ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ފަނާވެ އަދި ނެތިގެންނުދަނީ އެއިލާހުގެ ދިރިދެމިވޮޑިގެންވުމާއި ޤާއިމުވެވޮޑިގަތުމުގެ ފުރިހަމަކަމުންނެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ*وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ)) الرحمن:26-27
ފަސްވަނައީ: ނިޔަތްގަތުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނިޔަތްގަތުންވެއެވެ. ޢަރަބިބަހުގައި ނިޔަތު ގެ މާނައަކީ ޤަޞްދުކުރުމެވެ. ޝަރުޢުގައި ނިޔަތުގެ މުރާދަކީ، الله سبحانه وتعالى އާ ކުއްތަންވުމުގެގޮތުން އަޅުކަމެއްކުރުމަށް ޢަޒުމުކަނޑައެޅުމެވެ. ނިޔަތްގަންނާނީ ހިތުންނެވެ. ދުލުން
ހުކުރު ޚުޠުބާގައި އިމާމްމީހާ ދުޢާކުރާއިރު ދުޢާއަށް އަތްއުފުލުމަކީ ޝަރުޢުވެގެންވާކަމެއް ނޫނެވެ. ޚުޠުބާދޭމީހާވެސް އަދި އަޑުއަހަންތިބި މީހުންވެސް ދުޢާކުރަން އަތްއުފުލުމެއް ނުވެއެވެ. ޞަޙީޙް މުސްލިމްގައި ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީއެއްކަމުގައިވާ ޢުމާރަތަ ބުން ރުއައިބާ
ހަތަރުވަނައީ: ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން ވެއެވެ. ޤިބުލަޔަކީ ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅެވެ. ޤިބުލައިގެ ނަންދެވިފައިވާ ސަބަބަކީ މީސްތަކުން ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅާވީ ފަރާތަށް ކުރިމަތިލާތީއެވެ. އެބަހީ ނަމާދުކުރާމީހާ
ތިންވަނައީ: ނަޖިހުން ޠާހިތުވެހުރުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނަޖިހުން ޠާހިރުވެހުރުން ވެއެވެ. އެއީ ނަމާދުކުރާމީހާ ނަޖިހުން ދުރުވެ ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައެވެ. އެއީ އެމީހާގެ ހަށިގަނޑާއި ފޭރާމާއި އަދި ނަމާކުރާތަން ނަޖިހުން ފުރިހަމައަށް ޠާހިރުކުރުމެވެ. ނަޖިހަކީ
މިންވަރަށް އީމާންވުން މިއީ އީމާންކަމުގެ ރުކުންތަކުގެ ތެރެއިން 6 ވަނަ ރުކުނެވެ. މިންވަަރަށް އީމާންވުމޭ ބުނެވެވޭ ބަހުގެ މާނައަކީ ، ﷲ ސުބްޙާނަހު ވަތަޢާލާ ވަނީ އެއްމެ ކުރީއްސުރެ ކޮންމެ އެއްޗެއްގެ މިންވަރު ކަނޑައަޅުއްވާފައިކަމަށް
قَالَ الطَّحَاوِيُّ رحمه الله: “قَدِيمٌ بِلاَ ابْتِدَاءٍ، دَائِمٌ بِلاَ انْتِهَاءٍ”. ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއިލާހީ ފެށުމެއްނުވާ ޤަދީމުވަންތަ އިލާހެވެ. އަދި ނިމުމެއްނުވާ ދާއިމުވަންތަ އިލާހެވެ.” _________________________________________________________________ ޝަރަޙަ: * އިމާމް
ދެވަނައީ: ޢަވްރަ ނިވާކުރުން : ޢަވްރަ ނިވާކުރުން ވަނީ ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. އެއީ ނިވާކުރުން ވާޖިބުވެގެންވާ، އަދި ފާޅުކުރުން ހުތުރުވެގެންވާ ލަތުވެތިކަމަށްވާ ހިސާބު ނިވާކުރުމެވެ. الله تعالى ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ((يَا بَنِي آدَمَ
އާދެ ޤިޔާމަތްދުވަހަކީ ކޮންދުވަހެއްކަމާއި މެދަކު މުއުމިނަކު ޝައްކެއްނުކުރާނެއެވެ. ޤިޔާމަތް ދުވަހޭބުނުން ކޮންމެ މުސްލިމަކަށްވެސް އެއީކޮންދުވަހެއްކަން އެނގޭނެއެވެ. ނަމަވެސް އިންސާނުންނަކީ ވަރަށް އަވަހަށް ހަނދާންނެތޭބައެކެވެ. މާއްދިއްޔަތުގެ އަނދިރިކަމުގައި ޖެހި ޣާފިލުވާބައެކެވެ. އެކަކު އަނެކަކަށް ހައްޤައް ވަޞިއްޔަތްކޮށް
3. މަޣްރިބު ނަމާދު: މަޣްރިބު ނަމާދު ފެށޭ ވަގުތަކީ އިރުއޮއްސުމެވެ. އެބަހީ، އިރުގެ ވަށްބުރުން އެއްވެސް މިންވަރެއް، ހަމަބިމުގައި ނުވަތަ ފަރުބަދައެއްގެ މަތިންވިޔަސް ނުފެންނާނޭ މިންވަރަށް އޮއްސުމެވެ. އިރުއޮއްސުނުކަން އެނގޭނޭ އަނެއްގޮތަކީ އިރުމަތީ ފަރާތުން
ނަމާދު ޞައްޙަވުމަށްޓަކައި ޝަރުޠުތަކެއް ވެއެވެ. އެޝަރުޠުތައް ނުވަތަ އެޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިން ބައެއް އުނިވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ނަމާދު ޞައްޙައެއް ނުވާނެއެވެ. ޝަރުޠުތަކަކީ ނަމާދުކުރުމުގެ ކުރިން ނަމާދުކުރުމަށްޓަކައި ފުރިހަމަކުރަންޖެހޭ ކަންކަމެވެ. އެގޮތުން އިސްލާމްކަމާއި، ބާލިޣުވުމާއި، ބުއްދިހަމަޖެހުމަކީ ކޮންމެ ޢަމަލެއްގެވެސް
الحمد لله، والصّلاة والسّلام على نبيّنا محمّد وعلى آله وصحبه أجمعين. أمّا بعد! އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((إِذَا مَاتَ
ދެވަނަ ފިލިޕީންސަކަށް ރާއްޖެ ވިޔަނުދިނުމަށްޓަކައި ކުރެވެން ހުރި ހުރިހާ މަސައްކަތެއް ކުރަމާ ހިނގާށެވެ. އެކަމަށްޓަކައި އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުތައް އިޞްލާޙުކުރުމެވެ. ޣާފިލުކަމުގެ ނިދިން ހޭލުމެވެ.
ދަތް އުނގުޅައި، ދަތްތަކާއި އަނގަ ސާފުކޮށްބެހެއްޓުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ވަރަށް ބޮޑަށްބާރު އަޅުއްވާފައިވާކަމެކެވެ. އަދި އެއީ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ސުންނަތެކެވެ. އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ” لَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي
ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިންނަކީ ﷲ ތަޢާލާ ބާވައިލެއްވި ދީންތަކެއްގެ އަހުލުވެރި ބަޔެކެވެ.
ލިބިފައިވާ މަޤާމެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ މުއްސަދި ކަމެއްގެ ސަބަބުން ބޮޑާވެ ކިބުރުވެރި ވެގަންނަ ބަޔަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ނުވަމާތޯއެވެ. އެއްވެސް މީހަކީ ތަޤުވާވެރިކަމުން މެނުވީ އަނެއްމީހާގެ މައްޗަށް ﷲ ތަޢާލާގެ ހަޟްރަތުގައި މާތްކަން ލިބޭނޭމީހެއްނޫނެވެ. ﷲ
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ފަނާވެ އަދި ނެތިގެންނުދަނީ އެއިލާހުގެ ދިރިދެމިވޮޑިގެންވުމާއި ޤާއިމުވެވޮޑިގަތުމުގެ ފުރިހަމަކަމުންނެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ*وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ)) الرحمن:26-27
ފަސްވަނައީ: ނިޔަތްގަތުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނިޔަތްގަތުންވެއެވެ. ޢަރަބިބަހުގައި ނިޔަތު ގެ މާނައަކީ ޤަޞްދުކުރުމެވެ. ޝަރުޢުގައި ނިޔަތުގެ މުރާދަކީ، الله سبحانه وتعالى އާ ކުއްތަންވުމުގެގޮތުން އަޅުކަމެއްކުރުމަށް ޢަޒުމުކަނޑައެޅުމެވެ. ނިޔަތްގަންނާނީ ހިތުންނެވެ. ދުލުން
ހުކުރު ޚުޠުބާގައި އިމާމްމީހާ ދުޢާކުރާއިރު ދުޢާއަށް އަތްއުފުލުމަކީ ޝަރުޢުވެގެންވާކަމެއް ނޫނެވެ. ޚުޠުބާދޭމީހާވެސް އަދި އަޑުއަހަންތިބި މީހުންވެސް ދުޢާކުރަން އަތްއުފުލުމެއް ނުވެއެވެ. ޞަޙީޙް މުސްލިމްގައި ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީއެއްކަމުގައިވާ ޢުމާރަތަ ބުން ރުއައިބާ
ހަތަރުވަނައީ: ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން ވެއެވެ. ޤިބުލަޔަކީ ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅެވެ. ޤިބުލައިގެ ނަންދެވިފައިވާ ސަބަބަކީ މީސްތަކުން ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅާވީ ފަރާތަށް ކުރިމަތިލާތީއެވެ. އެބަހީ ނަމާދުކުރާމީހާ
ތިންވަނައީ: ނަޖިހުން ޠާހިތުވެހުރުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނަޖިހުން ޠާހިރުވެހުރުން ވެއެވެ. އެއީ ނަމާދުކުރާމީހާ ނަޖިހުން ދުރުވެ ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައެވެ. އެއީ އެމީހާގެ ހަށިގަނޑާއި ފޭރާމާއި އަދި ނަމާކުރާތަން ނަޖިހުން ފުރިހަމައަށް ޠާހިރުކުރުމެވެ. ނަޖިހަކީ
މިންވަރަށް އީމާންވުން މިއީ އީމާންކަމުގެ ރުކުންތަކުގެ ތެރެއިން 6 ވަނަ ރުކުނެވެ. މިންވަަރަށް އީމާންވުމޭ ބުނެވެވޭ ބަހުގެ މާނައަކީ ، ﷲ ސުބްޙާނަހު ވަތަޢާލާ ވަނީ އެއްމެ ކުރީއްސުރެ ކޮންމެ އެއްޗެއްގެ މިންވަރު ކަނޑައަޅުއްވާފައިކަމަށް
قَالَ الطَّحَاوِيُّ رحمه الله: “قَدِيمٌ بِلاَ ابْتِدَاءٍ، دَائِمٌ بِلاَ انْتِهَاءٍ”. ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއިލާހީ ފެށުމެއްނުވާ ޤަދީމުވަންތަ އިލާހެވެ. އަދި ނިމުމެއްނުވާ ދާއިމުވަންތަ އިލާހެވެ.” _________________________________________________________________ ޝަރަޙަ: * އިމާމް
ދެވަނައީ: ޢަވްރަ ނިވާކުރުން : ޢަވްރަ ނިވާކުރުން ވަނީ ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. އެއީ ނިވާކުރުން ވާޖިބުވެގެންވާ، އަދި ފާޅުކުރުން ހުތުރުވެގެންވާ ލަތުވެތިކަމަށްވާ ހިސާބު ނިވާކުރުމެވެ. الله تعالى ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ((يَا بَنِي آدَمَ
އާދެ ޤިޔާމަތްދުވަހަކީ ކޮންދުވަހެއްކަމާއި މެދަކު މުއުމިނަކު ޝައްކެއްނުކުރާނެއެވެ. ޤިޔާމަތް ދުވަހޭބުނުން ކޮންމެ މުސްލިމަކަށްވެސް އެއީކޮންދުވަހެއްކަން އެނގޭނެއެވެ. ނަމަވެސް އިންސާނުންނަކީ ވަރަށް އަވަހަށް ހަނދާންނެތޭބައެކެވެ. މާއްދިއްޔަތުގެ އަނދިރިކަމުގައި ޖެހި ޣާފިލުވާބައެކެވެ. އެކަކު އަނެކަކަށް ހައްޤައް ވަޞިއްޔަތްކޮށް
3. މަޣްރިބު ނަމާދު: މަޣްރިބު ނަމާދު ފެށޭ ވަގުތަކީ އިރުއޮއްސުމެވެ. އެބަހީ، އިރުގެ ވަށްބުރުން އެއްވެސް މިންވަރެއް، ހަމަބިމުގައި ނުވަތަ ފަރުބަދައެއްގެ މަތިންވިޔަސް ނުފެންނާނޭ މިންވަރަށް އޮއްސުމެވެ. އިރުއޮއްސުނުކަން އެނގޭނޭ އަނެއްގޮތަކީ އިރުމަތީ ފަރާތުން
ނަމާދު ޞައްޙަވުމަށްޓަކައި ޝަރުޠުތަކެއް ވެއެވެ. އެޝަރުޠުތައް ނުވަތަ އެޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިން ބައެއް އުނިވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ނަމާދު ޞައްޙައެއް ނުވާނެއެވެ. ޝަރުޠުތަކަކީ ނަމާދުކުރުމުގެ ކުރިން ނަމާދުކުރުމަށްޓަކައި ފުރިހަމަކުރަންޖެހޭ ކަންކަމެވެ. އެގޮތުން އިސްލާމްކަމާއި، ބާލިޣުވުމާއި، ބުއްދިހަމަޖެހުމަކީ ކޮންމެ ޢަމަލެއްގެވެސް
الحمد لله، والصّلاة والسّلام على نبيّنا محمّد وعلى آله وصحبه أجمعين. أمّا بعد! އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((إِذَا مَاتَ
ދެވަނަ ފިލިޕީންސަކަށް ރާއްޖެ ވިޔަނުދިނުމަށްޓަކައި ކުރެވެން ހުރި ހުރިހާ މަސައްކަތެއް ކުރަމާ ހިނގާށެވެ. އެކަމަށްޓަކައި އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުތައް އިޞްލާޙުކުރުމެވެ. ޣާފިލުކަމުގެ ނިދިން ހޭލުމެވެ.
ދަތް އުނގުޅައި، ދަތްތަކާއި އަނގަ ސާފުކޮށްބެހެއްޓުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ވަރަށް ބޮޑަށްބާރު އަޅުއްވާފައިވާކަމެކެވެ. އަދި އެއީ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ސުންނަތެކެވެ. އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ” لَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي
ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިންނަކީ ﷲ ތަޢާލާ ބާވައިލެއްވި ދީންތަކެއްގެ އަހުލުވެރި ބަޔެކެވެ.
ލިބިފައިވާ މަޤާމެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ މުއްސަދި ކަމެއްގެ ސަބަބުން ބޮޑާވެ ކިބުރުވެރި ވެގަންނަ ބަޔަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ނުވަމާތޯއެވެ. އެއްވެސް މީހަކީ ތަޤުވާވެރިކަމުން މެނުވީ އަނެއްމީހާގެ މައްޗަށް ﷲ ތަޢާލާގެ ހަޟްރަތުގައި މާތްކަން ލިބޭނޭމީހެއްނޫނެވެ. ﷲ
