ތިމާގެ ފިރިމީހާގެ އަބުރު ރައްކާކޮށް އެކަމުގެ މައްޗަށް ފަރުވާތެރިވެ އޭނާއަށް ޝަރަފުވެރިކަން ހޯދައި ދިނުމީވެސް އަނބިމީހާގެ ފަރާތުން ފިރިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. އަނބިމީހާއީ ހުރިހާ ގޮތަކުންވެސް ފިރިމީހާގެ ހުރިހާކަމެއް ބަލަހައްޓާ އޭނާގެ ސިއްރު ވެރިޔާއެވެ.
ފިރިމީހާ ކޮށްދޭ ހެޔޮކަމަށް ޝުކުރު ކުރުމީ އަނބީންގެ ވާޖިބެކެވެ. އޮޅުމެއްނެތި އެގޭގޮތުގައި ފިރިމީހާ ވަރަށްގިނަ ތަފާތު ރޮނގު ރޮނގުން އަނބިމީހާއަށް ހެޔޮ ފޯރުވައިދީ އެހީތައް ވަމުންދެއެވެ. ކެއިންބުއިމުގެ ކަންތަކާ ފޭރާންލުމާ ނިދާތަނާ އަދި ބަލިވީމާ
ފިރިމީހާގެ ގެޔާ އޭނާގެ ދަރިންނާ އަދި އޭނާގެ މުދަލާ ރައްކާތެރިކޮށް ބަލަހައްޓާ ހެދުމަކީ އަނބިމީހާގެ ފަރާތުން ފިރިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. “وَالْمَرْءَةُ رَاعِيَةٌ عَلَي
ޝިރުކު އޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ ބައިވެރިވުމެވެ. ޝަރީކަކު ބައިވެރި ކުރުމެވެ. ޝަރީޢަތުގެ އިޞްޠިލާޙުގައި ޝިރުކުކުރުމޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ؛ ތައުޙީދުގެ ތިން ބައިން ކުރެ ބައެއްގައި ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއާ އެހެން ފަރާތެއް
މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް އުރެދެވޭކަމަކަށް ފިރިމީހާ އަމުރު ނުކުރާހާ ހިނދަކު ފިރިމީހާކުރާ ކޮންމެ އަމުރަކަށް އަނބިމީހާ ކިޔަމަން ގަތުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ. ފަހެ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަށް އުރެދެވޭކަމަކަށް ފިރިމީހާ އަމުރު ކޮށްފިނަމަ ދެން
އަޅުކަމުގެ ނަންތަކާއި ވައްތަރުތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން މިބަޔާންކުރާ ކަންތައް ވެއެވެ. ނަމާދު ކުރުން، ޒަކާތްދިނުން، ރޯދަ ހިފުން، ޙައްޖުވުންވުން، ޛަބަޙަކުން (ކަތިލުން)، ނަދުރު ބުނުން، ޠަވާފުކުރުން، ތައުބާ ވުން، ﷲ ސުބްޙާނަހޫ
ފިރިމީހާއަށް ޤަދުރުކޮށް އިޙްތިރާމް ކުރުން: ފިރިމީހާއީ އަނބިމީހާގެ ކުރިމަތީގައި ވަރަށް ޢިއްޒަތްތެރި ޤަދަރުހުރި މީހަކުކަމުގައި އެކަނބަލުން ބަލަންޖެހޭނެއެވެ. އެއީ އެކި ރޮނގުރޮނގުން ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބޭ ގިނަގުނަ ހެޔޮކަންތައްތަކަށްޓަކައެވެ. އަދި އިސްލާމްދިނާއިގެން ވަޑައިގެންނެވި
އަނބިމީހާގެ ސިއްރުތަކާއި، އަދި އޭނާގެ ކިބައިގާ ޢައިބެއް ހުރިނަމަ އެ ޢައިބެއް ސިއްރުކޮށް ވަންހަނާކުރުމީ ފިރިމީހާގެ ވާޖިބެކެވެ. އެގޮތަކީ ފިރިމީހާއީ އަނބިމީހާގެ ހުރިހާ ސިއްރަކާއި އަދި ވަންހަނާގައިވާ ހުރިހާކަމެއް ރަނގަޅަށް ދަންނަ ހަމައެކަނި މީހާއެވެ.
އަޅުކަން ނުވަތަ ޢިބާދާތު އޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ؛ ނިކަމެތިވެ ދެރަވުމެވެ. ނުވަތަ އަދަބުވެރިވެ ބިރުވެތި ވުމެވެ. ޝަރީޢަތުގެ އިޞްޠިލާޙުގައި ޢިބާދާތް އޭ ނުވަތަ އަޅުކަމޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ؛ ﷲ އަމުރު ކުރެއްވި
ފިރިމީހާގެ ދެއަނބިން، ނުވަތަ ތިން އަނބިން، ނުވަތަ ހަތަރު އަނބިން ތިބިނަމަ އެ އަނބިންގެ މެދުގައި ހަމަހަމަކުރުމީ ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިންނަށް އޮތް ޙައްޤެކެވެ. އެއީ ކާންދިނުމާ ފޭރާން ދިނުމާ އުޅޭތަން ދިނުމާ އަދި
ތިމާގެ އަނބިމީހާ އިސްލާމް ދީން މަތީ އޮބެހެއްޓޭތޯ ބަލައި އެކަމަށް މަޖުބޫރު ކުރުވުމީވެސް ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބެންޖެހޭ ބޮޑު ޙައްޤެކެވެ. އަދި އަނބިމީހާއަށް އެކަމަށް މަގުފަހިކޮށްދީ ހެދުމީ ފިރިމީހާ ކޮށްދޭންޖެހޭނެކަމެކެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނުގައިވާ
އަނބިމީހާއީ ދީނުގެ ފަރާތުން އޭނާއަށް ލާޒިމްވާ ކަންތައް ކުރަން ނޭގޭފަދަ ޖާހިލު މީހަކުނަމަ، އެފަދަ މިންވަރު އޭނާއަށް އުނގަންނައިދިނުމީ ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. މިބަހުގެ މާނައަކީ ކޮންމެހެން ޑިގްރީ ނެގޭވަރަށް ކިޔަވައިދިނުން
އިސްލާމް ދީނުގެ މަގަށް އަނބިމީހާ އަދަބު ވެރިކުރުވައި އަދި ފިރިމީހާއަށް ކިޔަމަންތެރިވާނޭ ރަނގަޅު އަޞްލުތައް ދަސްކޮށްދީ ހެދުމަކީ ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. އެއީ އަނބިމީހާ ނުކިޔަމަންތެރިވެއްޖެނަމަ ނަސޭޙަތްދީ ވިސްނައިދީ ހެދުމެވެ. ނަމަވެސް
ﷲ ރުއްސުންލެއްވި މުޢާޒް ބިން ޖަބަލުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އިށީނދެވަޑައިގެންނެވި ޙިމާރުގެ ފަހަތު ބައިގައި ތިމަން އިނީމެވެ. ތިމަން އެހެން އިންނަވަނިކޮށް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ
އެބަހީ ތިމާ ކައިބޮއިހަދާ ފެންވަރަށް އަނބިމީހާއަށްވެސް ކާންދިނުމެވެ. ތިމާ ފޭރާންލައި އުޅޭ ނިސްބަތަކުން އަނބިމީހާއަށްވެސް ފޭރާންދީ ނިވައިކޮށްދިނުމެވެ. އޭގެ މާނައަކީ ތިމާ ގަމީސްބުރި ލައި ޓައީބައްދާފައި ހުންނަފަދައިން އަނބިމީހާވެސް ގަމީސް ބުރި ލައްވާ ޓައީ
ތައުޙީދުގެ އަހުލު ވެރިންނަކީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އެންމެ ލޯބިވެ ވޮޑިގެންވާ މީހުންނެވެ. ތައުޙީދު ބަރާބަރުކޮށް ތައުޙީދުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޢަމަލުކުރާ މީހާ އެއްވެސް ހިސާބަކާއި، އަޛާބަކާއި ނުލައި ސުވަރުގެ ވަނާނެއެވެ. ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ
ތިމާގެ ފިރިމީހާގެ އަބުރު ރައްކާކޮށް އެކަމުގެ މައްޗަށް ފަރުވާތެރިވެ އޭނާއަށް ޝަރަފުވެރިކަން ހޯދައި ދިނުމީވެސް އަނބިމީހާގެ ފަރާތުން ފިރިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. އަނބިމީހާއީ ހުރިހާ ގޮތަކުންވެސް ފިރިމީހާގެ ހުރިހާކަމެއް ބަލަހައްޓާ އޭނާގެ ސިއްރު ވެރިޔާއެވެ.
ފިރިމީހާ ކޮށްދޭ ހެޔޮކަމަށް ޝުކުރު ކުރުމީ އަނބީންގެ ވާޖިބެކެވެ. އޮޅުމެއްނެތި އެގޭގޮތުގައި ފިރިމީހާ ވަރަށްގިނަ ތަފާތު ރޮނގު ރޮނގުން އަނބިމީހާއަށް ހެޔޮ ފޯރުވައިދީ އެހީތައް ވަމުންދެއެވެ. ކެއިންބުއިމުގެ ކަންތަކާ ފޭރާންލުމާ ނިދާތަނާ އަދި ބަލިވީމާ
ފިރިމީހާގެ ގެޔާ އޭނާގެ ދަރިންނާ އަދި އޭނާގެ މުދަލާ ރައްކާތެރިކޮށް ބަލަހައްޓާ ހެދުމަކީ އަނބިމީހާގެ ފަރާތުން ފިރިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. “وَالْمَرْءَةُ رَاعِيَةٌ عَلَي
ޝިރުކު އޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ ބައިވެރިވުމެވެ. ޝަރީކަކު ބައިވެރި ކުރުމެވެ. ޝަރީޢަތުގެ އިޞްޠިލާޙުގައި ޝިރުކުކުރުމޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ؛ ތައުޙީދުގެ ތިން ބައިން ކުރެ ބައެއްގައި ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއާ އެހެން ފަރާތެއް
މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް އުރެދެވޭކަމަކަށް ފިރިމީހާ އަމުރު ނުކުރާހާ ހިނދަކު ފިރިމީހާކުރާ ކޮންމެ އަމުރަކަށް އަނބިމީހާ ކިޔަމަން ގަތުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ. ފަހެ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަށް އުރެދެވޭކަމަކަށް ފިރިމީހާ އަމުރު ކޮށްފިނަމަ ދެން
އަޅުކަމުގެ ނަންތަކާއި ވައްތަރުތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން މިބަޔާންކުރާ ކަންތައް ވެއެވެ. ނަމާދު ކުރުން، ޒަކާތްދިނުން، ރޯދަ ހިފުން، ޙައްޖުވުންވުން، ޛަބަޙަކުން (ކަތިލުން)، ނަދުރު ބުނުން، ޠަވާފުކުރުން، ތައުބާ ވުން، ﷲ ސުބްޙާނަހޫ
ފިރިމީހާއަށް ޤަދުރުކޮށް އިޙްތިރާމް ކުރުން: ފިރިމީހާއީ އަނބިމީހާގެ ކުރިމަތީގައި ވަރަށް ޢިއްޒަތްތެރި ޤަދަރުހުރި މީހަކުކަމުގައި އެކަނބަލުން ބަލަންޖެހޭނެއެވެ. އެއީ އެކި ރޮނގުރޮނގުން ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބޭ ގިނަގުނަ ހެޔޮކަންތައްތަކަށްޓަކައެވެ. އަދި އިސްލާމްދިނާއިގެން ވަޑައިގެންނެވި
އަނބިމީހާގެ ސިއްރުތަކާއި، އަދި އޭނާގެ ކިބައިގާ ޢައިބެއް ހުރިނަމަ އެ ޢައިބެއް ސިއްރުކޮށް ވަންހަނާކުރުމީ ފިރިމީހާގެ ވާޖިބެކެވެ. އެގޮތަކީ ފިރިމީހާއީ އަނބިމީހާގެ ހުރިހާ ސިއްރަކާއި އަދި ވަންހަނާގައިވާ ހުރިހާކަމެއް ރަނގަޅަށް ދަންނަ ހަމައެކަނި މީހާއެވެ.
އަޅުކަން ނުވަތަ ޢިބާދާތު އޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ؛ ނިކަމެތިވެ ދެރަވުމެވެ. ނުވަތަ އަދަބުވެރިވެ ބިރުވެތި ވުމެވެ. ޝަރީޢަތުގެ އިޞްޠިލާޙުގައި ޢިބާދާތް އޭ ނުވަތަ އަޅުކަމޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ؛ ﷲ އަމުރު ކުރެއްވި
ފިރިމީހާގެ ދެއަނބިން، ނުވަތަ ތިން އަނބިން، ނުވަތަ ހަތަރު އަނބިން ތިބިނަމަ އެ އަނބިންގެ މެދުގައި ހަމަހަމަކުރުމީ ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިންނަށް އޮތް ޙައްޤެކެވެ. އެއީ ކާންދިނުމާ ފޭރާން ދިނުމާ އުޅޭތަން ދިނުމާ އަދި
ތިމާގެ އަނބިމީހާ އިސްލާމް ދީން މަތީ އޮބެހެއްޓޭތޯ ބަލައި އެކަމަށް މަޖުބޫރު ކުރުވުމީވެސް ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބެންޖެހޭ ބޮޑު ޙައްޤެކެވެ. އަދި އަނބިމީހާއަށް އެކަމަށް މަގުފަހިކޮށްދީ ހެދުމީ ފިރިމީހާ ކޮށްދޭންޖެހޭނެކަމެކެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނުގައިވާ
އަނބިމީހާއީ ދީނުގެ ފަރާތުން އޭނާއަށް ލާޒިމްވާ ކަންތައް ކުރަން ނޭގޭފަދަ ޖާހިލު މީހަކުނަމަ، އެފަދަ މިންވަރު އޭނާއަށް އުނގަންނައިދިނުމީ ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. މިބަހުގެ މާނައަކީ ކޮންމެހެން ޑިގްރީ ނެގޭވަރަށް ކިޔަވައިދިނުން
އިސްލާމް ދީނުގެ މަގަށް އަނބިމީހާ އަދަބު ވެރިކުރުވައި އަދި ފިރިމީހާއަށް ކިޔަމަންތެރިވާނޭ ރަނގަޅު އަޞްލުތައް ދަސްކޮށްދީ ހެދުމަކީ ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން އަނބިމީހާއަށް ލިބެންވާ ޙައްޤެކެވެ. އެއީ އަނބިމީހާ ނުކިޔަމަންތެރިވެއްޖެނަމަ ނަސޭޙަތްދީ ވިސްނައިދީ ހެދުމެވެ. ނަމަވެސް
ﷲ ރުއްސުންލެއްވި މުޢާޒް ބިން ޖަބަލުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އިށީނދެވަޑައިގެންނެވި ޙިމާރުގެ ފަހަތު ބައިގައި ތިމަން އިނީމެވެ. ތިމަން އެހެން އިންނަވަނިކޮށް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ
އެބަހީ ތިމާ ކައިބޮއިހަދާ ފެންވަރަށް އަނބިމީހާއަށްވެސް ކާންދިނުމެވެ. ތިމާ ފޭރާންލައި އުޅޭ ނިސްބަތަކުން އަނބިމީހާއަށްވެސް ފޭރާންދީ ނިވައިކޮށްދިނުމެވެ. އޭގެ މާނައަކީ ތިމާ ގަމީސްބުރި ލައި ޓައީބައްދާފައި ހުންނަފަދައިން އަނބިމީހާވެސް ގަމީސް ބުރި ލައްވާ ޓައީ
ތައުޙީދުގެ އަހުލު ވެރިންނަކީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އެންމެ ލޯބިވެ ވޮޑިގެންވާ މީހުންނެވެ. ތައުޙީދު ބަރާބަރުކޮށް ތައުޙީދުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޢަމަލުކުރާ މީހާ އެއްވެސް ހިސާބަކާއި، އަޛާބަކާއި ނުލައި ސުވަރުގެ ވަނާނެއެވެ. ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ
