ދެންފަހެ ހަމަކަށަވަރުން، ތެދުވެރި [ނަބިއްޔާ] صلى الله عليه وسلم އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޚަބަރުދެއްވާފައިވާ ގިނަ ކަންކަން މިވަނީ ކަށަވަރުވެ ނިމިފައެވެ. އަޞްޙާބު ބޭކަލުން -رضي الله عنهم- ގެ ޒަމާނުގައި ރަށްތައް ފަތަޙަވުމުގެ ސަބަބުން
އަލް އިމާމު އިބްނުލް ޤައްޔިމް ވިދާޅުވިއެވެ. ގަސްދާއި އަދި ނިޔަތުގައި ޝިރުކު ކުރުމަކީ އައްސޭރިއެއްނެތް ކަނޑެކެވެ. އެއިން ސަލާމަތްވަނީ މަދުމީހެކެވެ. ފަހެ ތިމާކުރާ ކަންކަމުގައި ޔަޢުނީ ތިމާގެ ޢަމަލުގައި ﷲގެ ވަޖުހުފުޅުނޫން އެހެން އެއްޗެއް
އަދި ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީގެ ބަސްފުޅެއްގައިވާ ހުރިހާ ޚަބަރެއްގައި ތެދުވެރިކަމާއި، ކުރައްވާ ޙުކުމްފުޅުތަކުގައި އެންމެ ފުރިހަމަ ޢަދުލާއި އިންޞާފު ވާކަމުގައި އަހުރެމެން އީމާންވަމެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ((وَتَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا
5. މުދަލާއި ފައިސާ ގިނަވެ، ޞަދަޤާތުގައި ހިފާނެ މީހަކު ނުވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((لاَ تَقُومُ
ކުދިޝިރްކުގެ ދެވަނަ ބައި: ކުދި ޝިރްކުގެ ދެވަނަބަޔަކީ ވަންހަނާ ޝިރުކެވެ. އެއީ ގަސްދާއި ނިޔަތުގައި ޝިރުކުކުރުމެވެ. އެއީ ދެއްކުމަށް ނުވަތަ އިއްވުމަށް އަޅުކަން ކުރުންފަދަ ކަންތަކެވެ. ﷲއަށް ކުއްތަންވެވޭ ފަދަ އަޅުކަމެއް ކުރަމުންދާއިރު މީސްތަކުން
އަދި މިދަންނަވާ ކަންތައްތަކަށްވެސް އަހުރެމެން އީމާންވަމެވެ. ﴿وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ﴾ [هود: ٦] މާނައީ: “ބިމުގައި
4. ޢަމްވާސް[1]ގެ ޠާޢޫންވަބާ. ޢައުފް ބިން މާލިކުގެ އިސްވެ ދިޔަ ޙަދީޘްގައި [ރަސޫލުﷲ] صلى الله عليه وسلم ގެ [މި]ބަސްފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ: ((اعْدُدْ سِتًّا بَيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ: (فَذَكَرَ مِنْهَا:) ثُمَّ مُوْتَانِ[2] يَأْخُذ
ކުދި ޝިރުކުގެ ފުރަތަމަ ބައި: ފާޅުވެގެންވާ ޝިރުކެވެ. ލަފުޒުންނާއި ޢަމަލުންނެވެ. ފަހެ ލަފްޒުން ޝިރުކުވާ ގޮތަކީ ޝިރުގެ ލަފްޒު ނުވަތަ ޢިބާރާތް ބުނުމެވެ. މިސާލަކަށް ﷲ ފިޔަވައި އެހެންތަކެތި ގަންދީ ހުވާކުރުންފަދަ ކަންކަމެވެ. ރަސޫލުﷲ
ބައިތުލް މަޤްދިސް ފަތަޙަވުމީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ޢަލާމާތެކެވެ
އެކަލޭގެފާނު އެޚަބަރު ދެއްވި ކަމުގެ ތެދުކަން މިއަދު މިވަނީ އަހަރަމެންނަށް ފެންނާށެވެ
2. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުން. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުންވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. ފަހެ ޢައުފް ބިން މާލިކު رضي الله عنه ގެ
ޝިރުކުގެ ދެވަނަ ވައްތަރަކީ ކުދި ޝިރުކެވެ. އެބާވަތުގެ ޝިރުކު ކުރުމަކުން އަދި އެއްފަހަރާ ދީނުން ބޭރުނުވާނެއެވެ.
މިހާރު މިވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ޛިކުރު ކުރުމުގެ ވަޤުތު ޖެހިފައެވެ. އެކަން ވާހުށީ އަންނަނިވި ފަދައިންނެވެ: 1. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ރަސޫލު ކަމައިގެން ފޮނުއްވުން. ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި އިތުރު
ތިންވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް. ޢިލްމުވެރިން ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެތެރެއިން މިތާ އަޅުގަނޑު ޛިކުރުކޮށްފައިވާނީ [ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ] ސުންނަތުން ޘާބިތުވާންހުރި، ޤިޔާމަތުގެ
ދެވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ބެހިފައިވާ ބައިތައް. ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ: 1. ކުދި ޢަލާމާތްތައް: އެއީ ޤިޔާމަތްވުމުގެ ކުރިން ޒަމާންތަކެއްގެކުރިން ފާޅުވާ ޤިޔާމަގެ ޢަލާމާތްތަކެވެ. މިކަންތައްތައް ވާހުށީ އާދައިގެ ގޮތަކަށެވެ. ޢިލްމު
ކުޑަ ޤިޔާމަތާއި ބޮޑު ޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޛިކުރުކުރައްވާފައެވެ. ފަހެ ދެޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ އެއްސޫރަތެއްގައި ވާތީ ވެސް ފެންނަން އެބައޮތެވެ. ވާޤިޢާ ސޫރަތުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ފަހެ އެސޫރަތުގެ ފުރަތަމަބައިގައިވަނީ
ދެންފަހެ ހަމަކަށަވަރުން، ތެދުވެރި [ނަބިއްޔާ] صلى الله عليه وسلم އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޚަބަރުދެއްވާފައިވާ ގިނަ ކަންކަން މިވަނީ ކަށަވަރުވެ ނިމިފައެވެ. އަޞްޙާބު ބޭކަލުން -رضي الله عنهم- ގެ ޒަމާނުގައި ރަށްތައް ފަތަޙަވުމުގެ ސަބަބުން
އަލް އިމާމު އިބްނުލް ޤައްޔިމް ވިދާޅުވިއެވެ. ގަސްދާއި އަދި ނިޔަތުގައި ޝިރުކު ކުރުމަކީ އައްސޭރިއެއްނެތް ކަނޑެކެވެ. އެއިން ސަލާމަތްވަނީ މަދުމީހެކެވެ. ފަހެ ތިމާކުރާ ކަންކަމުގައި ޔަޢުނީ ތިމާގެ ޢަމަލުގައި ﷲގެ ވަޖުހުފުޅުނޫން އެހެން އެއްޗެއް
އަދި ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީގެ ބަސްފުޅެއްގައިވާ ހުރިހާ ޚަބަރެއްގައި ތެދުވެރިކަމާއި، ކުރައްވާ ޙުކުމްފުޅުތަކުގައި އެންމެ ފުރިހަމަ ޢަދުލާއި އިންޞާފު ވާކަމުގައި އަހުރެމެން އީމާންވަމެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ((وَتَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا
5. މުދަލާއި ފައިސާ ގިނަވެ، ޞަދަޤާތުގައި ހިފާނެ މީހަކު ނުވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((لاَ تَقُومُ
ކުދިޝިރްކުގެ ދެވަނަ ބައި: ކުދި ޝިރްކުގެ ދެވަނަބަޔަކީ ވަންހަނާ ޝިރުކެވެ. އެއީ ގަސްދާއި ނިޔަތުގައި ޝިރުކުކުރުމެވެ. އެއީ ދެއްކުމަށް ނުވަތަ އިއްވުމަށް އަޅުކަން ކުރުންފަދަ ކަންތަކެވެ. ﷲއަށް ކުއްތަންވެވޭ ފަދަ އަޅުކަމެއް ކުރަމުންދާއިރު މީސްތަކުން
އަދި މިދަންނަވާ ކަންތައްތަކަށްވެސް އަހުރެމެން އީމާންވަމެވެ. ﴿وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ﴾ [هود: ٦] މާނައީ: “ބިމުގައި
4. ޢަމްވާސް[1]ގެ ޠާޢޫންވަބާ. ޢައުފް ބިން މާލިކުގެ އިސްވެ ދިޔަ ޙަދީޘްގައި [ރަސޫލުﷲ] صلى الله عليه وسلم ގެ [މި]ބަސްފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ: ((اعْدُدْ سِتًّا بَيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ: (فَذَكَرَ مِنْهَا:) ثُمَّ مُوْتَانِ[2] يَأْخُذ
ކުދި ޝިރުކުގެ ފުރަތަމަ ބައި: ފާޅުވެގެންވާ ޝިރުކެވެ. ލަފުޒުންނާއި ޢަމަލުންނެވެ. ފަހެ ލަފްޒުން ޝިރުކުވާ ގޮތަކީ ޝިރުގެ ލަފްޒު ނުވަތަ ޢިބާރާތް ބުނުމެވެ. މިސާލަކަށް ﷲ ފިޔަވައި އެހެންތަކެތި ގަންދީ ހުވާކުރުންފަދަ ކަންކަމެވެ. ރަސޫލުﷲ
ބައިތުލް މަޤްދިސް ފަތަޙަވުމީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ޢަލާމާތެކެވެ
އެކަލޭގެފާނު އެޚަބަރު ދެއްވި ކަމުގެ ތެދުކަން މިއަދު މިވަނީ އަހަރަމެންނަށް ފެންނާށެވެ
2. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުން. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުންވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. ފަހެ ޢައުފް ބިން މާލިކު رضي الله عنه ގެ
ޝިރުކުގެ ދެވަނަ ވައްތަރަކީ ކުދި ޝިރުކެވެ. އެބާވަތުގެ ޝިރުކު ކުރުމަކުން އަދި އެއްފަހަރާ ދީނުން ބޭރުނުވާނެއެވެ.
މިހާރު މިވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ޛިކުރު ކުރުމުގެ ވަޤުތު ޖެހިފައެވެ. އެކަން ވާހުށީ އަންނަނިވި ފަދައިންނެވެ: 1. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ރަސޫލު ކަމައިގެން ފޮނުއްވުން. ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި އިތުރު
ތިންވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް. ޢިލްމުވެރިން ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެތެރެއިން މިތާ އަޅުގަނޑު ޛިކުރުކޮށްފައިވާނީ [ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ] ސުންނަތުން ޘާބިތުވާންހުރި، ޤިޔާމަތުގެ
ދެވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ބެހިފައިވާ ބައިތައް. ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ: 1. ކުދި ޢަލާމާތްތައް: އެއީ ޤިޔާމަތްވުމުގެ ކުރިން ޒަމާންތަކެއްގެކުރިން ފާޅުވާ ޤިޔާމަގެ ޢަލާމާތްތަކެވެ. މިކަންތައްތައް ވާހުށީ އާދައިގެ ގޮތަކަށެވެ. ޢިލްމު
ކުޑަ ޤިޔާމަތާއި ބޮޑު ޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޛިކުރުކުރައްވާފައެވެ. ފަހެ ދެޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ އެއްސޫރަތެއްގައި ވާތީ ވެސް ފެންނަން އެބައޮތެވެ. ވާޤިޢާ ސޫރަތުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ފަހެ އެސޫރަތުގެ ފުރަތަމަބައިގައިވަނީ
