ޢުމްރާއަކީ ދެޢުމްރާއެއްގެ ދެމެދުގައިކުރެވޭ ފާފަތަކުގެ ކައްފާރާއެކެވެ. އަދި މަބްރޫރު ޙައްޖެއް ވެއްޖެމީހަކަށް ސުވަރުގެފިޔަވާ އެހެންތަނެއް ނުވެއެވެ.
އިބްނި ޢައްބާސް ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔަށް، މީހަކު لَبَّيْكَ عَنْ شُبْرُمَةَ ކިޔައި (ޙައްޖަށް ނިޔަތްގަތް އަޑު) އިވިވަޑައިގަތެވެ.
ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު رَضِيَ الله عَنْهُمَا ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “އެކަނިހުރެކުރާ ނަމާދަށްވުރެ ޖަމާޢަތުގައި ކުރާނަމާދުގެ ޘަވާބާއި ދަރުމަ ހަތާވީސްގުނަ އިތުރުވެގެންވެއެވެ.”
އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެވިއެވެ. “ތިބާ ނަމާދަށް ތެދުވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ވުޟޫ ފުރިހަމަކުރާށެވެ. އަދި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލާށެވެ. ދެން ﷲ އަކްބަރު ކިޔާ ހަރަމް ބަންނާށެވެ.
އަބީ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިޔަބައިމީހުންގެތެރެއިން މީހަކު މިސްކިތަށް ވަދެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްކުރުމަށްފަހުގައި ނޫނީ ނުއިށީންނާށެވެ.”
އަބީ ސަޢީދުނިލް ޚުދުރިއްޔި ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ބާލިޣުވެފައިވާ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ހުކުރުދުވަހު ހިނައިގަތުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.”
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ދެމީހަކަށް ލަޢުނަތް ހުއްޓެވެ.” އެހިނދު އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އެއީ ކޮންދެމީހުނެއްތޯއެވެ؟
މުޣީރަތު ބުން ޝުޢުބާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔާއެކު ދަތުރެއްގެ މަތީގައި ވީމެވެ. ފަހެ، ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވުޟޫކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނު، އެކަލޭގެފާނުގެ ޚުއްފު ބޭލުމައްޓަކައި އަވަސް އަވަހަށް ގުދުވިހިނދުގައި އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
“މާތް ނަބިއްޔާ صلّى الله عليه وسلّم ޠަހާރަތުގެ ކަންކަމުގަޔާއި، ފުނާއެޅުއްވުމުގަޔާއި، ފައިވާންޖޯޑުކޮޅައް އަރައިވަޑައިގަތުމުގަޔާއި، އަދިވެސް އެހެނިހެން ހުރިހާކަމެއްގައި ކަނާއަތް އިސްކުރެއްވުމަށް ލޯބިކުރެއްވިއެވެ.”
އޭ الله ގެ ރަސޫލާއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަކީ އަހުލު ކިތާބީން (ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިން) ދިރިއުޅޭ ބިމެއްގައި އުޅޭމީހަކީމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންގެ ކަންވާރުތަކުގައި ފަރިއްކުޅުއްވިޔަސް އެންމެރަނގަޅުތޯއެވެ?
މާތް الله ރުއްސުންލެއްވި އިބްނު ޢުމަރު ވިދާޅުވިއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. މާތް الله އަހަރުމެންގެ މައްޗަށް ދެބާވަތެއްގެ މުޅަތަކެއްޗާއި ދެބާވަތެއްގެ ލޭ ޙަލާލުކުރެއްވިއެވެ.
عَنْ ثَوْبَانِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ :« لأَعْلَمَنَّ أَقْوَامًامِنْ أُمَّتِى يَأْتُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِحَسَنَاتٍ أَمْثَالِ جِبَالِ تِهَامَةَ بِيضًا فَيَجْعَلُهَا اللَّهُ عَزَّ
ޢަބްދުއްރަޙްމާން އިބްނު ޢައުފްގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ ސައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. «أَبُو بَكْرٍ فِي الجَنَّةِ، وَعُمَرُ فِي الجَنَّةِ، وَعُثْمَانُ فِي الجَنَّةِ، وَعَلِيٌّ فِي الجَنَّةِ،
ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތުގެ މީހުންގެ ތެރެއިން ދެކޮޅު ހަދައިފި މީހަކު މެނުވީ އެންމެންވެސް ސުވަރުގެ ވަންނަހުއްޓެވެ. އެހިނދު ޞަހާބީ ބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އޭ ﷲ ގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އެވެ. ސުވަރުގެ ވަންނަން ދެކޮޅުހަދާނީ ކާކުތޯއެވެ?
އަދި ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުންމަތުގައި ތިރީސް ( ބައެއް ރިވާޔަތްތަކުގައި ތިރީހާ ގާތްކުރާ ޢަދަދަކަށް) ދޮގުވެރިން ދައްޖާލުން ފާޅުފާނެތެވެ. އެއިން ކޮންމެ މީހަކުވެސް އެއީ ނަބިއްޔެއްކަމަށް ދެކޭނެތެވެ.
ޢުމްރާއަކީ ދެޢުމްރާއެއްގެ ދެމެދުގައިކުރެވޭ ފާފަތަކުގެ ކައްފާރާއެކެވެ. އަދި މަބްރޫރު ޙައްޖެއް ވެއްޖެމީހަކަށް ސުވަރުގެފިޔަވާ އެހެންތަނެއް ނުވެއެވެ.
އިބްނި ޢައްބާސް ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހުމާ ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔަށް، މީހަކު لَبَّيْكَ عَنْ شُبْرُمَةَ ކިޔައި (ޙައްޖަށް ނިޔަތްގަތް އަޑު) އިވިވަޑައިގަތެވެ.
ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު رَضِيَ الله عَنْهُمَا ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “އެކަނިހުރެކުރާ ނަމާދަށްވުރެ ޖަމާޢަތުގައި ކުރާނަމާދުގެ ޘަވާބާއި ދަރުމަ ހަތާވީސްގުނަ އިތުރުވެގެންވެއެވެ.”
އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ކިބައިން ރިވާވެފައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެވިއެވެ. “ތިބާ ނަމާދަށް ތެދުވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ވުޟޫ ފުރިހަމަކުރާށެވެ. އަދި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލާށެވެ. ދެން ﷲ އަކްބަރު ކިޔާ ހަރަމް ބަންނާށެވެ.
އަބީ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ތިޔަބައިމީހުންގެތެރެއިން މީހަކު މިސްކިތަށް ވަދެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްކުރުމަށްފަހުގައި ނޫނީ ނުއިށީންނާށެވެ.”
އަބީ ސަޢީދުނިލް ޚުދުރިއްޔި ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ބާލިޣުވެފައިވާ ކޮންމެ މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ހުކުރުދުވަހު ހިނައިގަތުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.”
އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲގެ ރަސޫލާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. “ދެމީހަކަށް ލަޢުނަތް ހުއްޓެވެ.” އެހިނދު އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އެއީ ކޮންދެމީހުނެއްތޯއެވެ؟
މުޣީރަތު ބުން ޝުޢުބާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަޔާއެކު ދަތުރެއްގެ މަތީގައި ވީމެވެ. ފަހެ، ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވުޟޫކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނު، އެކަލޭގެފާނުގެ ޚުއްފު ބޭލުމައްޓަކައި އަވަސް އަވަހަށް ގުދުވިހިނދުގައި އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
“މާތް ނަބިއްޔާ صلّى الله عليه وسلّم ޠަހާރަތުގެ ކަންކަމުގަޔާއި، ފުނާއެޅުއްވުމުގަޔާއި، ފައިވާންޖޯޑުކޮޅައް އަރައިވަޑައިގަތުމުގަޔާއި، އަދިވެސް އެހެނިހެން ހުރިހާކަމެއްގައި ކަނާއަތް އިސްކުރެއްވުމަށް ލޯބިކުރެއްވިއެވެ.”
އޭ الله ގެ ރަސޫލާއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަކީ އަހުލު ކިތާބީން (ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިން) ދިރިއުޅޭ ބިމެއްގައި އުޅޭމީހަކީމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންގެ ކަންވާރުތަކުގައި ފަރިއްކުޅުއްވިޔަސް އެންމެރަނގަޅުތޯއެވެ?
މާތް الله ރުއްސުންލެއްވި އިބްނު ޢުމަރު ވިދާޅުވިއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. މާތް الله އަހަރުމެންގެ މައްޗަށް ދެބާވަތެއްގެ މުޅަތަކެއްޗާއި ދެބާވަތެއްގެ ލޭ ޙަލާލުކުރެއްވިއެވެ.
عَنْ ثَوْبَانِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ :« لأَعْلَمَنَّ أَقْوَامًامِنْ أُمَّتِى يَأْتُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِحَسَنَاتٍ أَمْثَالِ جِبَالِ تِهَامَةَ بِيضًا فَيَجْعَلُهَا اللَّهُ عَزَّ
ޢަބްދުއްރަޙްމާން އިބްނު ޢައުފްގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ ސައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. «أَبُو بَكْرٍ فِي الجَنَّةِ، وَعُمَرُ فِي الجَنَّةِ، وَعُثْمَانُ فِي الجَنَّةِ، وَعَلِيٌّ فِي الجَنَّةِ،
ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތުގެ މީހުންގެ ތެރެއިން ދެކޮޅު ހަދައިފި މީހަކު މެނުވީ އެންމެންވެސް ސުވަރުގެ ވަންނަހުއްޓެވެ. އެހިނދު ޞަހާބީ ބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އޭ ﷲ ގެ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އެވެ. ސުވަރުގެ ވަންނަން ދެކޮޅުހަދާނީ ކާކުތޯއެވެ?
އަދި ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުންމަތުގައި ތިރީސް ( ބައެއް ރިވާޔަތްތަކުގައި ތިރީހާ ގާތްކުރާ ޢަދަދަކަށް) ދޮގުވެރިން ދައްޖާލުން ފާޅުފާނެތެވެ. އެއިން ކޮންމެ މީހަކުވެސް އެއީ ނަބިއްޔެއްކަމަށް ދެކޭނެތެވެ.
