ﷲތަޢާލާ މިއާޔަތުގައި ސީނާގައިވާ ފަރުބަދަ ގަންދެއްވާ ވަޙީ ކުރައްވާފައިމިވަނީ، ﷲތަޢާލާ މޫސާ ޢަލައިހިއްސަލާމަށް ބަސްފުޅު ވަޙީ ކުރެއްވީ މިފަރުބަދައިގެ ކައިރީގައި ކަމުގައި ވާތީއެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ މިއާޔަތްތަކުގައި ހަތަރު އެއްޗެއް ގަންދެއްވާ ހުވާ ބަސްފުޅު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. އެއީ ތީންއާއި ޒައިތޫނިއާއި ސީނާގައިވާ ފަރުބަދައާއި އަދި އަމާންކަން ލިބިގެންވާ ރަށް، އެބަހީ މައްކާއެވެ.
މި އާޔަތުގައި މިވާ ޝަރަޙުކުރުމުގެ މުރާދަކީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ. މި ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ ޙިއްސީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ މަޢުނަވީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެކެވެ. ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ؛ އެއީ ﷲ ޢައްޒަ ވަޖައްލަގެ ޙުކުމްފުޅުތަކަށް ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ.
ދަންނާށެވެ. ޤުރުއާނުގެ ހަމައެކަނި މަޤްޞަދަކީ އަޅުކަމެއްގެ ގޮތުގައި ކިޔުމެއްނޫނެވެ. އެ ކިޔެވުމާއެކު އޭގައިވާ ސިފަތަކުން ސިފަލިބިގަތުންވެސް ލާޒިމުވެއެވެ.
ހަމަ އެފަދައިން މީސްތަކުންގެ މަޤުބޫލުކަން ހޯދުމަށްޓަކައި އަދި މުޖުތަމަޢުތެރޭގައި ބަސްވިކޭ މީހަކަށްވުމަށްޓަކައި އަޅުކަމެއްކޮށްފިނަމަ އަދި އެ އަޅުކަމުގެ މަޤުޞަދަކީ ﷲ އަށް ކުއްތަންވުން ކަމުގައި ނުވެއްޖެނަމަ، އަދި މީސްތަކުން “ހާދަ ހެޔޮ މީހެކޭ” ބުނުމަށްޓަކައި ދެއްކުންތެރިކަމާއި އެކު ޞަދަޤާތްކޮށްފިނަމަ، އަދި މީސްތަކުން “ހާދަ ރަނގަޅަށް ނަމާދުކުރާ މީހެކޭ” ބުނުމަށްޓަކައި ނަމާދު ރިވެތި ކުރާމީހާ ނުވަތަ މިފަދަ ކަންކަންކުރާ މީހުންނަކީ ދެއްކުންތެރިންނެވެ.
އެބަހީ: އެއާމެދު ޣާފިލުވެގެންނެވެ. އެކުރަން އޮންނަގޮތަށް ޤާއިމު ނުކުރާމީހުންނެވެ. ކުރަންއޮންނަ އެންމެ ރަނގަޅު ވަގުތުން އެފަސްކުރާމީހުންނެވެ. ނަމާދުގެ ރުކޫއާއި، ސަޖިދައާއި، ޤިޔާމް އަދި އިށީނުން ޤާއިމު ނުކުރާމީހުންނެވެ. އަދި ނަމާދުގައި ކިޔަންޖެހޭ ޤުރުއާނާއި ޛިކުރު ނުކިޔާމީހުންނެވެ.
މިއީ ފަޟީލަތުއްޝައިޚް މުޙައްމަދު ބުން ޞާލިޙް އަލްޢުޘައިމީން رحمه اللهލިޔުއްވާފައިވާ سورة الماعونގެ ތަރުޖަމާއެވެ.
ﷲ عز وجلގެ ޙަޟްރަތުން އަޅަމެން އެދެނީ ނުބައި ކަންތަކުގެ މައްޗަށް ހެޔޮކަންތައް ބަރުވާމީހުންގެ ތެރެއިން އަޅަމެން ލެއްވުމެވެ. އަދި އަޅަމެންނަށް ޢަފޫކޮށްދެއްވާ ފާފަތައް ފުއްސަވާދެއްވުމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެއިލާހީ ހުރިހާ ކަމެއްގެ މައްޗަށް ކުޅަދުންވަންތަ އިލާހެވެ.
އޭނާ ނަރަކައިގެ އަލިފާނަށް އެއްލާލެވޭނީ ބޯކޮޅު ވަތަށެވެ. އަދި ހަމައެކާއެކު ނަރަކައިގެ އަލިފާން ފިޔަވާ، އޭނާއަށް ހިޔާވަހިކަމެއް އަދި ވަންނާނޭ ތަނެއްވެސް ނުވެއެވެ.
މިއީ ﷲ ތަޢާލާ އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވާފައިވާ ސުވަރުގޭގެ ދިރިއުޅުމެވެ. – އަޅަމެންނަކީ އެތަނުގެ އަހުލުވެރިންކަމުގައި ލައްވާށިއެވެ.-
القَارِعَة އަކީ ކުރިން ދެކެފައިނުވާފަދަ ބޮޑުވެގެންވާ މުޞީބާތެކެވެ. އަދި އެއީ ޤިޔާމަތް ދުވަހުގެ ނަންތަކުގެ ތެރެއިން ނަމެކެވެ. الغَاشِيَة އާއި الحَاقَّة ކިޔާ ފަދައިންނެވެ.
ހަތަރުވަނަ ޞިފައަކީ: (وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ) ލަފުޒީ މާނައީ: “އަދި އެބައިމީހުން ކެތްތެރިވުމަށް ވަޞިއްޔަތްކުޅައެވެ.” އެބަހުގެ މުރާދަކީ: އެބައިމީހުން އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ކެތްތެރިވުމަށް ވަޞިއްޔަތްކުޅައެވެ. ކެތްތެރިވުމަކީ އެމީހެއްގެ ނަފުސު ކުރަން އެކަށީގެންނުވާ ކަންކަމުން އަރައިގަތަނުދީ ހިފެހެއްޓުމެވެ.
ދެވަނަ ޞިފައަކީ: ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ މިބަސްފުޅެވެ. (وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ) (އަދި ޞާލިޙު ޢަމަލުތައް ކުރިމީހުންނެވެ.) އެބަސްފުޅުގެ މާނައަކީ ހަމަކަށަވަރުން އެބައިމީހުންނަކީ ހެޔޮ ޢަމަލުތަކުގެ މަތީގައި ޤާއިމުވި މީސްތަކުންނެވެ. އެއީ ނަމާދުކުރުމާއި ޒަކާތްދިނުމާއި ރޯދަހިފުމާއި
އޭގެމާނައަކީ: ހަމަކަށަވަރުން ﷲތަޢާލާ އޭނާއަށް ވަޢުދުކުރައްވަނީ ކައިރިވެގެންވާ މުސްތަޤުބަލެއްގައި ހުޅުގަނޑުގެވެރި ނަރަކައަށް އޭނާ އެއްލާލެވޭނެކަމެވެ.
އެންމެ ރަނގަޅުވެގެންވާ ގޮތަކީ އާޔަތް އެކަމުގައި ޢާންމުވެގެންވުމެވެ. (އެބަހީ: އާޔަތުގައި އެވާ “އޭނާ ހޯދައިގަތްކަންތަކޭ” އެބުނާ ބުނުމަކީ، އޭނާ ހޯދައިގަންނަ ހުރިހާކަމެއް ޝާމިލުވާ އާންމު މާނައިގައިވުމެވެ.) އާޔަތުގައި އޭނާގެ ދަރިން ޝާމިލުވެގެންވެއެވެ.
އަލްއިޚްލާޞް، އަލްފަލަޤު، އަދި އަންނާސް މިތިން ސޫރަތަކީ؛ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އަވަހާރަފުޅުލެއްޕެވުމަށް އެނދުކޮޅަށް ވަޑައިގެންފިނަމަ، ދެއަތްޕުޅު އެއްކުރައްވައި ކިޔަވާވިދާޅުވެ ފުމެލެއްވުމަށްފަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުކޮޅާއި، ހަށިގަނޑުން އަތްކޮޅުބީހުމަށް ކުޅަދާނަވީ ހިސާބެއްގައި އަތްކޮޅު ބީއްސަވާ ތިން ސޫރަތެވެ.
ﷲތަޢާލާ މިއާޔަތުގައި ސީނާގައިވާ ފަރުބަދަ ގަންދެއްވާ ވަޙީ ކުރައްވާފައިމިވަނީ، ﷲތަޢާލާ މޫސާ ޢަލައިހިއްސަލާމަށް ބަސްފުޅު ވަޙީ ކުރެއްވީ މިފަރުބަދައިގެ ކައިރީގައި ކަމުގައި ވާތީއެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ މިއާޔަތްތަކުގައި ހަތަރު އެއްޗެއް ގަންދެއްވާ ހުވާ ބަސްފުޅު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. އެއީ ތީންއާއި ޒައިތޫނިއާއި ސީނާގައިވާ ފަރުބަދައާއި އަދި އަމާންކަން ލިބިގެންވާ ރަށް، އެބަހީ މައްކާއެވެ.
މި އާޔަތުގައި މިވާ ޝަރަޙުކުރުމުގެ މުރާދަކީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ. މި ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ ޙިއްސީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ މަޢުނަވީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެކެވެ. ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ؛ އެއީ ﷲ ޢައްޒަ ވަޖައްލަގެ ޙުކުމްފުޅުތަކަށް ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ.
ދަންނާށެވެ. ޤުރުއާނުގެ ހަމައެކަނި މަޤްޞަދަކީ އަޅުކަމެއްގެ ގޮތުގައި ކިޔުމެއްނޫނެވެ. އެ ކިޔެވުމާއެކު އޭގައިވާ ސިފަތަކުން ސިފަލިބިގަތުންވެސް ލާޒިމުވެއެވެ.
ހަމަ އެފަދައިން މީސްތަކުންގެ މަޤުބޫލުކަން ހޯދުމަށްޓަކައި އަދި މުޖުތަމަޢުތެރޭގައި ބަސްވިކޭ މީހަކަށްވުމަށްޓަކައި އަޅުކަމެއްކޮށްފިނަމަ އަދި އެ އަޅުކަމުގެ މަޤުޞަދަކީ ﷲ އަށް ކުއްތަންވުން ކަމުގައި ނުވެއްޖެނަމަ، އަދި މީސްތަކުން “ހާދަ ހެޔޮ މީހެކޭ” ބުނުމަށްޓަކައި ދެއްކުންތެރިކަމާއި އެކު ޞަދަޤާތްކޮށްފިނަމަ، އަދި މީސްތަކުން “ހާދަ ރަނގަޅަށް ނަމާދުކުރާ މީހެކޭ” ބުނުމަށްޓަކައި ނަމާދު ރިވެތި ކުރާމީހާ ނުވަތަ މިފަދަ ކަންކަންކުރާ މީހުންނަކީ ދެއްކުންތެރިންނެވެ.
އެބަހީ: އެއާމެދު ޣާފިލުވެގެންނެވެ. އެކުރަން އޮންނަގޮތަށް ޤާއިމު ނުކުރާމީހުންނެވެ. ކުރަންއޮންނަ އެންމެ ރަނގަޅު ވަގުތުން އެފަސްކުރާމީހުންނެވެ. ނަމާދުގެ ރުކޫއާއި، ސަޖިދައާއި، ޤިޔާމް އަދި އިށީނުން ޤާއިމު ނުކުރާމީހުންނެވެ. އަދި ނަމާދުގައި ކިޔަންޖެހޭ ޤުރުއާނާއި ޛިކުރު ނުކިޔާމީހުންނެވެ.
މިއީ ފަޟީލަތުއްޝައިޚް މުޙައްމަދު ބުން ޞާލިޙް އަލްޢުޘައިމީން رحمه اللهލިޔުއްވާފައިވާ سورة الماعونގެ ތަރުޖަމާއެވެ.
ﷲ عز وجلގެ ޙަޟްރަތުން އަޅަމެން އެދެނީ ނުބައި ކަންތަކުގެ މައްޗަށް ހެޔޮކަންތައް ބަރުވާމީހުންގެ ތެރެއިން އަޅަމެން ލެއްވުމެވެ. އަދި އަޅަމެންނަށް ޢަފޫކޮށްދެއްވާ ފާފަތައް ފުއްސަވާދެއްވުމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެއިލާހީ ހުރިހާ ކަމެއްގެ މައްޗަށް ކުޅަދުންވަންތަ އިލާހެވެ.
އޭނާ ނަރަކައިގެ އަލިފާނަށް އެއްލާލެވޭނީ ބޯކޮޅު ވަތަށެވެ. އަދި ހަމައެކާއެކު ނަރަކައިގެ އަލިފާން ފިޔަވާ، އޭނާއަށް ހިޔާވަހިކަމެއް އަދި ވަންނާނޭ ތަނެއްވެސް ނުވެއެވެ.
މިއީ ﷲ ތަޢާލާ އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވާފައިވާ ސުވަރުގޭގެ ދިރިއުޅުމެވެ. – އަޅަމެންނަކީ އެތަނުގެ އަހުލުވެރިންކަމުގައި ލައްވާށިއެވެ.-
القَارِعَة އަކީ ކުރިން ދެކެފައިނުވާފަދަ ބޮޑުވެގެންވާ މުޞީބާތެކެވެ. އަދި އެއީ ޤިޔާމަތް ދުވަހުގެ ނަންތަކުގެ ތެރެއިން ނަމެކެވެ. الغَاشِيَة އާއި الحَاقَّة ކިޔާ ފަދައިންނެވެ.
ހަތަރުވަނަ ޞިފައަކީ: (وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ) ލަފުޒީ މާނައީ: “އަދި އެބައިމީހުން ކެތްތެރިވުމަށް ވަޞިއްޔަތްކުޅައެވެ.” އެބަހުގެ މުރާދަކީ: އެބައިމީހުން އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ކެތްތެރިވުމަށް ވަޞިއްޔަތްކުޅައެވެ. ކެތްތެރިވުމަކީ އެމީހެއްގެ ނަފުސު ކުރަން އެކަށީގެންނުވާ ކަންކަމުން އަރައިގަތަނުދީ ހިފެހެއްޓުމެވެ.
ދެވަނަ ޞިފައަކީ: ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ މިބަސްފުޅެވެ. (وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ) (އަދި ޞާލިޙު ޢަމަލުތައް ކުރިމީހުންނެވެ.) އެބަސްފުޅުގެ މާނައަކީ ހަމަކަށަވަރުން އެބައިމީހުންނަކީ ހެޔޮ ޢަމަލުތަކުގެ މަތީގައި ޤާއިމުވި މީސްތަކުންނެވެ. އެއީ ނަމާދުކުރުމާއި ޒަކާތްދިނުމާއި ރޯދަހިފުމާއި
އޭގެމާނައަކީ: ހަމަކަށަވަރުން ﷲތަޢާލާ އޭނާއަށް ވަޢުދުކުރައްވަނީ ކައިރިވެގެންވާ މުސްތަޤުބަލެއްގައި ހުޅުގަނޑުގެވެރި ނަރަކައަށް އޭނާ އެއްލާލެވޭނެކަމެވެ.
އެންމެ ރަނގަޅުވެގެންވާ ގޮތަކީ އާޔަތް އެކަމުގައި ޢާންމުވެގެންވުމެވެ. (އެބަހީ: އާޔަތުގައި އެވާ “އޭނާ ހޯދައިގަތްކަންތަކޭ” އެބުނާ ބުނުމަކީ، އޭނާ ހޯދައިގަންނަ ހުރިހާކަމެއް ޝާމިލުވާ އާންމު މާނައިގައިވުމެވެ.) އާޔަތުގައި އޭނާގެ ދަރިން ޝާމިލުވެގެންވެއެވެ.
އަލްއިޚްލާޞް، އަލްފަލަޤު، އަދި އަންނާސް މިތިން ސޫރަތަކީ؛ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އަވަހާރަފުޅުލެއްޕެވުމަށް އެނދުކޮޅަށް ވަޑައިގެންފިނަމަ، ދެއަތްޕުޅު އެއްކުރައްވައި ކިޔަވާވިދާޅުވެ ފުމެލެއްވުމަށްފަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުކޮޅާއި، ހަށިގަނޑުން އަތްކޮޅުބީހުމަށް ކުޅަދާނަވީ ހިސާބެއްގައި އަތްކޮޅު ބީއްސަވާ ތިން ސޫރަތެވެ.
