އ. އިސްވެދިއަ އުއްމަތްތަކުގެ ގޮތްތަކަށް ތަބާވުން: ބޮޑެތި ފިތުނަ ތަކުގެ ތެރޭގައި، ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިންގެ ގޮތްތަކަށް ތަބާވެ އެބައިމީހުންނަށް ލެނބުން ހިމެނެއެވެ. ފަހެ މުސްލިމުންގެ ބަޔަކު ކާފަރުންނަށް ތަބާވެ އެބައިމީހުންނާ ވައްތަރުވެގަނެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ
ޖަވާބު: الحمد لله އެފަދއިން އެދުމަކީ ގޯސްކަމެކެވެ. އެއްވެސް މުއުމިނަކަށް މަރުވުމަށް އެދުން ހުއްދައެއް ނުވާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެމީހާއަށް ދިމާވެފައިވާ ބޮޑުކަމެއްގެ ސަބަބުން، ނަފްސަށް މަޖުބޫރުވެ ކޮންމެހެންވެސް އެކަމަށް އެދެވޭގޮތްވާނަމަ، އެކަމާއިގުޅިގެން ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާއިން
ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢަޤީދާއަކީ ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވަނީ ޢަރުޝީގެ މަތީގައެވެ. އެއިލާހުގެ ޢަރުޝިކޮޅުވަނީ އުޑުތަކުގެ މަތީގައެވެ. ﷲ ތަޢާލާވޮޑިގެންވަނީ އެންމެ މަތީގައެވެ. އެއިލާހަށްވުރެ މަތީގައި އެއްވެސް އެއްޗެއްނުވެއެވެ. އެއިލާހަށްވުރެ ބޮޑު އެއްވެސް ފަރާތެއް ނުވެއެވެ.
ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމައިގެ 7 ޝަރުޠެއް ވެއެވެ.
الحمد لله وحده، والصلاة والسلام على من لا نبي بعده، وبعد: ﷲތަޢާލާއީ މަތިވެރިވެގެންވާ އިލާހެވެ. އެއިލާހުގެ މަތިވެރިކަމާއި ބާރުވެރިކަމަކީ ސިކުނޑިކަށް ތަޞައްވަރު ނުކުރެވޭހާ މަތިވެރިކަމެކެވެ. ހުރިހާ އެއްޗަކާއި ހުރިހާކަމެއްވަނީ
“لا إله إلا الله” ގެ މާނައަކީ “ﷲ މެނުވީ ޙައްޤުގޮތުގައި އަޅުަކަންވެވޭ އިލާހަކު ނުވެއެވެ.”– އެއީ ނަފީކުރުމާ އެއްކޮށް ހިތުންތެދުކޮށް ކަށަވަރުކުރުމެކެވެ.
ބައެއް ޢަދަދުތަކާ، ދުވަސްތަކާ، މަސްތަކުގައި ނަސީބާއި ބަދު ނަސީބު ވާކަމަށް ބައެއް މީހުން ޤަބޫލު ކުރެއެވެ. އެގޮތުން 13 އަކީ ބަދު ނަސީބުގެ ޢަދަދެއް ކަމުގައި ބައެއް މީހުން ބުނެ އުޅެއެވެ. ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތަކީ ވަކި ޢަދަދެއްގައި ނަސީބު ނުވަތަ ބަދު ނަސީބު ނުވާކަމެވެ. ޢަދަދުތަކެއް، ދުވަސްތަކެއް، މަސްތަކެއް ނުވަތަ ކުލަތަކެއްގައި ބަދުނަސީބު ވާކަމަށް ޤަބޫލުކުރުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. އެކަން ހިމެނެނީ ތަޠައްޔުރުގެ ތެރެއިންނެވެ.
ދަންނާށެވެ! – ﷲ ތިބާއަށް ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ. – ހަމަކަށަވަރުން ކޮންމެ މުސްލިމު ފިރިހެނަކާއި އަންހެނެއްގެ މައްޗަށް މި ތިންކަންތައް އުނގެނި އެކަންކަމަށް ޢަމަލުކުރުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.
ކ. ޤުރުއާނަކީ މަޚްލޫޤެއް ކަމުގައި ބުނެވުނު ފިތުނަ: ދެންއެއަށްފަހު ޤުރުއާނަކީ މަޚްލޫޤެއް ކަމުގައި ބުނެވުނު ފިތުނަ، ޢައްބާސީންގެ ދައުރުގައި ފާޅުވިއެވެ. އަދި ޢައްބާންސީންގެ ޚަލީފާ މައުމޫނު، މިބަހާ އެއްކޮޅުވެ ނަޞްރު ދެއްވިއެވެ.
ސަލަފުއްޞާލިޙުންގެ އިމާމަކީ ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އެވެ.
ޅ. ޙައްރާ[1] ހަނގުރާމަ: ދެން އެއަށްފަހުވެސް ފުލުފުލުން ފިތުނަތައް ލައިގަންނަމުން ދިއައެވެ. އޭގެތެރޭގައި ޒައިދު ބިން މުޢާވިޔާގެ ވެރިކަމުގައި ހިނގައިދިޔަ މަޝްހޫރު ޙައްރާ ހަނގުރާމަ ހިމެނެއެވެ. އަދި އެކަން ހިނގައިދިއައީ ރަސޫލުﷲ صلى الله
ޤުރްއާނާއި ސުއްނަތުން ދަލީލުކޮށްދޭ ގޮތުގައި ޝިރުކު ބެހެނީ ދެބަޔަށެވެ. އެއީ ބޮޑު ޝިރުކާއި ، ކުޑަ ޝިރުކެވެ. މާނައިގެ ގޮތުންނާއި ޙުކުމުގެ ގޮތުން މި ދެބައި ތަފާތުވެގެންވެއެވެ.
ބ. ޚަވާރިޖުން ފާޅުވުން: ހިނގައިދިޔަ ފިތުނަތަކުތެރޭގައި ޢަލީގެފާނު رضي الله عنه އާ ދެކޮޅަށް ޚަވާރިޖުން ނުކުތުން ހިމެނެއެވެ. އެބައިމީހުން ފާޅުވާންފެށީ ޞިއްފީން ހަނގުރާމަ ނިމި، އެދެޖަމާޢަތުގެ މެދުގައި ޙުކުމް ކުރުމަށް އިރާޤާއި
((يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ، ثَبِّتْ قَلْبِيَ عَلَى دِينِكَ))”[1]
މާނައީ: “އޭ ހިތްތައް ބަދަލު ކުރައްވާ އިލާހެވެ! މިއަޅާގެ ހިތް އިބައިލާހުގެ ދީން މަތީ ޘާބިތުކޮށްދެއްވާނދޭވެ!”
މި ބޮޑުވެގެންވާ ފާފައަށް، މުއުމިނު ހިތްތަކަށް އެންމެ ބޮޑަށް ބިރުވެތިކަން ވައްދައިދޭ ކަމަކީ، ނަބިއްޔުންނާއި ޞާލިޙުން މިކަމަށް ބިރުވެތިވެ އުޅުއްވި މިންވަރު ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމެވެ.
ޞިއްފީން ހަނގުރާމަ
އ. އިސްވެދިއަ އުއްމަތްތަކުގެ ގޮތްތަކަށް ތަބާވުން: ބޮޑެތި ފިތުނަ ތަކުގެ ތެރޭގައި، ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިންގެ ގޮތްތަކަށް ތަބާވެ އެބައިމީހުންނަށް ލެނބުން ހިމެނެއެވެ. ފަހެ މުސްލިމުންގެ ބަޔަކު ކާފަރުންނަށް ތަބާވެ އެބައިމީހުންނާ ވައްތަރުވެގަނެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ
ޖަވާބު: الحمد لله އެފަދއިން އެދުމަކީ ގޯސްކަމެކެވެ. އެއްވެސް މުއުމިނަކަށް މަރުވުމަށް އެދުން ހުއްދައެއް ނުވާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެމީހާއަށް ދިމާވެފައިވާ ބޮޑުކަމެއްގެ ސަބަބުން، ނަފްސަށް މަޖުބޫރުވެ ކޮންމެހެންވެސް އެކަމަށް އެދެވޭގޮތްވާނަމަ، އެކަމާއިގުޅިގެން ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާއިން
ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢަޤީދާއަކީ ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވަނީ ޢަރުޝީގެ މަތީގައެވެ. އެއިލާހުގެ ޢަރުޝިކޮޅުވަނީ އުޑުތަކުގެ މަތީގައެވެ. ﷲ ތަޢާލާވޮޑިގެންވަނީ އެންމެ މަތީގައެވެ. އެއިލާހަށްވުރެ މަތީގައި އެއްވެސް އެއްޗެއްނުވެއެވެ. އެއިލާހަށްވުރެ ބޮޑު އެއްވެސް ފަރާތެއް ނުވެއެވެ.
ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމައިގެ 7 ޝަރުޠެއް ވެއެވެ.
الحمد لله وحده، والصلاة والسلام على من لا نبي بعده، وبعد: ﷲތަޢާލާއީ މަތިވެރިވެގެންވާ އިލާހެވެ. އެއިލާހުގެ މަތިވެރިކަމާއި ބާރުވެރިކަމަކީ ސިކުނޑިކަށް ތަޞައްވަރު ނުކުރެވޭހާ މަތިވެރިކަމެކެވެ. ހުރިހާ އެއްޗަކާއި ހުރިހާކަމެއްވަނީ
“لا إله إلا الله” ގެ މާނައަކީ “ﷲ މެނުވީ ޙައްޤުގޮތުގައި އަޅުަކަންވެވޭ އިލާހަކު ނުވެއެވެ.”– އެއީ ނަފީކުރުމާ އެއްކޮށް ހިތުންތެދުކޮށް ކަށަވަރުކުރުމެކެވެ.
ބައެއް ޢަދަދުތަކާ، ދުވަސްތަކާ، މަސްތަކުގައި ނަސީބާއި ބަދު ނަސީބު ވާކަމަށް ބައެއް މީހުން ޤަބޫލު ކުރެއެވެ. އެގޮތުން 13 އަކީ ބަދު ނަސީބުގެ ޢަދަދެއް ކަމުގައި ބައެއް މީހުން ބުނެ އުޅެއެވެ. ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތަކީ ވަކި ޢަދަދެއްގައި ނަސީބު ނުވަތަ ބަދު ނަސީބު ނުވާކަމެވެ. ޢަދަދުތަކެއް، ދުވަސްތަކެއް، މަސްތަކެއް ނުވަތަ ކުލަތަކެއްގައި ބަދުނަސީބު ވާކަމަށް ޤަބޫލުކުރުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. އެކަން ހިމެނެނީ ތަޠައްޔުރުގެ ތެރެއިންނެވެ.
ދަންނާށެވެ! – ﷲ ތިބާއަށް ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ. – ހަމަކަށަވަރުން ކޮންމެ މުސްލިމު ފިރިހެނަކާއި އަންހެނެއްގެ މައްޗަށް މި ތިންކަންތައް އުނގެނި އެކަންކަމަށް ޢަމަލުކުރުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.
ކ. ޤުރުއާނަކީ މަޚްލޫޤެއް ކަމުގައި ބުނެވުނު ފިތުނަ: ދެންއެއަށްފަހު ޤުރުއާނަކީ މަޚްލޫޤެއް ކަމުގައި ބުނެވުނު ފިތުނަ، ޢައްބާސީންގެ ދައުރުގައި ފާޅުވިއެވެ. އަދި ޢައްބާންސީންގެ ޚަލީފާ މައުމޫނު، މިބަހާ އެއްކޮޅުވެ ނަޞްރު ދެއްވިއެވެ.
ސަލަފުއްޞާލިޙުންގެ އިމާމަކީ ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އެވެ.
ޅ. ޙައްރާ[1] ހަނގުރާމަ: ދެން އެއަށްފަހުވެސް ފުލުފުލުން ފިތުނަތައް ލައިގަންނަމުން ދިއައެވެ. އޭގެތެރޭގައި ޒައިދު ބިން މުޢާވިޔާގެ ވެރިކަމުގައި ހިނގައިދިޔަ މަޝްހޫރު ޙައްރާ ހަނގުރާމަ ހިމެނެއެވެ. އަދި އެކަން ހިނގައިދިއައީ ރަސޫލުﷲ صلى الله
ޤުރްއާނާއި ސުއްނަތުން ދަލީލުކޮށްދޭ ގޮތުގައި ޝިރުކު ބެހެނީ ދެބަޔަށެވެ. އެއީ ބޮޑު ޝިރުކާއި ، ކުޑަ ޝިރުކެވެ. މާނައިގެ ގޮތުންނާއި ޙުކުމުގެ ގޮތުން މި ދެބައި ތަފާތުވެގެންވެއެވެ.
ބ. ޚަވާރިޖުން ފާޅުވުން: ހިނގައިދިޔަ ފިތުނަތަކުތެރޭގައި ޢަލީގެފާނު رضي الله عنه އާ ދެކޮޅަށް ޚަވާރިޖުން ނުކުތުން ހިމެނެއެވެ. އެބައިމީހުން ފާޅުވާންފެށީ ޞިއްފީން ހަނގުރާމަ ނިމި، އެދެޖަމާޢަތުގެ މެދުގައި ޙުކުމް ކުރުމަށް އިރާޤާއި
((يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ، ثَبِّتْ قَلْبِيَ عَلَى دِينِكَ))”[1]
މާނައީ: “އޭ ހިތްތައް ބަދަލު ކުރައްވާ އިލާހެވެ! މިއަޅާގެ ހިތް އިބައިލާހުގެ ދީން މަތީ ޘާބިތުކޮށްދެއްވާނދޭވެ!”
މި ބޮޑުވެގެންވާ ފާފައަށް، މުއުމިނު ހިތްތަކަށް އެންމެ ބޮޑަށް ބިރުވެތިކަން ވައްދައިދޭ ކަމަކީ، ނަބިއްޔުންނާއި ޞާލިޙުން މިކަމަށް ބިރުވެތިވެ އުޅުއްވި މިންވަރު ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމެވެ.
ޞިއްފީން ހަނގުރާމަ
