އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ބަންގިއާއި ފުރަތަމަ ސަފުގައި ހުރި ޘަވާބާއި ދަރުމަ މީސްތަކުންނަށް އެނގޭނަމަ ދެން އެކަންކުރުމަށް ގުރުއަތުލުން ފިޔަވައި އިތުރުގޮތެއްނެތްނަމަ (އެކަންކުރުމަށްޓަކައި) އެބައިމީހުން ގުރުއަތުވެސްލީހެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ )) މާނައީ މިއަޅާގެ ވަލީކަމުގައި އިބަ އިލާހު، ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.(އެބަހީ މިއަޅާއަށް ވާގިވެރިވެވޮޑިގަންނަވާ ފަރާތެއްކަމުގައި ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.) وِلاَيَةގެ ދެވައްތަރެއް ވެއެވެ. އެއީ ޚާއްސަ وِلاَيَة އާއި އާއްމު وِلاَيَة
ޢުމްރާއަކީ ދެޢުމްރާއެއްގެ ދެމެދުގައިކުރެވޭ ފާފަތަކުގެ ކައްފާރާއެކެވެ. އަދި މަބްރޫރު ޙައްޖެއް ވެއްޖެމީހަކަށް ސުވަރުގެފިޔަވާ އެހެންތަނެއް ނުވެއެވެ.
އިބްނި ޢައްބާސް ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔަށް، މީހަކު لَبَّيْكَ عَنْ شُبْرُمَةَ ކިޔައި (ޙައްޖަށް ނިޔަތްގަތް އަޑު) އިވިވަޑައިގަތެވެ.
3 ކަމެއް އެމީހެއްގެ ކިބައިގައި ވެއްޖެ މީހަކަށް އީމާންކަމުގެ ފޮނިކަން ލިބޭހުއްޓެވެ. (އެއީ) އެހެން ހުރިހާ އެއްޗަކަށްވުރެ ބޮޑަށް، ﷲއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލަށް ލޯބިކުރުމާއި، ﷲއަށްޓަކައި މެނުވީ އެއްވެސް މީހަކުދެކެ ލޯބިނުވުމާއި، ނަރަކައިގެ އަލިފާނުގެ ތެރެއަށް އެއްލާލެވެން ނޭދޭފަދައިން، އީމާންވުމަށްފަހު ކުފުރަށް އެނބުރި ދިއުމަށް ނޭދުމެވެ.
އެހެންކަމުން ތިބާގެ މައްޗަށްވަނީ، ޖިސްމާނީ ބަލިތަކާއި އަދި ހިތުގެ ބަލިމަޑުކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޝަހުވަތްތަކާއި ޝުބުހަތަކުން ( ޝައްކާއި ވަހުމު ) ތަކުން ސަލާމަތްކޮށްދީ އެފަދަ އެންމެހައި ބަލިތަކަސް ޝިފާދެއްވުމަށް އެދި ﷲ ތަޢާލާއަށް ދެންނެވުމެވެ.
މިފޮތުގެ ނަމަކީ އަލްމުޥައްޠާ އެވެ. މިފޮތަކީ އެންމެފުރަތަމަ ބާބުތަކަށް އެކަށައަޅުއްވައި ލިޔެވުނު ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ އެއް ޙަދީޘްފޮތެވެ.
އިމާމު އަހުމަދުގެ مُسْنَدُ ގައި ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ކާފަދަރިކަލުން ޙަސަން ބިން ޢަލީ ރަޞިޔަﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ވިތުރީގެ ޤުނޫތުގައި މިފަދައިން ކިޔުމަށް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި
ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު رَضِيَ الله عَنْهُمَا ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “އެކަނިހުރެކުރާ ނަމާދަށްވުރެ ޖަމާޢަތުގައި ކުރާނަމާދުގެ ޘަވާބާއި ދަރުމަ ހަތާވީސްގުނަ އިތުރުވެގެންވެއެވެ.”
ޖަރުމަނު ވިލާތުގެ ރޯސުޓޮކް ޔުނިވަރސިޓީއިން ކުރި ދިރާސާއަކުން ދައްކާގޮތުގައި ދަތްއުނގުޅަން މުސްލިމުން ބޭނުންކުރާ ސިވާކު ދަނޑިކޮޅަކީ އޭގައިވަރަށްގިނަ ފައިދާ އެކުލެވޭ ދަނޑިކޮޅެކެވެ. މިއީ ސަހަރާ ތެރޭގައި ހެދޭ ގަހެއްގެ މުލެކެވެ. މި ދަނޑިކޮޅުން ދަތްސާފުކޮށް
އިބްނުމާޖާ ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތް “އައްސުނަން” އަކީ ކުތުބުއްސިއްތާގެ (އެބަހީ، ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މަޝްހޫރު، ފައިދާ ބޮޑު ހަފޮތުގެ ތެރެއިން) އެންމެ ފަހު ފޮތެވެ.
އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެވިއެވެ. “ތިބާ ނަމާދަށް ތެދުވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ވުޟޫ ފުރިހަމަކުރާށެވެ. އަދި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލާށެވެ. ދެން ﷲ އަކްބަރު ކިޔާ ހަރަމް ބަންނާށެވެ.
އަބީ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިޔަބައިމީހުންގެތެރެއިން މީހަކު މިސްކިތަށް ވަދެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްކުރުމަށްފަހުގައި ނޫނީ ނުއިށީންނާށެވެ.”
އަބީ ސަޢީދުނިލް ޚުދުރިއްޔި ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ބާލިޣުވެފައިވާ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ހުކުރުދުވަހު ހިނައިގަތުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.”
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ދެމީހަކަށް ލަޢުނަތް ހުއްޓެވެ.” އެހިނދު އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އެއީ ކޮންދެމީހުނެއްތޯއެވެ؟
މުޣީރަތު ބުން ޝުޢުބާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔާއެކު ދަތުރެއްގެ މަތީގައި ވީމެވެ. ފަހެ، ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވުޟޫކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނު، އެކަލޭގެފާނުގެ ޚުއްފު ބޭލުމައްޓަކައި އަވަސް އަވަހަށް ގުދުވިހިނދުގައި އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ބަންގިއާއި ފުރަތަމަ ސަފުގައި ހުރި ޘަވާބާއި ދަރުމަ މީސްތަކުންނަށް އެނގޭނަމަ ދެން އެކަންކުރުމަށް ގުރުއަތުލުން ފިޔަވައި އިތުރުގޮތެއްނެތްނަމަ (އެކަންކުރުމަށްޓަކައި) އެބައިމީހުން ގުރުއަތުވެސްލީހެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ )) މާނައީ މިއަޅާގެ ވަލީކަމުގައި އިބަ އިލާހު، ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.(އެބަހީ މިއަޅާއަށް ވާގިވެރިވެވޮޑިގަންނަވާ ފަރާތެއްކަމުގައި ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.) وِلاَيَةގެ ދެވައްތަރެއް ވެއެވެ. އެއީ ޚާއްސަ وِلاَيَة އާއި އާއްމު وِلاَيَة
ޢުމްރާއަކީ ދެޢުމްރާއެއްގެ ދެމެދުގައިކުރެވޭ ފާފަތަކުގެ ކައްފާރާއެކެވެ. އަދި މަބްރޫރު ޙައްޖެއް ވެއްޖެމީހަކަށް ސުވަރުގެފިޔަވާ އެހެންތަނެއް ނުވެއެވެ.
އިބްނި ޢައްބާސް ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔަށް، މީހަކު لَبَّيْكَ عَنْ شُبْرُمَةَ ކިޔައި (ޙައްޖަށް ނިޔަތްގަތް އަޑު) އިވިވަޑައިގަތެވެ.
3 ކަމެއް އެމީހެއްގެ ކިބައިގައި ވެއްޖެ މީހަކަށް އީމާންކަމުގެ ފޮނިކަން ލިބޭހުއްޓެވެ. (އެއީ) އެހެން ހުރިހާ އެއްޗަކަށްވުރެ ބޮޑަށް، ﷲއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލަށް ލޯބިކުރުމާއި، ﷲއަށްޓަކައި މެނުވީ އެއްވެސް މީހަކުދެކެ ލޯބިނުވުމާއި، ނަރަކައިގެ އަލިފާނުގެ ތެރެއަށް އެއްލާލެވެން ނޭދޭފަދައިން، އީމާންވުމަށްފަހު ކުފުރަށް އެނބުރި ދިއުމަށް ނޭދުމެވެ.
އެހެންކަމުން ތިބާގެ މައްޗަށްވަނީ، ޖިސްމާނީ ބަލިތަކާއި އަދި ހިތުގެ ބަލިމަޑުކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޝަހުވަތްތަކާއި ޝުބުހަތަކުން ( ޝައްކާއި ވަހުމު ) ތަކުން ސަލާމަތްކޮށްދީ އެފަދަ އެންމެހައި ބަލިތަކަސް ޝިފާދެއްވުމަށް އެދި ﷲ ތަޢާލާއަށް ދެންނެވުމެވެ.
މިފޮތުގެ ނަމަކީ އަލްމުޥައްޠާ އެވެ. މިފޮތަކީ އެންމެފުރަތަމަ ބާބުތަކަށް އެކަށައަޅުއްވައި ލިޔެވުނު ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ އެއް ޙަދީޘްފޮތެވެ.
އިމާމު އަހުމަދުގެ مُسْنَدُ ގައި ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ކާފަދަރިކަލުން ޙަސަން ބިން ޢަލީ ރަޞިޔަﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ވިތުރީގެ ޤުނޫތުގައި މިފަދައިން ކިޔުމަށް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި
ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު رَضِيَ الله عَنْهُمَا ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “އެކަނިހުރެކުރާ ނަމާދަށްވުރެ ޖަމާޢަތުގައި ކުރާނަމާދުގެ ޘަވާބާއި ދަރުމަ ހަތާވީސްގުނަ އިތުރުވެގެންވެއެވެ.”
ޖަރުމަނު ވިލާތުގެ ރޯސުޓޮކް ޔުނިވަރސިޓީއިން ކުރި ދިރާސާއަކުން ދައްކާގޮތުގައި ދަތްއުނގުޅަން މުސްލިމުން ބޭނުންކުރާ ސިވާކު ދަނޑިކޮޅަކީ އޭގައިވަރަށްގިނަ ފައިދާ އެކުލެވޭ ދަނޑިކޮޅެކެވެ. މިއީ ސަހަރާ ތެރޭގައި ހެދޭ ގަހެއްގެ މުލެކެވެ. މި ދަނޑިކޮޅުން ދަތްސާފުކޮށް
އިބްނުމާޖާ ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތް “އައްސުނަން” އަކީ ކުތުބުއްސިއްތާގެ (އެބަހީ، ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މަޝްހޫރު، ފައިދާ ބޮޑު ހަފޮތުގެ ތެރެއިން) އެންމެ ފަހު ފޮތެވެ.
އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެވިއެވެ. “ތިބާ ނަމާދަށް ތެދުވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ވުޟޫ ފުރިހަމަކުރާށެވެ. އަދި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލާށެވެ. ދެން ﷲ އަކްބަރު ކިޔާ ހަރަމް ބަންނާށެވެ.
އަބީ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިޔަބައިމީހުންގެތެރެއިން މީހަކު މިސްކިތަށް ވަދެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްކުރުމަށްފަހުގައި ނޫނީ ނުއިށީންނާށެވެ.”
އަބީ ސަޢީދުނިލް ޚުދުރިއްޔި ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ބާލިޣުވެފައިވާ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ހުކުރުދުވަހު ހިނައިގަތުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.”
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ދެމީހަކަށް ލަޢުނަތް ހުއްޓެވެ.” އެހިނދު އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އެއީ ކޮންދެމީހުނެއްތޯއެވެ؟
މުޣީރަތު ބުން ޝުޢުބާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔާއެކު ދަތުރެއްގެ މަތީގައި ވީމެވެ. ފަހެ، ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވުޟޫކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނު، އެކަލޭގެފާނުގެ ޚުއްފު ބޭލުމައްޓަކައި އަވަސް އަވަހަށް ގުދުވިހިނދުގައި އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
