صلى الله عليه وسلم ކުރުކޮށް ލިޔުމަކީ މަކުރޫހަކަމެއްކަމުގައި އިތުބާރުހިފޭ ޢިލްމުވެރިންތަކެއް ވިދާޅުވެފައިވާތީވެ އަޅުގަނޑުމެން މިފަދަ ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިވާން ޖެހޭނެއެވެ.
ދިރޭ ތަކެއްޗަށް އޯގާތެރިކޮށް ހިތުމުގެ މާތްކަމާއި މަތިވެރިކަން އިސްވެދިޔަ ދެޙަދީޘުން ވަރަށް ސާފުކޮށް އެނގިގެން ހިނގައްޖެއެވެ.
އަލްއިމާމް މުސްލިމް އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަދީޘްފޮތް (ޞަޙީޙް މުސްލިމް) ގައި އަބޫހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ﷲ ތަޢާލާ އެކަލާނގެ އަޅުތަކުން ކުރެ އަޅެއްދެކެ ލޯބިވެ
(( وَقِنِي شَرَّ مَا قَضَيْتَ )) ހެޔޮ ގޮތްތައްވެސް އަދި ނުބައި ގޮތްތައްވެސް ނިޔާ ކުރައްވާ ފަރާތަކީ ﷲ ތަޢާލާއެވެ. އެކަލާންގެ ހެޔޮގޮތް ނިޔާކުރެއްވުމުން، އެ ނިޔާގައި އެކުލެވިގެންވަނީ ހުސް ހެޔޮކަމެވެ.
ހ.ފޮތުގެ ނަން މިފޮތް މަޝްހޫރުވެފައިވާ ނަމަކީ މުސްނަދު އިމާމު އަޙުމަދު މި ނަމުންނެވެ. ށ. މުއައްލިފު އެކަލޭގެފާނުގެ ނަސަބުފުޅު އެކަލޭގެފާނަކީ ޢަހުމަދު ބިން މުޙައްމަދު ބިން ޙަންބަލް ބިން ހިލާލު ބިން އަސަދު ބިން
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ދޮގުވާހަކަ ދެއްކުމާއި ނުބައިކަންކަން ކުރުމާ ދަންނައެވެ. ފަހެ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އެބައިމީހުންގެ ފަރާތުން ކެއިން ބުއިން ދޫކޮށްލުން ބޭނުންވެވޮޑިގެން ނުވެއެވެ.”
عَنْ أَنَسٍ شُجَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمَ أُحُدٍ فَقَالَ كَيْفَ يُفْلِحُ قَوْمٌ شَجُّوا نَبِيَّهُمْ فَنَزَلَتْ {لَيْسَ لَكَ مِنْ الْأَمْرِ شَيْءٌ} (رواه البخاري) عَنْ
ފަހެ (އެވަގުތުގައި) ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ސުންނަތާއި، ތެދުމަގު ލިބިވަޑައިގެން ތިއްބެވި ޚަލީފާވެރި ބޭކަލުންގެ ގޮތުގައި ތިޔަބައިމީހުންގެ ކޮލުދަތްތަކުން ހިފަހައްޓާށެވެ.
ތެދުވެރިކަމާއި، ޔަޤީންކަމާއެކު ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އިޢުތިރާފުވާހާލު، އެއިލާހަށް އީމާންވެ، އެއިލާހު ފިޔަވައި އެހެން އެއަވެސް ފަރާތަކަށް އަޅުކަންނުކޮށް، لا إله إلا الله އިން ލާޒިމުކުރާ ކަންތަކަށް ބަހާއި ޢަމަލުން ކިޔަމަންވުމެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން އެއީ (މަގުފުރެދިފައިވާ މީހުންގެ) ގޮތްތަކެވެ. އެފަރާތެއްގެ އަތްޕުޅުގައި ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ނަފްސުވާ އިލާހު ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަބުނީ އިސްރާއީލުގެ ދަރީން ބުނިފަދައިންނެވެ.
އެންމެ ފުރަތަމަ ގޮވައިލަން ޖެހެނީ ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށާއި، އެންމެހައި އަޅުކަންތަކެއް އެއިލާހަށް ޚާލިޞްކޮށް، ޝިރުކުގެ އެންމެހައި ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިވެ ރައްކާތެރިވުމަށްކަން، މި ޙަދީޘުން އެނގިގެންދެއެވެ.
އަޅުތަކުންގެ މައްޗަށްވާ ﷲތަޢާލާގެ ޙައްޤަކީ، އެއިލާހަށް އަޅުކަންކުރުމާއި، އެއިލާހާއި އެއްވެސް އެއްޗެއް ޝަރީކު ނުކުރުމެވެ. އަދި ﷲތަޢާލާގެ މައްޗަށްވާ އަޅުތަކުންގެ ޙައްޤަކީ، އެއިލާހާއި އެއްވެސް އެއްޗެއް ޝަރީކު ނުކުރާ އަޅުންނަށް ޢަޛާބު ނުދެއްވުމެވެ.
އެހެންކަމުން އެއިލާހު ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ދުޢާކޮށްފި މީހާ، އެއިލާހަށް ޝިރުކުކޮށްފިއެވެ. އުލޫހިއްޔަތުގައި، އެއިލާހާއި އެހެން ފަރާތްތަކެއް ބައިވެރި ކޮށްފިއެވެ.
އަބޫހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަލައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “މީހަކު ރޯދައަށްހުރެ ހަނދާންނެތިގެން ކައިފިނަމަ ނުވަތަ ބޮއެފިނަމަ، ފަހެ އެމީހެއްގެ ރޯދަ ފުރިހަމަކުރާށެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَبَارِكْ لِي فِيمَا أَعْطَيْتَ)) މާނައަކީ، އިބަ އިލާހު މި އަޅާއަށް ދެއްވާފައިވާ ތަކެތީގައި ބަރަކާތްލައްވާފާނދެއެވެ. البَرَكَة އަކީ ޘާބިތުވެހުންނަ ގިނަވެގެންވާ ހެޔޮކަމެވެ. ((فِيمَا أَعْطَيْتَ )) އެބަހީ، އިބައިލާހު މިއަޅާއަށް
އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހަތް ގުނަނެއްގެ މައްޗަށް ސަޖިދަކުރުމަށް އަމުރުކުރެވުނެވެ.
صلى الله عليه وسلم ކުރުކޮށް ލިޔުމަކީ މަކުރޫހަކަމެއްކަމުގައި އިތުބާރުހިފޭ ޢިލްމުވެރިންތަކެއް ވިދާޅުވެފައިވާތީވެ އަޅުގަނޑުމެން މިފަދަ ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިވާން ޖެހޭނެއެވެ.
ދިރޭ ތަކެއްޗަށް އޯގާތެރިކޮށް ހިތުމުގެ މާތްކަމާއި މަތިވެރިކަން އިސްވެދިޔަ ދެޙަދީޘުން ވަރަށް ސާފުކޮށް އެނގިގެން ހިނގައްޖެއެވެ.
އަލްއިމާމް މުސްލިމް އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަދީޘްފޮތް (ޞަޙީޙް މުސްލިމް) ގައި އަބޫހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ﷲ ތަޢާލާ އެކަލާނގެ އަޅުތަކުން ކުރެ އަޅެއްދެކެ ލޯބިވެ
(( وَقِنِي شَرَّ مَا قَضَيْتَ )) ހެޔޮ ގޮތްތައްވެސް އަދި ނުބައި ގޮތްތައްވެސް ނިޔާ ކުރައްވާ ފަރާތަކީ ﷲ ތަޢާލާއެވެ. އެކަލާންގެ ހެޔޮގޮތް ނިޔާކުރެއްވުމުން، އެ ނިޔާގައި އެކުލެވިގެންވަނީ ހުސް ހެޔޮކަމެވެ.
ހ.ފޮތުގެ ނަން މިފޮތް މަޝްހޫރުވެފައިވާ ނަމަކީ މުސްނަދު އިމާމު އަޙުމަދު މި ނަމުންނެވެ. ށ. މުއައްލިފު އެކަލޭގެފާނުގެ ނަސަބުފުޅު އެކަލޭގެފާނަކީ ޢަހުމަދު ބިން މުޙައްމަދު ބިން ޙަންބަލް ބިން ހިލާލު ބިން އަސަދު ބިން
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ދޮގުވާހަކަ ދެއްކުމާއި ނުބައިކަންކަން ކުރުމާ ދަންނައެވެ. ފަހެ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އެބައިމީހުންގެ ފަރާތުން ކެއިން ބުއިން ދޫކޮށްލުން ބޭނުންވެވޮޑިގެން ނުވެއެވެ.”
عَنْ أَنَسٍ شُجَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمَ أُحُدٍ فَقَالَ كَيْفَ يُفْلِحُ قَوْمٌ شَجُّوا نَبِيَّهُمْ فَنَزَلَتْ {لَيْسَ لَكَ مِنْ الْأَمْرِ شَيْءٌ} (رواه البخاري) عَنْ
ފަހެ (އެވަގުތުގައި) ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ސުންނަތާއި، ތެދުމަގު ލިބިވަޑައިގެން ތިއްބެވި ޚަލީފާވެރި ބޭކަލުންގެ ގޮތުގައި ތިޔަބައިމީހުންގެ ކޮލުދަތްތަކުން ހިފަހައްޓާށެވެ.
ތެދުވެރިކަމާއި، ޔަޤީންކަމާއެކު ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އިޢުތިރާފުވާހާލު، އެއިލާހަށް އީމާންވެ، އެއިލާހު ފިޔަވައި އެހެން އެއަވެސް ފަރާތަކަށް އަޅުކަންނުކޮށް، لا إله إلا الله އިން ލާޒިމުކުރާ ކަންތަކަށް ބަހާއި ޢަމަލުން ކިޔަމަންވުމެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން އެއީ (މަގުފުރެދިފައިވާ މީހުންގެ) ގޮތްތަކެވެ. އެފަރާތެއްގެ އަތްޕުޅުގައި ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ނަފްސުވާ އިލާހު ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަބުނީ އިސްރާއީލުގެ ދަރީން ބުނިފަދައިންނެވެ.
އެންމެ ފުރަތަމަ ގޮވައިލަން ޖެހެނީ ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށާއި، އެންމެހައި އަޅުކަންތަކެއް އެއިލާހަށް ޚާލިޞްކޮށް، ޝިރުކުގެ އެންމެހައި ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިވެ ރައްކާތެރިވުމަށްކަން، މި ޙަދީޘުން އެނގިގެންދެއެވެ.
އަޅުތަކުންގެ މައްޗަށްވާ ﷲތަޢާލާގެ ޙައްޤަކީ، އެއިލާހަށް އަޅުކަންކުރުމާއި، އެއިލާހާއި އެއްވެސް އެއްޗެއް ޝަރީކު ނުކުރުމެވެ. އަދި ﷲތަޢާލާގެ މައްޗަށްވާ އަޅުތަކުންގެ ޙައްޤަކީ، އެއިލާހާއި އެއްވެސް އެއްޗެއް ޝަރީކު ނުކުރާ އަޅުންނަށް ޢަޛާބު ނުދެއްވުމެވެ.
އެހެންކަމުން އެއިލާހު ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ދުޢާކޮށްފި މީހާ، އެއިލާހަށް ޝިރުކުކޮށްފިއެވެ. އުލޫހިއްޔަތުގައި، އެއިލާހާއި އެހެން ފަރާތްތަކެއް ބައިވެރި ކޮށްފިއެވެ.
އަބޫހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަލައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “މީހަކު ރޯދައަށްހުރެ ހަނދާންނެތިގެން ކައިފިނަމަ ނުވަތަ ބޮއެފިނަމަ، ފަހެ އެމީހެއްގެ ރޯދަ ފުރިހަމަކުރާށެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَبَارِكْ لِي فِيمَا أَعْطَيْتَ)) މާނައަކީ، އިބަ އިލާހު މި އަޅާއަށް ދެއްވާފައިވާ ތަކެތީގައި ބަރަކާތްލައްވާފާނދެއެވެ. البَرَكَة އަކީ ޘާބިތުވެހުންނަ ގިނަވެގެންވާ ހެޔޮކަމެވެ. ((فِيمَا أَعْطَيْتَ )) އެބަހީ، އިބައިލާހު މިއަޅާއަށް
އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހަތް ގުނަނެއްގެ މައްޗަށް ސަޖިދަކުރުމަށް އަމުރުކުރެވުނެވެ.
