އަބޫހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަލައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “މީހަކު ރޯދައަށްހުރެ ހަނދާންނެތިގެން ކައިފިނަމަ ނުވަތަ ބޮއެފިނަމަ، ފަހެ އެމީހެއްގެ ރޯދަ ފުރިހަމަކުރާށެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَبَارِكْ لِي فِيمَا أَعْطَيْتَ)) މާނައަކީ، އިބަ އިލާހު މި އަޅާއަށް ދެއްވާފައިވާ ތަކެތީގައި ބަރަކާތްލައްވާފާނދެއެވެ. البَرَكَة އަކީ ޘާބިތުވެހުންނަ ގިނަވެގެންވާ ހެޔޮކަމެވެ. ((فِيمَا أَعْطَيْتَ )) އެބަހީ، އިބައިލާހު މިއަޅާއަށް
އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހަތް ގުނަނެއްގެ މައްޗަށް ސަޖިދަކުރުމަށް އަމުރުކުރެވުނެވެ.
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ބަންގިއާއި ފުރަތަމަ ސަފުގައި ހުރި ޘަވާބާއި ދަރުމަ މީސްތަކުންނަށް އެނގޭނަމަ ދެން އެކަންކުރުމަށް ގުރުއަތުލުން ފިޔަވައި އިތުރުގޮތެއްނެތްނަމަ (އެކަންކުރުމަށްޓަކައި) އެބައިމީހުން ގުރުއަތުވެސްލީހެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ )) މާނައީ މިއަޅާގެ ވަލީކަމުގައި އިބަ އިލާހު، ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.(އެބަހީ މިއަޅާއަށް ވާގިވެރިވެވޮޑިގަންނަވާ ފަރާތެއްކަމުގައި ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.) وِلاَيَةގެ ދެވައްތަރެއް ވެއެވެ. އެއީ ޚާއްސަ وِلاَيَة އާއި އާއްމު وِلاَيَة
ޢުމްރާއަކީ ދެޢުމްރާއެއްގެ ދެމެދުގައިކުރެވޭ ފާފަތަކުގެ ކައްފާރާއެކެވެ. އަދި މަބްރޫރު ޙައްޖެއް ވެއްޖެމީހަކަށް ސުވަރުގެފިޔަވާ އެހެންތަނެއް ނުވެއެވެ.
އިބްނި ޢައްބާސް ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔަށް، މީހަކު لَبَّيْكَ عَنْ شُبْرُمَةَ ކިޔައި (ޙައްޖަށް ނިޔަތްގަތް އަޑު) އިވިވަޑައިގަތެވެ.
3 ކަމެއް އެމީހެއްގެ ކިބައިގައި ވެއްޖެ މީހަކަށް އީމާންކަމުގެ ފޮނިކަން ލިބޭހުއްޓެވެ. (އެއީ) އެހެން ހުރިހާ އެއްޗަކަށްވުރެ ބޮޑަށް، ﷲއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލަށް ލޯބިކުރުމާއި، ﷲއަށްޓަކައި މެނުވީ އެއްވެސް މީހަކުދެކެ ލޯބިނުވުމާއި، ނަރަކައިގެ އަލިފާނުގެ ތެރެއަށް އެއްލާލެވެން ނޭދޭފަދައިން، އީމާންވުމަށްފަހު ކުފުރަށް އެނބުރި ދިއުމަށް ނޭދުމެވެ.
އެހެންކަމުން ތިބާގެ މައްޗަށްވަނީ، ޖިސްމާނީ ބަލިތަކާއި އަދި ހިތުގެ ބަލިމަޑުކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޝަހުވަތްތަކާއި ޝުބުހަތަކުން ( ޝައްކާއި ވަހުމު ) ތަކުން ސަލާމަތްކޮށްދީ އެފަދަ އެންމެހައި ބަލިތަކަސް ޝިފާދެއްވުމަށް އެދި ﷲ ތަޢާލާއަށް ދެންނެވުމެވެ.
މިފޮތުގެ ނަމަކީ އަލްމުޥައްޠާ އެވެ. މިފޮތަކީ އެންމެފުރަތަމަ ބާބުތަކަށް އެކަށައަޅުއްވައި ލިޔެވުނު ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ އެއް ޙަދީޘްފޮތެވެ.
އިމާމު އަހުމަދުގެ مُسْنَدُ ގައި ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ކާފަދަރިކަލުން ޙަސަން ބިން ޢަލީ ރަޞިޔަﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ވިތުރީގެ ޤުނޫތުގައި މިފަދައިން ކިޔުމަށް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި
ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު رَضِيَ الله عَنْهُمَا ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “އެކަނިހުރެކުރާ ނަމާދަށްވުރެ ޖަމާޢަތުގައި ކުރާނަމާދުގެ ޘަވާބާއި ދަރުމަ ހަތާވީސްގުނަ އިތުރުވެގެންވެއެވެ.”
ޖަރުމަނު ވިލާތުގެ ރޯސުޓޮކް ޔުނިވަރސިޓީއިން ކުރި ދިރާސާއަކުން ދައްކާގޮތުގައި ދަތްއުނގުޅަން މުސްލިމުން ބޭނުންކުރާ ސިވާކު ދަނޑިކޮޅަކީ އޭގައިވަރަށްގިނަ ފައިދާ އެކުލެވޭ ދަނޑިކޮޅެކެވެ. މިއީ ސަހަރާ ތެރޭގައި ހެދޭ ގަހެއްގެ މުލެކެވެ. މި ދަނޑިކޮޅުން ދަތްސާފުކޮށް
އިބްނުމާޖާ ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތް “އައްސުނަން” އަކީ ކުތުބުއްސިއްތާގެ (އެބަހީ، ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މަޝްހޫރު، ފައިދާ ބޮޑު ހަފޮތުގެ ތެރެއިން) އެންމެ ފަހު ފޮތެވެ.
އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެވިއެވެ. “ތިބާ ނަމާދަށް ތެދުވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ވުޟޫ ފުރިހަމަކުރާށެވެ. އަދި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލާށެވެ. ދެން ﷲ އަކްބަރު ކިޔާ ހަރަމް ބަންނާށެވެ.
އަބީ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިޔަބައިމީހުންގެތެރެއިން މީހަކު މިސްކިތަށް ވަދެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްކުރުމަށްފަހުގައި ނޫނީ ނުއިށީންނާށެވެ.”
އަބޫހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަލައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “މީހަކު ރޯދައަށްހުރެ ހަނދާންނެތިގެން ކައިފިނަމަ ނުވަތަ ބޮއެފިނަމަ، ފަހެ އެމީހެއްގެ ރޯދަ ފުރިހަމަކުރާށެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَبَارِكْ لِي فِيمَا أَعْطَيْتَ)) މާނައަކީ، އިބަ އިލާހު މި އަޅާއަށް ދެއްވާފައިވާ ތަކެތީގައި ބަރަކާތްލައްވާފާނދެއެވެ. البَرَكَة އަކީ ޘާބިތުވެހުންނަ ގިނަވެގެންވާ ހެޔޮކަމެވެ. ((فِيمَا أَعْطَيْتَ )) އެބަހީ، އިބައިލާހު މިއަޅާއަށް
އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހަތް ގުނަނެއްގެ މައްޗަށް ސަޖިދަކުރުމަށް އަމުރުކުރެވުނެވެ.
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ބަންގިއާއި ފުރަތަމަ ސަފުގައި ހުރި ޘަވާބާއި ދަރުމަ މީސްތަކުންނަށް އެނގޭނަމަ ދެން އެކަންކުރުމަށް ގުރުއަތުލުން ފިޔަވައި އިތުރުގޮތެއްނެތްނަމަ (އެކަންކުރުމަށްޓަކައި) އެބައިމީހުން ގުރުއަތުވެސްލީހެވެ.
މި ބަސްފުޅު ((وَتَوَلَّنِي فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ )) މާނައީ މިއަޅާގެ ވަލީކަމުގައި އިބަ އިލާހު، ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.(އެބަހީ މިއަޅާއަށް ވާގިވެރިވެވޮޑިގަންނަވާ ފަރާތެއްކަމުގައި ވޮޑިގަންނަވާފާނދެއެވެ.) وِلاَيَةގެ ދެވައްތަރެއް ވެއެވެ. އެއީ ޚާއްސަ وِلاَيَة އާއި އާއްމު وِلاَيَة
ޢުމްރާއަކީ ދެޢުމްރާއެއްގެ ދެމެދުގައިކުރެވޭ ފާފަތަކުގެ ކައްފާރާއެކެވެ. އަދި މަބްރޫރު ޙައްޖެއް ވެއްޖެމީހަކަށް ސުވަރުގެފިޔަވާ އެހެންތަނެއް ނުވެއެވެ.
އިބްނި ޢައްބާސް ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔަށް، މީހަކު لَبَّيْكَ عَنْ شُبْرُمَةَ ކިޔައި (ޙައްޖަށް ނިޔަތްގަތް އަޑު) އިވިވަޑައިގަތެވެ.
3 ކަމެއް އެމީހެއްގެ ކިބައިގައި ވެއްޖެ މީހަކަށް އީމާންކަމުގެ ފޮނިކަން ލިބޭހުއްޓެވެ. (އެއީ) އެހެން ހުރިހާ އެއްޗަކަށްވުރެ ބޮޑަށް، ﷲއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލަށް ލޯބިކުރުމާއި، ﷲއަށްޓަކައި މެނުވީ އެއްވެސް މީހަކުދެކެ ލޯބިނުވުމާއި، ނަރަކައިގެ އަލިފާނުގެ ތެރެއަށް އެއްލާލެވެން ނޭދޭފަދައިން، އީމާންވުމަށްފަހު ކުފުރަށް އެނބުރި ދިއުމަށް ނޭދުމެވެ.
އެހެންކަމުން ތިބާގެ މައްޗަށްވަނީ، ޖިސްމާނީ ބަލިތަކާއި އަދި ހިތުގެ ބަލިމަޑުކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޝަހުވަތްތަކާއި ޝުބުހަތަކުން ( ޝައްކާއި ވަހުމު ) ތަކުން ސަލާމަތްކޮށްދީ އެފަދަ އެންމެހައި ބަލިތަކަސް ޝިފާދެއްވުމަށް އެދި ﷲ ތަޢާލާއަށް ދެންނެވުމެވެ.
މިފޮތުގެ ނަމަކީ އަލްމުޥައްޠާ އެވެ. މިފޮތަކީ އެންމެފުރަތަމަ ބާބުތަކަށް އެކަށައަޅުއްވައި ލިޔެވުނު ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ އެއް ޙަދީޘްފޮތެވެ.
އިމާމު އަހުމަދުގެ مُسْنَدُ ގައި ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ކާފަދަރިކަލުން ޙަސަން ބިން ޢަލީ ރަޞިޔަﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ވިތުރީގެ ޤުނޫތުގައި މިފަދައިން ކިޔުމަށް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި
ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު رَضِيَ الله عَنْهُمَا ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “އެކަނިހުރެކުރާ ނަމާދަށްވުރެ ޖަމާޢަތުގައި ކުރާނަމާދުގެ ޘަވާބާއި ދަރުމަ ހަތާވީސްގުނަ އިތުރުވެގެންވެއެވެ.”
ޖަރުމަނު ވިލާތުގެ ރޯސުޓޮކް ޔުނިވަރސިޓީއިން ކުރި ދިރާސާއަކުން ދައްކާގޮތުގައި ދަތްއުނގުޅަން މުސްލިމުން ބޭނުންކުރާ ސިވާކު ދަނޑިކޮޅަކީ އޭގައިވަރަށްގިނަ ފައިދާ އެކުލެވޭ ދަނޑިކޮޅެކެވެ. މިއީ ސަހަރާ ތެރޭގައި ހެދޭ ގަހެއްގެ މުލެކެވެ. މި ދަނޑިކޮޅުން ދަތްސާފުކޮށް
އިބްނުމާޖާ ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ ފޮތް “އައްސުނަން” އަކީ ކުތުބުއްސިއްތާގެ (އެބަހީ، ޙަދީޘްފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މަޝްހޫރު، ފައިދާ ބޮޑު ހަފޮތުގެ ތެރެއިން) އެންމެ ފަހު ފޮތެވެ.
އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެވިއެވެ. “ތިބާ ނަމާދަށް ތެދުވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ވުޟޫ ފުރިހަމަކުރާށެވެ. އަދި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލާށެވެ. ދެން ﷲ އަކްބަރު ކިޔާ ހަރަމް ބަންނާށެވެ.
އަބީ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިޔަބައިމީހުންގެތެރެއިން މީހަކު މިސްކިތަށް ވަދެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްކުރުމަށްފަހުގައި ނޫނީ ނުއިށީންނާށެވެ.”
