގެ މާނައަކީ ލޯތްބާއި މަތިވެރިކުރުމާއިއެކު އެފަރާތަކަށް އަޅުކަންކުރެވޭ ފަރާތެވެ.
بسم الله އަކީ އަލްފާތިޙާ ސޫރާތުގެ އާޔަތެއްތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ؟
އެ ބައިމީހުންގެ މި ބުނުމަށް: އެބަހީ ﷲ ގެ ﷲ ތަޢާލާ އަށް ރަޙުމަތުގެ ޙަޤީޤީ ޞިފަ ލިބިވޮޑިގެން ނުވާކަމަށް ބުނުންމަށް ދެ ގޮތަކަށް ރައްދުވިދާނެއެވެ:
ﷲ ތަޢާލާ ގެ ބަސްފުޅު (بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ): މި ބަސްފުޅުގައި ވާ بِسْمِ ގެ މާނައީ: ” ﷲ ގެ ނަން ފުޅުން” މި ފަދައިންނެވެ.
ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާގޮތުގައި މި ސޫރަތުގައި ޤުރުއާނުގެ މާނަތައް ޖުމްލަގޮތެއްގައި ހިމެނިގެންވެއެވެ. މިގޮތުން ތައުޙީދާއި، ޙުކުމްތަކާއި، ޖަޒާއާއި، އިންސާނުން އުޅޭ ގޮތްތަކާއި، އެހެނިހެންކަންތަކެވެ. މި ސޫރަތަށް “އުއްމުލް ޤުރުއާން” ގެ ނަމުން ނަންދެވިގެންވަނީ މިހެންވެއެވެ. އެއްޗެއްގެ މަރުޖިޢު އަށް “އުއްމު” އޭ ކިޔެއެވެ.
ޤުރުއާނުގައި ތަކުރާރުވެގެން އައިސްފައިވާ ތަކުރާރުވުންތަކަކީ، އޭގައި ފައިދާއެއް ނެތި އައިސްފައިވާ ތަކުރާރުވުންތަކެއްކަމުގައި އަހަރެމެން ނުދެކެމެވެ.
ޢިލްމުވެރިންގެ މި ބަސްފުޅާމެދު ވިސްނާލައިފިނަމަ، ކުރިން އިސްވެދިޔަ ބަސްފުޅުތަކަށް ރައްދު ދެވުނު ފަދަ އެއްވެސް ގޮތަކަށް މިބަސްފުޅަށް ރައްދު ދެވެން ނެތްކަން ހާމަވެއެވެ. އެހެންކަމުން މި ބަސްފުޅަކީ މިކަމުގައި ރަނގަޅު ހެޔޮ ބަސްފުޅެއްކަމުގައި ވެއެވެ.
﴿لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ﴾ ﴿وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ﴾ ﴿وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَّا عَبَدتُّمْ﴾ ﴿وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ﴾ މިތަނުގައި މިވަނީ ކޮންމެ އާޔަތެއްވެސް ދެފަހަރު ތަކުރާރުވެގެން އައިސްފައެވެ.
މިއީ ‘އިޚްލާޞް’ ދެ ސޫރަތުގެ ތެރެއިން އެއް ސޫރަތެވެ.
ދެން ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. (حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ ) މާނައީ: “ތިޔަބައިމީހުންގެ ކައްވަޅުތަކަށް ޒިޔާރަތްކޮށްފުމަށް ދާނދެނެވެ.” މީގެމުރާދަކީ މަރުވެއްޖައުމަށް ދާނދެނެވެ. ފަހެ އިންސާނާ މަރުވެއްޖައުމަށް ދާނދެން އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު ކަންކަމާއިގެން އަވަދިނެތި އުޅެއެވެ.
ފަހެ އިންސާނުން އެކަކު އަނެކަކުގެ މައްޗަށް ރުފިޔާ ފައިސާ އާއި މުދަލާއި ދަރިންގިނަވުމުގެ މައްޗަށް ފަޚުރުވެރިވެއުޅެއެވެ…
﴿وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ﴾ އެބަހީ ހިތްތަކުގައިވާ ނިޔަތްތަކެވެ. އަދި ވަކީލުކުރުމާއި ހިތްޖެހުމާއި ނުރުހުންވުމާއި ބިރުގަތުމާއި ރައްކާތެރިކަމަށް އެދުމާއި މިބާވަތުގެ އެންމެހާ ހިތުގެ ޢަމަލުތަކެވެ. އަދި ހިތްތަކުގައިވާ ކަންކަމީ ބިންގާ ކަމުގައި، ﷲ
