ޛައިލުއް ތަބަޤާތިލް ޙަނާބިލާގައި އިމާމު އިބުނު ރަޖަބު ރަޙިމަހުﷲ ޤާޟީ އަބޫބަކުރު މުޙައްމަދު ބިން އަބްދުލްބާޤީ އަލްއަންޞާރީ އަލްބައްޒާޒުގެ ސިޔަރަތުގައި ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “އަހަރެން މައްކާގެ (އޭރު އެކަލޭގެފާނު ހުންނެވީ ޙަދީޘް އުގެނުމަށް
މަރްޘަދު ބުން އަބީ މަރްޘަދު ކިޔާ ބޭކަލަކު އުޅުއްވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނަކީ މައްކާއިން މަދީނާއާއި ހަމައަށް އަސީރުން އުފުލައިދޭބޭކަލެވެ.
ޢަބްދުއްރަޙުމާން ބިން އަބީ ލައިލާ ރަޙިމަހުﷲގެ ދަމުނަމާދު ޢަބްދުއްރަޙުމާން ބިން އަބީ ލަޢިލާ ރަޙިމަހުﷲ(ތާބިޢީ ބޭކަލެއް) ރޭގަނޑު ދަމު ނަމާދު ކުރައްވަން ހުންނަވާފައި މީހަކު ގެޔަށް ވަންނަ ނަމަ ނަމާދު މެދު ކަނޑުއްވާ ލައްވާފައި
ޤާޟީގެ މިޙުކުމް އަޑުއަހަން ޙައިޒާނަށް ކެތްނުކުރެވުނެވެ. އަދި ކޯޓުތެރޭގައި ގަދަޔަށް ރުޔެވެ. އެވަގުތު އޭނާގެ ކޮއްކޮ ޣާލިބްވެސް ރުޔެވެ. ދެން އެއަށްފަހު މަންމަ އުފުއްލައިގެން ކޯޓަށްވެއްދި ގޮތަށް، ޣާލިބްގެ ކާރާއި ހަމަޔަށް ދެމީހުންގެ ކޮނޑުމަތީގައި މަންމަ އުފުއްލައިގެން ގެންދިޔައެވެ.
ތިޔަބައިމީހުންގެ ކުރިން އައި މީހުންގެ ތެރޭގައި ނުވަދިހަނުވަ މީހުން ޤަތުލުކުރި މީހަކުވިއެވެ. ފަހެ ބިންމަތީގައިވާ އެންމެ ޢިލްމުވެރި މީހަކާބެހޭގޮތުން އޭނާ ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެއްފަހަރެއްގައި ޢަބްދުލްމަލިކު ވަރަށް އަސަރުގަދަ ޚުތުބާއެއް ދެއްވިއެވެ. އެ ޚުތުބާ ދެއްވަމުން އަބްދުލްމަލިކު ކީރިތިކުރައްވާ ހާލު ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ކިބައިން ފާފަފުއްސެވުން އެދި ވަޑައިގެން ދަންނަވަމުން ދިޔައެވެ. ” އޭ ހައްދަވާ ބޮޑުކުރެއްވި
ބައެއް މީހުން ހީކުރަނީ ބާއްޖަވެރިކަން ލިބޭނީ މުދަލުންނާއި މުއްސަނދިކަމުންކަމަށެވެ. އަދި ބައެއްމީހުންނަށް ހީވެފައިވަނީ އެކަންވަނީ ޖާހާއި މަންޞިބުގައިކަމަށެވެ.
އެންމެ ޤަދަރުވެރިވިމީހަކީ އަދި އެންމެ ޝަރަފުވެރިމީހަކީ އެމީހެއްގެ ނަފްސު އިޞްލާޙުކޮށް ދެންފަހެ އެހެންމީހުން އިޞްލާހުކޮށް ހެޔޮކަންތައްފޯރުކޮށްދީއުޅޭ މީހާއެވެ.
ދުވަސްތަކަކީ ޢުމުރުގެ ބައެކެވެ. އަދި ކަޑައްތުކުރަމުންދާ މަގުގެ މަރުޙަލާތަކެކެވެ. ދުވަހަކަށްފަހު ދުވަހެއް ފަނާވެގެންދެއެވެ. ދުވަސްތައް ވޭތުވަމުންދާވަރަކަށް ޢުމުރުތައް ހުސްވެއެވެ.
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين. އަޅުތަކުންނަށްވާ ބައްތިތަކަކީ ޢިލްމުވެރިންނެވެ. އަދި ރަށުގެ ފާހަގަތަކަކީވެސް އެއީއެވެ. އަދި އުންމަތް ނަގަހައްޓާބަޔަކީވެސް އެއީއެވެ. ސަލްމާން އަލްފާރިސީ رضي
ސަލަފުންގެ މަޝްހޫރު އިމާމެއް ކަމުގައިވާ އިބްރާހީމް ބިން އަދުހަމް ރަޙިމަހުﷲ އަށް ދެންނެވުނުވެ. ” އަހަރެމެންގެ ދުޢާ އިޖާބަނުވަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟” ޖަވާބުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. އެއީ:
الحمد لله وحده، والصلاة والسلام على من لا نبي بعده، وبعد: އެކަކު އަނެކަކަށް ސަލާމްކުރުމަކީ ނަބީބޭކަލުންގެ ސުންނަތެކެވެ. މުސްލިމުންގެ ޞިފައެކެވެ. ތަޤުވާވެރިންގެ އާދައެކެވެ. އެކުވެރިކަން ޤާއިމުކުރުމަށް އޮތް ވަސީލަތެކެވެ. ސުވަރުގެއަށް
ހިދާޔަތަކީ ދީލަތިވަންތަ ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުންވާ ދެއްވުމެކެވެ. އެއީ ކޮންމެ މީހަކަށް ލިބޭ އެއްޗެއްނޫނެވެ. މިދުނިޔެވީ ޙަޔާތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ލައްވާފައިވާ ސުންނަތަކީ މިދީނުގައި ގަދައަށް ހިފަހައްޓައިފިމީހަކު އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމެވެ.
އަބާއްޖަވެރިވަނީ ހަވާނަފްސަށްތަބާވެ، އަދި ފާފަތަކާއި ނުބައިކަންކަމަށް އަރައިގަތުމުންނެވެ. ދުނިޔަވީ ލައްޛަތުތަކުގެ ތެރެއިން ޙަރާމްކަންތައް ވަށާލެވިފައިވަނީ ގެއްލުމުންނެވެ. އެއީ ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައިވެސް އަބާއްޖަވެރިވުމުގެ ސަބަބެކެވެ
(ދީނީ) ޢިލްމު ޙާޞިލުކުރުމަކީ ބުރަކަމެކެވެ. ނަމަވެސް އެކަމުގައި ލައްޛަތާއި އުފާވެރިކަންވެއެވެ. ވަރުބަލިކަމާއި ބުރަކަމުގެ ފާލަމެއް ހުރަސްކޮށްގެންމެނުވީ (ދީނީ) ޢިލްމެއް ޙާޞިލެއްނުވާނެއެވެ.
ހެޔޮއަމަލުތަކާއި އަދި ނުބައި ޢަމަލުތައް އިމާމު އިބުނު ޤައްޔިމު ރަޙިމަޙުﷲ އެކަލޭގެފާނުގެ ފޮތެއްކަމުގައިވާ އައްދާއު ވައްދަވާއު (ބައްޔާއި ފަރުވާ) މި ފޮތުގައި ބަޔާން ކުރައްވައެވެ. ހަމަކަށަވަރުންވެސް ނުބައި ފާފަތަކަކީ މޭވާއެއްގެ އޮށްތަކެއް ފަދަ އެއްޗެހިތަކެކެވެ.
ޛައިލުއް ތަބަޤާތިލް ޙަނާބިލާގައި އިމާމު އިބުނު ރަޖަބު ރަޙިމަހުﷲ ޤާޟީ އަބޫބަކުރު މުޙައްމަދު ބިން އަބްދުލްބާޤީ އަލްއަންޞާރީ އަލްބައްޒާޒުގެ ސިޔަރަތުގައި ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “އަހަރެން މައްކާގެ (އޭރު އެކަލޭގެފާނު ހުންނެވީ ޙަދީޘް އުގެނުމަށް
މަރްޘަދު ބުން އަބީ މަރްޘަދު ކިޔާ ބޭކަލަކު އުޅުއްވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނަކީ މައްކާއިން މަދީނާއާއި ހަމައަށް އަސީރުން އުފުލައިދޭބޭކަލެވެ.
ޢަބްދުއްރަޙުމާން ބިން އަބީ ލައިލާ ރަޙިމަހުﷲގެ ދަމުނަމާދު ޢަބްދުއްރަޙުމާން ބިން އަބީ ލަޢިލާ ރަޙިމަހުﷲ(ތާބިޢީ ބޭކަލެއް) ރޭގަނޑު ދަމު ނަމާދު ކުރައްވަން ހުންނަވާފައި މީހަކު ގެޔަށް ވަންނަ ނަމަ ނަމާދު މެދު ކަނޑުއްވާ ލައްވާފައި
ޤާޟީގެ މިޙުކުމް އަޑުއަހަން ޙައިޒާނަށް ކެތްނުކުރެވުނެވެ. އަދި ކޯޓުތެރޭގައި ގަދަޔަށް ރުޔެވެ. އެވަގުތު އޭނާގެ ކޮއްކޮ ޣާލިބްވެސް ރުޔެވެ. ދެން އެއަށްފަހު މަންމަ އުފުއްލައިގެން ކޯޓަށްވެއްދި ގޮތަށް، ޣާލިބްގެ ކާރާއި ހަމަޔަށް ދެމީހުންގެ ކޮނޑުމަތީގައި މަންމަ އުފުއްލައިގެން ގެންދިޔައެވެ.
ތިޔަބައިމީހުންގެ ކުރިން އައި މީހުންގެ ތެރޭގައި ނުވަދިހަނުވަ މީހުން ޤަތުލުކުރި މީހަކުވިއެވެ. ފަހެ ބިންމަތީގައިވާ އެންމެ ޢިލްމުވެރި މީހަކާބެހޭގޮތުން އޭނާ ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެއްފަހަރެއްގައި ޢަބްދުލްމަލިކު ވަރަށް އަސަރުގަދަ ޚުތުބާއެއް ދެއްވިއެވެ. އެ ޚުތުބާ ދެއްވަމުން އަބްދުލްމަލިކު ކީރިތިކުރައްވާ ހާލު ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ކިބައިން ފާފަފުއްސެވުން އެދި ވަޑައިގެން ދަންނަވަމުން ދިޔައެވެ. ” އޭ ހައްދަވާ ބޮޑުކުރެއްވި
ބައެއް މީހުން ހީކުރަނީ ބާއްޖަވެރިކަން ލިބޭނީ މުދަލުންނާއި މުއްސަނދިކަމުންކަމަށެވެ. އަދި ބައެއްމީހުންނަށް ހީވެފައިވަނީ އެކަންވަނީ ޖާހާއި މަންޞިބުގައިކަމަށެވެ.
އެންމެ ޤަދަރުވެރިވިމީހަކީ އަދި އެންމެ ޝަރަފުވެރިމީހަކީ އެމީހެއްގެ ނަފްސު އިޞްލާޙުކޮށް ދެންފަހެ އެހެންމީހުން އިޞްލާހުކޮށް ހެޔޮކަންތައްފޯރުކޮށްދީއުޅޭ މީހާއެވެ.
ދުވަސްތަކަކީ ޢުމުރުގެ ބައެކެވެ. އަދި ކަޑައްތުކުރަމުންދާ މަގުގެ މަރުޙަލާތަކެކެވެ. ދުވަހަކަށްފަހު ދުވަހެއް ފަނާވެގެންދެއެވެ. ދުވަސްތައް ވޭތުވަމުންދާވަރަކަށް ޢުމުރުތައް ހުސްވެއެވެ.
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين. އަޅުތަކުންނަށްވާ ބައްތިތަކަކީ ޢިލްމުވެރިންނެވެ. އަދި ރަށުގެ ފާހަގަތަކަކީވެސް އެއީއެވެ. އަދި އުންމަތް ނަގަހައްޓާބަޔަކީވެސް އެއީއެވެ. ސަލްމާން އަލްފާރިސީ رضي
ސަލަފުންގެ މަޝްހޫރު އިމާމެއް ކަމުގައިވާ އިބްރާހީމް ބިން އަދުހަމް ރަޙިމަހުﷲ އަށް ދެންނެވުނުވެ. ” އަހަރެމެންގެ ދުޢާ އިޖާބަނުވަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟” ޖަވާބުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. އެއީ:
الحمد لله وحده، والصلاة والسلام على من لا نبي بعده، وبعد: އެކަކު އަނެކަކަށް ސަލާމްކުރުމަކީ ނަބީބޭކަލުންގެ ސުންނަތެކެވެ. މުސްލިމުންގެ ޞިފައެކެވެ. ތަޤުވާވެރިންގެ އާދައެކެވެ. އެކުވެރިކަން ޤާއިމުކުރުމަށް އޮތް ވަސީލަތެކެވެ. ސުވަރުގެއަށް
ހިދާޔަތަކީ ދީލަތިވަންތަ ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުންވާ ދެއްވުމެކެވެ. އެއީ ކޮންމެ މީހަކަށް ލިބޭ އެއްޗެއްނޫނެވެ. މިދުނިޔެވީ ޙަޔާތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ލައްވާފައިވާ ސުންނަތަކީ މިދީނުގައި ގަދައަށް ހިފަހައްޓައިފިމީހަކު އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމެވެ.
އަބާއްޖަވެރިވަނީ ހަވާނަފްސަށްތަބާވެ، އަދި ފާފަތަކާއި ނުބައިކަންކަމަށް އަރައިގަތުމުންނެވެ. ދުނިޔަވީ ލައްޛަތުތަކުގެ ތެރެއިން ޙަރާމްކަންތައް ވަށާލެވިފައިވަނީ ގެއްލުމުންނެވެ. އެއީ ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައިވެސް އަބާއްޖަވެރިވުމުގެ ސަބަބެކެވެ
(ދީނީ) ޢިލްމު ޙާޞިލުކުރުމަކީ ބުރަކަމެކެވެ. ނަމަވެސް އެކަމުގައި ލައްޛަތާއި އުފާވެރިކަންވެއެވެ. ވަރުބަލިކަމާއި ބުރަކަމުގެ ފާލަމެއް ހުރަސްކޮށްގެންމެނުވީ (ދީނީ) ޢިލްމެއް ޙާޞިލެއްނުވާނެއެވެ.
ހެޔޮއަމަލުތަކާއި އަދި ނުބައި ޢަމަލުތައް އިމާމު އިބުނު ޤައްޔިމު ރަޙިމަޙުﷲ އެކަލޭގެފާނުގެ ފޮތެއްކަމުގައިވާ އައްދާއު ވައްދަވާއު (ބައްޔާއި ފަރުވާ) މި ފޮތުގައި ބަޔާން ކުރައްވައެވެ. ހަމަކަށަވަރުންވެސް ނުބައި ފާފަތަކަކީ މޭވާއެއްގެ އޮށްތަކެއް ފަދަ އެއްޗެހިތަކެކެވެ.
