ނިންމުން ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދިނުމަކީ ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޞަރީޙަކޮށް އެފަދައިން ވަޙީކުރައްވާފައެވެ. ވަރިކުރުމަށްފަހު އަންހެނާއަށް މުދަލެއް ދެވޭ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ ވަރިކުރުމުގެ ސަބަބަން އޭނާއަށް މެދުވެރިވާ ގެއްލުންތައް ފޫބެއްދުމުގެ
ވަރިކުރެވޭ އަންހެނާއަށް ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން މުދަލެއް ދިނުމަށް ލާޒިމުކުރުން – ޝަރުޢީ ކޯޓަކުން ވަރިކުރި މީހާ މުދަލެއް ދިނުމަށް ލާޒިމުކުރުން ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދިނުމަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި އައިސްފައިވާ ޙުކުމެކެވެ. އެހެންކަމުން ވަރިކުރުމަށްފަހު އެފަދަ
ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދޭން ނުޖެހޭ ޙާލަތްތައް ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދޭން ނުޖެހޭ ޙާލަތްތަކާމެދު ފިޤުހުވެރިންވަނީ ވާހަކަފުޅުދައްކަވާފައެވެ. އަދި އެބޭކަލުންވަނީ މިކަމުގައި ނުހަނު އިއްތިފާޤުވެވަޑައިގެންނެވެ. އެގޮތުން ދެމަފިރިން ވަކިވާ ވަކިވުން އެބޭކަލުން ދެބަޔަކަށް ބައްސަވައެވެ. ފުރަތަމައީ:
އަނބިމީހާއަށް ގެއްލުމެއްދިނުމުގެ ގަޞްދުގައި އޭނާ ވަރިކުރުމާއި ވަރިކުރެވޭ އަންހެނާއަށް މުދަލެއް ދިނުމާހުރި ގުޅުން އަނބިމީހާއަށް ގެއްލުމެއް ދިނުމުގެ ޤަޞްދުގައި ކުރެވޭ ވަރިއާއި، އެކުއެކި މުބާހު ސަބަބުތަކާހުރެ ޢާންމު ގޮތެއްގައި މީސްތަކުންކޮށްއުޅޭ ވަރިއާ ތަފާތުކުރަން ޖެހެއެވެ. އެހެނީ
5. މިންވަރު ކަނޑައެޅުން ވަރިކުރުމަށްފަހު ދެވޭ މުދަލުގައި ވަކި މިންވަރެއް ކަނޑައެޅުމުގައި ބަލާނެ ގޮތަކާމެދު ފިޤުހުވެރިންވަނީ ޚިޔާލު ތަފާތުވެފައެވެ. އެގޮތުން އެކަމުގައި ބަލާނީ ފިރިމީހާގެ ޙާލަތަށް ތޯ ނުވަތަ އަނބިމީހާގެ ޙާލަތަށް ތޯ ނުވަތަ
މިމައްސަލާގައި ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތަކާއި އޭގެ ދަލީލުތަކާއި އޭގެ ރާޖިޙް ފުރަތަމަ ބަސްފުޅު: [ޙަނަފީ މަޛްހަބާއި ހަންބަލީ މަޛްހަބާއި އިމާމު ޝާފިޢީގެ ކުރީގެ ބަސްފުޅު] ކައިވެނީގެ ރަން ކަނޑައަޅާފައިނުވާ، އެއްދާންކުރުމުގެ ކުރިން ވަރިކުރެވިފައިވާ އަންހެނާއަށް ވަރިމުދާ
ސުވާލު: ޚިތާނުކުރުމުގެ މުނާސަބަތުގައި ޙަފްލާއެއް ބޭއްވުމަކީ ހުއްދަކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ މިއީ މަޣްރިބްކަރައިގެ އާދަކާދައިގެ ތެރެއިން ހިމެނޭކަމެކެވެ. މިއީ ސުންނަތުގެތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ހެއްޔެވެނުވަތަ ބިދުޢައެއް ހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބު: ﷲ އަށް ޙަމްދު ހުއްޓެވެ.
މީހަކު ނިދާ ހޭލިއިރު އޭނާގެ ހެދުމުގައި ތެތްކަމެއް ފެނުމުން ހިނައިގަތުން ވާޖިބުވާނެ ހެއްޔެވެ؟ ނިދާ ހޭލިއިރު ތެތްކަމެއް ފެންނަ މީހުން ވާހުށީ ތިން ޙާލަތެއްގެއެވެ. ފުރަތަމަ ޙާލަތަކީ: އޭނާއަށް އެފެނުނު ތެތްކަމަކީ މަނިކަމަށް
ޤަވާޢިދު: فَتَاوَى الـمُجْتَهِدِيْن بِالنِّسْبَةِ إِلَى العَوَامِّ كَالأَدِلَّةِ الشَّرْعِيَّةِ بِالنِّسْبَةِ إِلَى الـمُجْتَهِدِيْنَ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {އާންމުންނަށް މުޖުތަހިދުންގެ ފަތުވާ ވާކަން ކަށަވަރީ، މުޖުތަހިދުންނަށް ޝަރުޢީ ދަލީލުތައްފަދައިން} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު:
ޤަވާޢިދު: الـمُفْتِـي مُخْبِرٌ عَنِ الـحُكْمِ لَا مُلْزِمٌ بِهِ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {މުފްތީއަކީ ޙުކުމުގެ ޚަބަރުދޭ ފަރާތެއް، ޙުކުމް ލާޒިމުކުރާ ފަރާތެއް ނޫން} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: މި ޤަވާޢިދަކީ މުފްތީގެ
ޤަވާޢިދު: الفَتْوَى تَخْتَلِفُ بِاخْتِلَافِ الأَشْخَاصِ وَالأَحْوَالِ وَالأَمَاكِنِ وَالأَزْمَانِ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {މީހުންނާއި ހާލަތްތަކާއި ތަންތަނާއި ޒަމާންތައް ތަފާތުވުމުން ފަތުވާ ތަފާތުވޭ} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: ފަތުވާއަކީ، ޢަމަލުކުރަން މަޖުބޫރުކުރުމެއްނެތި، ޝަރުޢީ
(ޢަޤީޤާ) ކަތިލާނީ ހަތްވަނަ ދުވަހުއެވެ.
ވިހެއުމަށްފަހު ހަތްދުވަސްފުރުމުން ފިރިހެން ކުދިންގެ ބޯ ބޭލުމަކީ ސުންނަތެއްކަމާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި އެއްވެސް ޚިލާފެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް އަންހެން ކުދިންގެ ބޯ ބޭލުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ދެބަސްފުޅެއްވެއެވެ. ފުރަތަމައީ: ފިރިހެން ކުދިންގެ ބޯބާލާފަދައިން އަންހެން
ޤަވާޢިދު: الفَتْوَى عَلَى خِلَافِ النَّصِّ أَو الإِجْمَاعِ بَاطِلَةٌ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {ނައްޞާ ނުވަތަ އިޖުމާޢުއާ ޚިލާފުވާ ގޮތަށް އޮތް ފަތުވާ ބާޠިލުވެގެންވޭ} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: ވަކި މައްސަލައެއްގައި މުފްތީއަކު
4 ޙުކުމް މިމައްސަލާގައި ޚިލާފުވެފައިވާ ނުކުތާ – ފިޤުހުވެރިން އިއްތިފާޤުވެފައިވާ ގޮތުގައި އަނބިމީހާގެ ސަބަބުން ކައިވެނި ރޫޅާލައިފިނަމަ އޭނާއަށް ވަރިކުރުމުން ދޭ މުދަލެއް އޭނާއަށް ޙައްޤުނުވާނެއެވެ. އެއީ މިސާލަކަށް އަނބިމީހާ ޚުލްޢުވަރިއަކުން ވަރިވުމުންނެވެ. ނުވަތަ
الـمُجْتَهِدُ مُكَلَّفٌ بِمَا أّدَّاهُ إِلَيْهِ اِجْتِهَادُه މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {މުޖުތަހިދު ޢިލްމުވެރިޔާގެ އިޖުތިހާދުން ވާޞިލުވެވުނު ގޮތް އޭނާއަށް ތަކުލީފުޖެއްސެވިގެންވޭ} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: އިޖުތިހާދުގެ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވެ، އިޖުތިހާދުކުރުމުގެ އަހުލުވެރިޔަކަށްވެފައިވާ މުޖުތަހިދު
ނިންމުން ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދިނުމަކީ ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޞަރީޙަކޮށް އެފަދައިން ވަޙީކުރައްވާފައެވެ. ވަރިކުރުމަށްފަހު އަންހެނާއަށް މުދަލެއް ދެވޭ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ ވަރިކުރުމުގެ ސަބަބަން އޭނާއަށް މެދުވެރިވާ ގެއްލުންތައް ފޫބެއްދުމުގެ
ވަރިކުރެވޭ އަންހެނާއަށް ފިރިމީހާގެ ފަރާތުން މުދަލެއް ދިނުމަށް ލާޒިމުކުރުން – ޝަރުޢީ ކޯޓަކުން ވަރިކުރި މީހާ މުދަލެއް ދިނުމަށް ލާޒިމުކުރުން ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދިނުމަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި އައިސްފައިވާ ޙުކުމެކެވެ. އެހެންކަމުން ވަރިކުރުމަށްފަހު އެފަދަ
ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދޭން ނުޖެހޭ ޙާލަތްތައް ވަރިކުރުމަށްފަހު މުދަލެއް ދޭން ނުޖެހޭ ޙާލަތްތަކާމެދު ފިޤުހުވެރިންވަނީ ވާހަކަފުޅުދައްކަވާފައެވެ. އަދި އެބޭކަލުންވަނީ މިކަމުގައި ނުހަނު އިއްތިފާޤުވެވަޑައިގެންނެވެ. އެގޮތުން ދެމަފިރިން ވަކިވާ ވަކިވުން އެބޭކަލުން ދެބަޔަކަށް ބައްސަވައެވެ. ފުރަތަމައީ:
އަނބިމީހާއަށް ގެއްލުމެއްދިނުމުގެ ގަޞްދުގައި އޭނާ ވަރިކުރުމާއި ވަރިކުރެވޭ އަންހެނާއަށް މުދަލެއް ދިނުމާހުރި ގުޅުން އަނބިމީހާއަށް ގެއްލުމެއް ދިނުމުގެ ޤަޞްދުގައި ކުރެވޭ ވަރިއާއި، އެކުއެކި މުބާހު ސަބަބުތަކާހުރެ ޢާންމު ގޮތެއްގައި މީސްތަކުންކޮށްއުޅޭ ވަރިއާ ތަފާތުކުރަން ޖެހެއެވެ. އެހެނީ
5. މިންވަރު ކަނޑައެޅުން ވަރިކުރުމަށްފަހު ދެވޭ މުދަލުގައި ވަކި މިންވަރެއް ކަނޑައެޅުމުގައި ބަލާނެ ގޮތަކާމެދު ފިޤުހުވެރިންވަނީ ޚިޔާލު ތަފާތުވެފައެވެ. އެގޮތުން އެކަމުގައި ބަލާނީ ފިރިމީހާގެ ޙާލަތަށް ތޯ ނުވަތަ އަނބިމީހާގެ ޙާލަތަށް ތޯ ނުވަތަ
މިމައްސަލާގައި ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތަކާއި އޭގެ ދަލީލުތަކާއި އޭގެ ރާޖިޙް ފުރަތަމަ ބަސްފުޅު: [ޙަނަފީ މަޛްހަބާއި ހަންބަލީ މަޛްހަބާއި އިމާމު ޝާފިޢީގެ ކުރީގެ ބަސްފުޅު] ކައިވެނީގެ ރަން ކަނޑައަޅާފައިނުވާ، އެއްދާންކުރުމުގެ ކުރިން ވަރިކުރެވިފައިވާ އަންހެނާއަށް ވަރިމުދާ
ސުވާލު: ޚިތާނުކުރުމުގެ މުނާސަބަތުގައި ޙަފްލާއެއް ބޭއްވުމަކީ ހުއްދަކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ މިއީ މަޣްރިބްކަރައިގެ އާދަކާދައިގެ ތެރެއިން ހިމެނޭކަމެކެވެ. މިއީ ސުންނަތުގެތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ހެއްޔެވެނުވަތަ ބިދުޢައެއް ހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބު: ﷲ އަށް ޙަމްދު ހުއްޓެވެ.
މީހަކު ނިދާ ހޭލިއިރު އޭނާގެ ހެދުމުގައި ތެތްކަމެއް ފެނުމުން ހިނައިގަތުން ވާޖިބުވާނެ ހެއްޔެވެ؟ ނިދާ ހޭލިއިރު ތެތްކަމެއް ފެންނަ މީހުން ވާހުށީ ތިން ޙާލަތެއްގެއެވެ. ފުރަތަމަ ޙާލަތަކީ: އޭނާއަށް އެފެނުނު ތެތްކަމަކީ މަނިކަމަށް
ޤަވާޢިދު: فَتَاوَى الـمُجْتَهِدِيْن بِالنِّسْبَةِ إِلَى العَوَامِّ كَالأَدِلَّةِ الشَّرْعِيَّةِ بِالنِّسْبَةِ إِلَى الـمُجْتَهِدِيْنَ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {އާންމުންނަށް މުޖުތަހިދުންގެ ފަތުވާ ވާކަން ކަށަވަރީ، މުޖުތަހިދުންނަށް ޝަރުޢީ ދަލީލުތައްފަދައިން} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު:
ޤަވާޢިދު: الـمُفْتِـي مُخْبِرٌ عَنِ الـحُكْمِ لَا مُلْزِمٌ بِهِ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {މުފްތީއަކީ ޙުކުމުގެ ޚަބަރުދޭ ފަރާތެއް، ޙުކުމް ލާޒިމުކުރާ ފަރާތެއް ނޫން} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: މި ޤަވާޢިދަކީ މުފްތީގެ
ޤަވާޢިދު: الفَتْوَى تَخْتَلِفُ بِاخْتِلَافِ الأَشْخَاصِ وَالأَحْوَالِ وَالأَمَاكِنِ وَالأَزْمَانِ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {މީހުންނާއި ހާލަތްތަކާއި ތަންތަނާއި ޒަމާންތައް ތަފާތުވުމުން ފަތުވާ ތަފާތުވޭ} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: ފަތުވާއަކީ، ޢަމަލުކުރަން މަޖުބޫރުކުރުމެއްނެތި، ޝަރުޢީ
(ޢަޤީޤާ) ކަތިލާނީ ހަތްވަނަ ދުވަހުއެވެ.
ވިހެއުމަށްފަހު ހަތްދުވަސްފުރުމުން ފިރިހެން ކުދިންގެ ބޯ ބޭލުމަކީ ސުންނަތެއްކަމާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި އެއްވެސް ޚިލާފެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް އަންހެން ކުދިންގެ ބޯ ބޭލުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ދެބަސްފުޅެއްވެއެވެ. ފުރަތަމައީ: ފިރިހެން ކުދިންގެ ބޯބާލާފަދައިން އަންހެން
ޤަވާޢިދު: الفَتْوَى عَلَى خِلَافِ النَّصِّ أَو الإِجْمَاعِ بَاطِلَةٌ މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {ނައްޞާ ނުވަތަ އިޖުމާޢުއާ ޚިލާފުވާ ގޮތަށް އޮތް ފަތުވާ ބާޠިލުވެގެންވޭ} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: ވަކި މައްސަލައެއްގައި މުފްތީއަކު
4 ޙުކުމް މިމައްސަލާގައި ޚިލާފުވެފައިވާ ނުކުތާ – ފިޤުހުވެރިން އިއްތިފާޤުވެފައިވާ ގޮތުގައި އަނބިމީހާގެ ސަބަބުން ކައިވެނި ރޫޅާލައިފިނަމަ އޭނާއަށް ވަރިކުރުމުން ދޭ މުދަލެއް އޭނާއަށް ޙައްޤުނުވާނެއެވެ. އެއީ މިސާލަކަށް އަނބިމީހާ ޚުލްޢުވަރިއަކުން ވަރިވުމުންނެވެ. ނުވަތަ
الـمُجْتَهِدُ مُكَلَّفٌ بِمَا أّدَّاهُ إِلَيْهِ اِجْتِهَادُه މި ޤަވާޢިދުގެ ތަރުޖަމާ: {މުޖުތަހިދު ޢިލްމުވެރިޔާގެ އިޖުތިހާދުން ވާޞިލުވެވުނު ގޮތް އޭނާއަށް ތަކުލީފުޖެއްސެވިގެންވޭ} މި ޤަވާޢިދުގެ މުރާދު: އިޖުތިހާދުގެ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވެ، އިޖުތިހާދުކުރުމުގެ އަހުލުވެރިޔަކަށްވެފައިވާ މުޖުތަހިދު
