މުޤައްދިމާ الحمد لله حمدا يليق بقدرته، و أشكره شكرا امتثالا لأمره، و أقر أن الخلق عاجزون عن تعظيمه حق تعظيمته : لعدم إحاطتهم به علما.
އިބްނުލް ޤައްޔިމް ރަޙިމަހުﷲ އެކަލޭގެފާނުގެ ނޫނިއްޔާގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. [شرح النونية للهراس (2/134).] شرطُ المحبةِ أن توافِقَ مَنْ تحبَّ على محبَّته بلا عصيان ތިބާ އެފަރާތެއްދެކެ ލޯބިވާ ފަރާތުގެ ލޯބީގެ
އިސްލާމްދީން ފިޔަވާ އެހެން ހުރިހާ ދީންތަކަކީ ބާޠިލު ދީންތަކެއްކަން އެނގުމަކީ ވާޖިބުކަމެކެވެ. ނަޞާރާ ދީނާއި ޔަހޫދީ ދީންވެސް މިކަމުގައި ޝާމިލުވެއެވެ.
ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައީ ޙައްޤުގޮތުގައި އެކަލާނގެ އަޅެކެވެ. މި ބަސްފުޅުން މި އަންގައިދެނީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަކީ ދެފަރާތެއްކަމެވެ. މިދެ ފަރާތަށް އަދާކުރަންޖެހޭ ޙައްޤުތައް އަދާކުރުމުގައި ރައްކާތެރިވެ، އެ ދެފަރާތް އެއްފަރާތަކަށް ނުހެދުމަށް ސަމާލުކަން ދިނުމަށް އިރުޝާދުދެއެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވެއެވެ.
” وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ” (الذاريات: 56)
“އަދި ތިމަން ﷲ، ޖިންނީންނާއި އިންސީން ތިމަން ﷲ އަށް އަޅުކަން ކުރުމަށް މެނުވީ ނުއުފައްދަވަމެވެ.”
މިތަނުގައި ބަޔާންވެފައިމިވަނީ (ރަމަޟާންމަހުގައި) އެންމެހައި ނުބައި ކަންތަކެއް ނެތިކުރައްވާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު، ނުބައިކަންތައް ކުޑަކުރައްވާ ވާހަކައެވެ. ސަބަބަކީ ރަމަޟާންމަހުގައި ވާނީ ބޮޑެތި ނުބައިނުލަފާ އެއްޗެހިތައް ކަސްތަޅު އެޅުވިފައެވެ.
ޢުމަރު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހަށްވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ ޢަޤީދާގެ ޘާބިތުކަމާއި، އީމާންކަމުގެ ވަރުގަދަކަމާއެކުވެސް، އެކަލޭގެފާނުގެ ޤަރީނުވެސް އިސްލާމްވިކުރެއްވުނު ކަމުގައި އައިސްފައިނުވެއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އައިސްފައިވަނީ ޝައިޠާނާ އެކަލޭގެފާނަށް ބިރުގަންނަ ކަމުގައެވެ.
މިއީ ޙަރާމްވެގެންވާކަމެކެވެ. އަދި [މިފަދައިން ކަންކުރުމަށް]ހުއްދަވެގެން ނުވެއެވެ. މިއަށް ކިޔަނީ عَطْف އެވެ. [ދިވެހިބަހުންނަމަ: އިސްތިރިއެވެ.]
ހިސާބުބެއްލެވުމަކާނުލާ ސުވަރުގެ ވަދެވޭ ހަތްދިހަހާސް މީހުންނާއެކު ރުޤްޔާކޮށްދިނުމަށް އެދޭމީހާއަށް (ސުވަރުގެއަށް) ނުވަދެވެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އެހެންމީހުންގެ ގާތުގައި ރުޤްޔާކޮށްދިނުމަށް އެދުން އެއީ ހުއްދަކަމެއް ނޫން ހެއްޔެވެ؟ އަޅުގަނޑަށް މެދުވެރިވާކަމެއްގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް އުނދަގޫވެއެވެ.
ފަހެ އޭގެ ޖަވާބަކީ: ހަމަކަށަވަރުން ދުޢާކުރުމަކީ އެކަމަކަށް އެ ދުޢާކުރެވުނުކަމެއް ޙާޞިލުވުމުގެ ސަބަބެކެވެ.
ޝަރުޢީ ރުޤުޔާގައި އައުލާވެގެންވަނީ އެކަން ފުޅާދާއިރާއަކަށް ތަނަވަސްކޮށް އިތުރުނުކުރުމަށެވެ.
ކޮންމެ ވައްތަރެއްގެ ޙާލަތަކަށް، ބައެއް އާޔަތްތެއް ވަކި ޢަދަދަކަށް ކިޔުމަށް ޚާއްޞަކުރެވިދާނެހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ނޫން ހެއްޔެވެ؟ މިޘާލަކަށް މިވަނި ނަންބަރު އާޔަތެއް (2001) ފަހަރު އަދި އެނޫންވެސްއެވެ.
ﷲގެ ފޮތް ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ އެންމެހާ ބަލިތަކަށްވާ ޝިފާއެކެވެ. ބަލިތަކުން ފަސޭހަވުމަށް ރުޤްޔާގެ ގޮތުގައި ކޮންމެ ސޫރަތަކާއި އާޔަތެއް ކިޔެވިދާނެއެވެ. ޚާއްޞަކުރެވޭހުށީ ޝަރުޢުގައި ޘާބިތުވެގެންވާ ސޫރަތްތަކާއި އާޔަތްތަކެވެ.
މަރަކީ ޙަޔާތުގެ ނިމުމެވެ. އަދި ކިއެއްތޯއެވެ؟ މަރަކީ ޙަޔާތެއްގެ ފެށުންވެސްމެއެވެ. ދުނިޔަވީ ޙަޔާތުން އަލްވަދާޢު ކިޔައި އުޚުރަވީ ޙަޔާތުގެ ނަވަށް އަރަންޖެހޭ ވަގުތަކީ ތިމާގެ މަރު އައިސް ބައްދަލުކުރާ ވަގުތެވެ.
ޒިނޭކުރުމާއި ފަށުއްވާއި ރަލާއި މިޔުޒިކު ސާމާނަކީ ހުއްދައެއްޗެހި ކަމުގައި ހެދުން އެންމެންނަށް ބަޔާންވެ ސާފުކޮށް ޙަރާމްކަންކަން އެނގޭ އެކަންތައްތަކުގެ ޙަރާމްކަމާއި މެދުގައި އެއްޗެސް ޝައްކެއްނެކަންތައްތައް ކަމަށްވާ ޒިނޭކުރުމާއި ރާ ބުއިމާއި އަދި މިޔުޒިކު ކުޅޭ
އިސްލާމްދީނަކީ ޢިއްފަތްތެރިކަމާއި ކަރާމާތަށް ނުހަނު ބާރުއަޅާދީނެކެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނުގެ އަހުލުވެރިންނަކީ ހުރިހާ ޒަމާނެއްގައިވެސް ރިވެތި އަޚްލާޤުގެ މަތިވެރި ޞިފަތަކުން ޞިފަލިބިގެން ތިބޭ ބައެކެވެ.
މުޤައްދިމާ الحمد لله حمدا يليق بقدرته، و أشكره شكرا امتثالا لأمره، و أقر أن الخلق عاجزون عن تعظيمه حق تعظيمته : لعدم إحاطتهم به علما.
އިބްނުލް ޤައްޔިމް ރަޙިމަހުﷲ އެކަލޭގެފާނުގެ ނޫނިއްޔާގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. [شرح النونية للهراس (2/134).] شرطُ المحبةِ أن توافِقَ مَنْ تحبَّ على محبَّته بلا عصيان ތިބާ އެފަރާތެއްދެކެ ލޯބިވާ ފަރާތުގެ ލޯބީގެ
އިސްލާމްދީން ފިޔަވާ އެހެން ހުރިހާ ދީންތަކަކީ ބާޠިލު ދީންތަކެއްކަން އެނގުމަކީ ވާޖިބުކަމެކެވެ. ނަޞާރާ ދީނާއި ޔަހޫދީ ދީންވެސް މިކަމުގައި ޝާމިލުވެއެވެ.
ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައީ ޙައްޤުގޮތުގައި އެކަލާނގެ އަޅެކެވެ. މި ބަސްފުޅުން މި އަންގައިދެނީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަކީ ދެފަރާތެއްކަމެވެ. މިދެ ފަރާތަށް އަދާކުރަންޖެހޭ ޙައްޤުތައް އަދާކުރުމުގައި ރައްކާތެރިވެ، އެ ދެފަރާތް އެއްފަރާތަކަށް ނުހެދުމަށް ސަމާލުކަން ދިނުމަށް އިރުޝާދުދެއެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވެއެވެ.
” وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ” (الذاريات: 56)
“އަދި ތިމަން ﷲ، ޖިންނީންނާއި އިންސީން ތިމަން ﷲ އަށް އަޅުކަން ކުރުމަށް މެނުވީ ނުއުފައްދަވަމެވެ.”
މިތަނުގައި ބަޔާންވެފައިމިވަނީ (ރަމަޟާންމަހުގައި) އެންމެހައި ނުބައި ކަންތަކެއް ނެތިކުރައްވާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު، ނުބައިކަންތައް ކުޑަކުރައްވާ ވާހަކައެވެ. ސަބަބަކީ ރަމަޟާންމަހުގައި ވާނީ ބޮޑެތި ނުބައިނުލަފާ އެއްޗެހިތައް ކަސްތަޅު އެޅުވިފައެވެ.
ޢުމަރު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހަށްވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ ޢަޤީދާގެ ޘާބިތުކަމާއި، އީމާންކަމުގެ ވަރުގަދަކަމާއެކުވެސް، އެކަލޭގެފާނުގެ ޤަރީނުވެސް އިސްލާމްވިކުރެއްވުނު ކަމުގައި އައިސްފައިނުވެއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އައިސްފައިވަނީ ޝައިޠާނާ އެކަލޭގެފާނަށް ބިރުގަންނަ ކަމުގައެވެ.
މިއީ ޙަރާމްވެގެންވާކަމެކެވެ. އަދި [މިފަދައިން ކަންކުރުމަށް]ހުއްދަވެގެން ނުވެއެވެ. މިއަށް ކިޔަނީ عَطْف އެވެ. [ދިވެހިބަހުންނަމަ: އިސްތިރިއެވެ.]
ހިސާބުބެއްލެވުމަކާނުލާ ސުވަރުގެ ވަދެވޭ ހަތްދިހަހާސް މީހުންނާއެކު ރުޤްޔާކޮށްދިނުމަށް އެދޭމީހާއަށް (ސުވަރުގެއަށް) ނުވަދެވެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އެހެންމީހުންގެ ގާތުގައި ރުޤްޔާކޮށްދިނުމަށް އެދުން އެއީ ހުއްދަކަމެއް ނޫން ހެއްޔެވެ؟ އަޅުގަނޑަށް މެދުވެރިވާކަމެއްގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް އުނދަގޫވެއެވެ.
ފަހެ އޭގެ ޖަވާބަކީ: ހަމަކަށަވަރުން ދުޢާކުރުމަކީ އެކަމަކަށް އެ ދުޢާކުރެވުނުކަމެއް ޙާޞިލުވުމުގެ ސަބަބެކެވެ.
ޝަރުޢީ ރުޤުޔާގައި އައުލާވެގެންވަނީ އެކަން ފުޅާދާއިރާއަކަށް ތަނަވަސްކޮށް އިތުރުނުކުރުމަށެވެ.
ކޮންމެ ވައްތަރެއްގެ ޙާލަތަކަށް، ބައެއް އާޔަތްތެއް ވަކި ޢަދަދަކަށް ކިޔުމަށް ޚާއްޞަކުރެވިދާނެހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ނޫން ހެއްޔެވެ؟ މިޘާލަކަށް މިވަނި ނަންބަރު އާޔަތެއް (2001) ފަހަރު އަދި އެނޫންވެސްއެވެ.
ﷲގެ ފޮތް ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ އެންމެހާ ބަލިތަކަށްވާ ޝިފާއެކެވެ. ބަލިތަކުން ފަސޭހަވުމަށް ރުޤްޔާގެ ގޮތުގައި ކޮންމެ ސޫރަތަކާއި އާޔަތެއް ކިޔެވިދާނެއެވެ. ޚާއްޞަކުރެވޭހުށީ ޝަރުޢުގައި ޘާބިތުވެގެންވާ ސޫރަތްތަކާއި އާޔަތްތަކެވެ.
މަރަކީ ޙަޔާތުގެ ނިމުމެވެ. އަދި ކިއެއްތޯއެވެ؟ މަރަކީ ޙަޔާތެއްގެ ފެށުންވެސްމެއެވެ. ދުނިޔަވީ ޙަޔާތުން އަލްވަދާޢު ކިޔައި އުޚުރަވީ ޙަޔާތުގެ ނަވަށް އަރަންޖެހޭ ވަގުތަކީ ތިމާގެ މަރު އައިސް ބައްދަލުކުރާ ވަގުތެވެ.
ޒިނޭކުރުމާއި ފަށުއްވާއި ރަލާއި މިޔުޒިކު ސާމާނަކީ ހުއްދައެއްޗެހި ކަމުގައި ހެދުން އެންމެންނަށް ބަޔާންވެ ސާފުކޮށް ޙަރާމްކަންކަން އެނގޭ އެކަންތައްތަކުގެ ޙަރާމްކަމާއި މެދުގައި އެއްޗެސް ޝައްކެއްނެކަންތައްތައް ކަމަށްވާ ޒިނޭކުރުމާއި ރާ ބުއިމާއި އަދި މިޔުޒިކު ކުޅޭ
އިސްލާމްދީނަކީ ޢިއްފަތްތެރިކަމާއި ކަރާމާތަށް ނުހަނު ބާރުއަޅާދީނެކެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނުގެ އަހުލުވެރިންނަކީ ހުރިހާ ޒަމާނެއްގައިވެސް ރިވެތި އަޚްލާޤުގެ މަތިވެރި ޞިފަތަކުން ޞިފަލިބިގެން ތިބޭ ބައެކެވެ.
