
أضحية ގެ ގޮތުގައި ހާލެއް ނުވަތަ ކުކުޅެއް ކަތިލުން
أضحية މިލަފުޒު ނެގިފައިވައިވާ މައިގަނޑު ކަލިމައަކީ ضَحْوَة އެވެ.(މިކަލިމައިގެ މާނައަކީ އިރު އެރުމަށްފަހު އޮންނަ ދުވާލުގެ ވަގުތެވެ.
أضحية މިލަފުޒު ނެގިފައިވައިވާ މައިގަނޑު ކަލިމައަކީ ضَحْوَة އެވެ.(މިކަލިމައިގެ މާނައަކީ އިރު އެރުމަށްފަހު އޮންނަ ދުވާލުގެ ވަގުތެވެ.
އަބޫ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ރޯދައާއި ބެހޭގޮތުން ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާއި ސުވާލުކުރެވުމުން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވެވިއެވެ. يُكَفِّرُ السَّنَةَ المَاضِيَةَ وَالبَاقِيَةَ (ޞަޙީހް މުސްލިމް) ” ފާއިތުވި އަހަރުގެ ފާފައާއި ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުގެ ފާފަ ފޮހެ ދެއެވެ.”
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين ފިޤުހު ފޮތްތަކުގައި ޠަހާރަތުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ ފެނުގެ ބާވަތްތަކުގެ ވާހަކަ ދެކެވޭ އިރު، އިރުގެ އަވިން ހޫނުވެފައިވާ ފެން
ކުށު ސަޖިދަ ކުރާއިރު އަދި ކުށުސަޖިދައިގެ ދެސަޖިދަ ދެމެދު އިށީނގެ އިންނައިރު ކިޔާނީ އެހެންނަމާދުގައިވެސް ކިޔާ ދުޢާތަކެވެ.
މިހާހިސާބުން އަޅުގަނޑުމެން ދަންނަންޖެހޭ ޙަޤީޤަތަކީ ހޮނިހިރު ދުވަހު ރޯދަހިފުން ނަހީވުމާމެދު ވާރިދުވެގެންވާ ޙަދީޘް ޞައްޙަކުރެއްވި ޢިލްމުވެރިން އެކަން ޙަރާމުގެ ދަރަޖައިގައި ނުނަންގަވައި މަކްރޫހުގެ ދަރަޖައިގައި ނަންގަވާނީ ދަލީލެއްގެ މައްޗަށް ބުރަވެކަމެވެ. އާދޭހެވެ! އެންމެ ދަލީލެއްގެ މައްޗަށް ބުރަވެއެއްނޫނެވެ.
ތަމައްތުޢުކޮށް ޙައްޖުކުރާނެ ގޮތުގެ ކުރުޚުލާޞާއެއް
ﷲ ތަޢާލާ ބާވާލެއްވި މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީން ފިޔާވާ އެހެން ދީންތަކަކީ ކުފުރާއި މަގުފުރެދުމަށް ގޮވާލާ ދީންތަކެއްކަމާއި މެދަކު ޝައްކެއްނެތެވެ. އެހެނީ އެހެނިހެން ބާތިލު ދީންތަކާއި ޚިލާފަށް އިސްލާމްދީން ބާވައިލެއްވުނީ އަޅުތަކުންގެ އަޅުވެތިކަމުން މީސްތަކުން ނެރެ
އަހަރުމެންނާ ބަރަކާތުން ފުރިގެންވާ ޙައްޖުމަހުގެ ދުވަސްތަށް ކުރިމަތިލައިފައިވާއިރު ވަރަށް ގިނަ ބައެއްގެ ސުވާލަކަށް ވެފައިވަނީ މިދުވަސްތައް އަހަރުގެ ތެރޭގައި އަންނަ އެހެން ދުވަސްތަކަށްވުރެ
ފަހެ، މަންފާހުރިކަމެއް ގެނެސްގަތުމުގައްޔާއި، ގެއްލުންދެނިވިކަމެއް ހުއްޓުވުމުގެގޮތުން ނުވަތަ އެފަދަކަމެއް ނައްތާލުމުގެގޮތުން ކުރެވޭ އެންމެހާ ކަމެއް މިކަމުގެ ތެރެއަށް ވަންނަހުއްޓެވެ.
( يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ ) الأعراف 31 މާނައީ: ” އޭ އާދަމުގެ ދަރިންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން، ނަމާދުކުރާ ކޮންމެ ހިނދެއްގައިމެ، ޒީނަތްތެރިކަން ހިފާށެވެ!”
ޚިލާފުވުމަކީ މިކައުނުގައި އިންސާނީ ޠަބީޢަތުގައި މާތްﷲ ލައްވާފައިވާ ކެމެކެވެ. މިކަމަށް އިޝާރާތްކުރައްވާ މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވަނީ. وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً ۖ وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ ﴿١١٨﴾ سورة هود
އުޟްޙިޔާ އަކީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ކުއްތަންވުމަށްޓަކައި އަޟްޙާޢީދުގެ ދުވަސްތަކުގައި ކަތިލެވޭ ނަޢަމްސޫފިތަކަށް ކިޔާނަމެކެވެ.
އެއަޚުންނާއި އުޚްތުންގެ މަޤުޞަދަކީ، ބައެއް މީހުން ކަންތައް ކުރާހެން ދީނުގެ ޙުކުމްތަކާއި ދެކޮޅުހެދުންނޫންކަމާއި، ޙައްޤުގޮތް ހޯދުންކަން އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލުކުރެވޭތީ، އެތަންތަން އިތުރަށް ތިލަކޮށްލެވޭތޯ ބަލާނަމެވެ. މިކަމުގައި ބޭނުންކުރެވޭނެ ބައެއް ޢިބާރާތްތަކަކީ މަޖުބޫރުވެގެން ބޭނުންކުރާ ޢިބާރާތްތަކެއްކަމަށްވާތީ،
މަތީގައި ބަޔާންވެފައިވާ ޙަދީޘްތަކާއި، ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތަކުން،އަންހެންކުދިން ޚިތާނުކުރުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ޝަރުޢުވެފައިވާ ކަމެއްކަމާއި، އެއީ ދީނީކަމެއްކަމާއި، އެކަމަށް ދަލާލަތުކުރާ ޞައްޙަ ޙަދީޘްތައްވެސް ވާރިދުވެފައިވާކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގިއްޖެއެވެ.
މިމައުޟޫޢުގައި ދެން ބަލާލަން ބޭނުންވަނީ ޝަރުޢީ ބައްޕައެއްނެތް ކުދިންނާ ކައިވެނިކުރުމަށެވެ. މިމައްސަލައަށް ބަލާއިރު އިތުބާރުހުރި އެއްވެސް ޢިލްމުވެރިއަކު އަދި ފިޤުހުވެރި ބޭކަލަކުވެސް މިއީ ހުއްދަނޫން ކަމެއްކަމުގައި ވިދާޅުވެފައެއްނެތެވެ. ހަމައެކަނި އައިސްފައިވާ މައްސަލައަކީ ޙަންބަލީ މަޛްހަބުގެ
މާތްﷲ ވަނީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ މައްޗަށް ދަމުނަމާދު ފަރުޟު ކުރައްވައި އަދި އުއްމަތުގެ މީހުންގެ މައްޗަށް ގަދަވެގެންވާ ސުންނަތެއްކަމުގައި އެނަމާދު ލައްވައިފައެވެ. ” وَمِنَ ٱلَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰٓ أَن
أضحية މިލަފުޒު ނެގިފައިވައިވާ މައިގަނޑު ކަލިމައަކީ ضَحْوَة އެވެ.(މިކަލިމައިގެ މާނައަކީ އިރު އެރުމަށްފަހު އޮންނަ ދުވާލުގެ ވަގުތެވެ.
އަބޫ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ރޯދައާއި ބެހޭގޮތުން ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާއި ސުވާލުކުރެވުމުން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވެވިއެވެ. يُكَفِّرُ السَّنَةَ المَاضِيَةَ وَالبَاقِيَةَ (ޞަޙީހް މުސްލިމް) ” ފާއިތުވި އަހަރުގެ ފާފައާއި ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުގެ ފާފަ ފޮހެ ދެއެވެ.”
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين ފިޤުހު ފޮތްތަކުގައި ޠަހާރަތުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ ފެނުގެ ބާވަތްތަކުގެ ވާހަކަ ދެކެވޭ އިރު، އިރުގެ އަވިން ހޫނުވެފައިވާ ފެން
ކުށު ސަޖިދަ ކުރާއިރު އަދި ކުށުސަޖިދައިގެ ދެސަޖިދަ ދެމެދު އިށީނގެ އިންނައިރު ކިޔާނީ އެހެންނަމާދުގައިވެސް ކިޔާ ދުޢާތަކެވެ.
މިހާހިސާބުން އަޅުގަނޑުމެން ދަންނަންޖެހޭ ޙަޤީޤަތަކީ ހޮނިހިރު ދުވަހު ރޯދަހިފުން ނަހީވުމާމެދު ވާރިދުވެގެންވާ ޙަދީޘް ޞައްޙަކުރެއްވި ޢިލްމުވެރިން އެކަން ޙަރާމުގެ ދަރަޖައިގައި ނުނަންގަވައި މަކްރޫހުގެ ދަރަޖައިގައި ނަންގަވާނީ ދަލީލެއްގެ މައްޗަށް ބުރަވެކަމެވެ. އާދޭހެވެ! އެންމެ ދަލީލެއްގެ މައްޗަށް ބުރަވެއެއްނޫނެވެ.
ތަމައްތުޢުކޮށް ޙައްޖުކުރާނެ ގޮތުގެ ކުރުޚުލާޞާއެއް
ﷲ ތަޢާލާ ބާވާލެއްވި މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީން ފިޔާވާ އެހެން ދީންތަކަކީ ކުފުރާއި މަގުފުރެދުމަށް ގޮވާލާ ދީންތަކެއްކަމާއި މެދަކު ޝައްކެއްނެތެވެ. އެހެނީ އެހެނިހެން ބާތިލު ދީންތަކާއި ޚިލާފަށް އިސްލާމްދީން ބާވައިލެއްވުނީ އަޅުތަކުންގެ އަޅުވެތިކަމުން މީސްތަކުން ނެރެ
އަހަރުމެންނާ ބަރަކާތުން ފުރިގެންވާ ޙައްޖުމަހުގެ ދުވަސްތަށް ކުރިމަތިލައިފައިވާއިރު ވަރަށް ގިނަ ބައެއްގެ ސުވާލަކަށް ވެފައިވަނީ މިދުވަސްތައް އަހަރުގެ ތެރޭގައި އަންނަ އެހެން ދުވަސްތަކަށްވުރެ
ފަހެ، މަންފާހުރިކަމެއް ގެނެސްގަތުމުގައްޔާއި، ގެއްލުންދެނިވިކަމެއް ހުއްޓުވުމުގެގޮތުން ނުވަތަ އެފަދަކަމެއް ނައްތާލުމުގެގޮތުން ކުރެވޭ އެންމެހާ ކަމެއް މިކަމުގެ ތެރެއަށް ވަންނަހުއްޓެވެ.
( يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ ) الأعراف 31 މާނައީ: ” އޭ އާދަމުގެ ދަރިންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން، ނަމާދުކުރާ ކޮންމެ ހިނދެއްގައިމެ، ޒީނަތްތެރިކަން ހިފާށެވެ!”
ޚިލާފުވުމަކީ މިކައުނުގައި އިންސާނީ ޠަބީޢަތުގައި މާތްﷲ ލައްވާފައިވާ ކެމެކެވެ. މިކަމަށް އިޝާރާތްކުރައްވާ މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވަނީ. وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً ۖ وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ ﴿١١٨﴾ سورة هود
އުޟްޙިޔާ އަކީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ކުއްތަންވުމަށްޓަކައި އަޟްޙާޢީދުގެ ދުވަސްތަކުގައި ކަތިލެވޭ ނަޢަމްސޫފިތަކަށް ކިޔާނަމެކެވެ.
އެއަޚުންނާއި އުޚްތުންގެ މަޤުޞަދަކީ، ބައެއް މީހުން ކަންތައް ކުރާހެން ދީނުގެ ޙުކުމްތަކާއި ދެކޮޅުހެދުންނޫންކަމާއި، ޙައްޤުގޮތް ހޯދުންކަން އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލުކުރެވޭތީ، އެތަންތަން އިތުރަށް ތިލަކޮށްލެވޭތޯ ބަލާނަމެވެ. މިކަމުގައި ބޭނުންކުރެވޭނެ ބައެއް ޢިބާރާތްތަކަކީ މަޖުބޫރުވެގެން ބޭނުންކުރާ ޢިބާރާތްތަކެއްކަމަށްވާތީ،
މަތީގައި ބަޔާންވެފައިވާ ޙަދީޘްތަކާއި، ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތަކުން،އަންހެންކުދިން ޚިތާނުކުރުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ޝަރުޢުވެފައިވާ ކަމެއްކަމާއި، އެއީ ދީނީކަމެއްކަމާއި، އެކަމަށް ދަލާލަތުކުރާ ޞައްޙަ ޙަދީޘްތައްވެސް ވާރިދުވެފައިވާކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގިއްޖެއެވެ.
މިމައުޟޫޢުގައި ދެން ބަލާލަން ބޭނުންވަނީ ޝަރުޢީ ބައްޕައެއްނެތް ކުދިންނާ ކައިވެނިކުރުމަށެވެ. މިމައްސަލައަށް ބަލާއިރު އިތުބާރުހުރި އެއްވެސް ޢިލްމުވެރިއަކު އަދި ފިޤުހުވެރި ބޭކަލަކުވެސް މިއީ ހުއްދަނޫން ކަމެއްކަމުގައި ވިދާޅުވެފައެއްނެތެވެ. ހަމައެކަނި އައިސްފައިވާ މައްސަލައަކީ ޙަންބަލީ މަޛްހަބުގެ
މާތްﷲ ވަނީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ މައްޗަށް ދަމުނަމާދު ފަރުޟު ކުރައްވައި އަދި އުއްމަތުގެ މީހުންގެ މައްޗަށް ގަދަވެގެންވާ ސުންނަތެއްކަމުގައި އެނަމާދު ލައްވައިފައެވެ. ” وَمِنَ ٱلَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰٓ أَن