وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِفَتَاهُ لَا أَبْرَحُ حَتَّىٰ أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ أَوْ أَمْضِيَ حُقُبًا ﴿٦٠﴾ އަދި މޫސާގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ (އަރިހުގައިވި) ޒުވާނާއަށް: “ދެކަނޑު ގުޅުނު ހިސާބަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ފޯރައްޖައުމަށް ދާންދެން
އަހަރެންގެ އަތް ހަތިމުގެ މަތީގައި ބާއްވާފައި، ހަތިމުގައި އަތްލާފައި ހުވާކުރީމެވެ. އެ ހުވާކުރިކަންތައް އަހަރެންނަކަށް ނުކުރެވުނެވެ.ކައްފާރާއެއް ދޭންޖެހޭނެ ހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބު: الحمد لله ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ އިސްމުފުޅުތަކުގެ ތެރެއިން އިސްމެއް، ނުވަތަ އެއިލާހުގެ
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِي هَـٰذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِن كُلِّ مَثَلٍ ۚ وَكَانَ الْإِنسَانُ أَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلًا ﴿٥٤﴾ އަދި ހަމަކަށަވަރުން ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ މި ޤުރްއާނުގައި ހުރިހާ ބާވަތަކުން މީސްތަކުންނަށް މިޘާލު
مَّا أَشْهَدتُّهُمْ خَلْقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَا خَلْقَ أَنفُسِهِمْ وَمَا كُنتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّينَ عَضُدًا ﴿٥١﴾ އުޑުތަކާއި ، ބިން ހެއްދެވުމުގައި އެހީތެރިވެ އެތަކެތި ޙަލްޤުކުރުން ދުށް ބައެއް ކަމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ
وَعُرِضُوا عَلَىٰ رَبِّكَ صَفًّا لَّقَدْ جِئْتُمُونَا كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ ۚ بَلْ زَعَمْتُمْ أَلَّن نَّجْعَلَ لَكُم مَّوْعِدًا ﴿٤٨﴾ އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ރައްބުގެ ޙަޟްރަތަށް ސަފުސަފަށް އެއުރެން ހުށަހެޅޭނެތެވެ. (އަދި
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين. ﴿ أَفَمَن شَرَحَ اللَّـهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَىٰ نُورٍ مِّن رَّبِّهِ ۚ …﴾ [سورة الزمر
އެބަހީ: ‘އަހަރެމެން ކަލޭގެފާނު ތިޔަ ގެންނެވި ރިސާލަތަށް ތަބަޢަވެ، އަހަރެމެންގެ ވަށައިގެންވާ މުޝްރިކު ޢަރަބި ގަބީލާތަކާއި ދެކޮޅުވެއްޖެނަމަ، އެބައިމީހުން އަހަރެމެންނަށް ގެއްލުންދީ އަހަރެމެންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކޮށް އަހަރެމެން ތިބި ކޮންމެ ތަނަކުން އަހަރެމެން ފަހާލަފާނެ ކަމަށްޓަކާ އަހަރެމެން ބިރުގަނެއެވެ.’
وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيمًا تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ ۗ وَكَانَ اللَّـهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُّقْتَدِرًا ﴿٤٥﴾ އަދި
މިރަޢުޔަތުގެ ތެރެއިން އެންމެ ރާޖިޙްވެގެންވަނީ ދެވަނަ ރަޢުޔެވެ. އެއީ ابن جرير الطبري ވެސް ރާޖިޙްކުރައްވާފައިވާ ރަޢުޔެވެ. ފޫޅާއި ކަކުލާދެމެދު ނިވާކޮށްލުމުގައި ޢިއްލަތެއްވެއެވެ. އެއީ އެކަންކުރުމުގެ ތެރޭގައި ފަހަރެއްގައި ޖިމާޢުވެވިދާނެތީއެވެ. والله أعلم .
وَلَوْلَا إِذْ دَخَلْتَ جَنَّتَكَ قُلْتَ مَا شَاءَ اللَّـهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّـهِ ۚ إِن تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنكَ مَالًا وَوَلَدًا ﴿٣٩﴾ އަދި ކަލޭގެ ބަގީޗާއަށް ، ކަލޭ
وَدَخَلَ جَنَّتَهُ وَهُوَ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ قَالَ مَا أَظُنُّ أَن تَبِيدَ هَـٰذِهِ أَبَدًا ﴿٣٥﴾ އަދި އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް އަނިޔާވެރިވެގެންވާ ޙާލު، އޭނާގެ ބަގީޗާއަށް ވަދެ ބުންޏެވެ: “ދުވަހަކުވެސް މިތަކެތި
وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلًا رَّجُلَيْنِ جَعَلْنَا لِأَحَدِهِمَا جَنَّتَيْنِ مِنْ أَعْنَابٍ وَحَفَفْنَاهُمَا بِنَخْلٍ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمَا زَرْعًا ﴿٣٢﴾ އަދި ކަލޭގެފާނު އެއުރެންނަށް ދެފިރިހެނެއްގެ މިޘާލު ޖައްސަވައިދެއްވާށެވެ! އެދެމީހުންކުރެ އެކަކަށް ، މޭބިސްކަދުރުގެ
ދުނިޔޭގައި މަންފާ ލިބެނިވި ޢަމަލުން އަވަދިވެއްޖެނަމަ، ޢާޚިރަތުގެ ޢަމަލުތައްކުރުމަށް އަވަސްވެގަނެއެވެ. އެހެނީ، އިންސާނާއަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ޒަމާނަކީ ހޭލާހުންނައިރުގައްޔާއި، ނިދާފައި އޮންނައިރުވެސް ފާއިތުވެގެންދާނެ ޒަމާނެކެވެ. ހަމައެހެންމެ، އަވަދިނެތި އުޅޭއިރުގައްޔާއި، ހުސްވަގުތުތަކުގައިވެސް ޒަމާން ކުރިއަށް ދާނެއެވެ.
وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ ۖ فَمَن شَاءَ فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاءَ فَلْيَكْفُرْ ۚ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا ۚ وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ ۚ بِئْسَ
قُلِ اللَّـهُ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثُوا ۖ لَهُ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ أَبْصِرْ بِهِ وَأَسْمِعْ ۚ مَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا يُشْرِكُ فِي حُكْمِهِ أَحَدًا ﴿٢٦﴾ ކަލޭގެފާނު
އިންސާނަކަށް މުޞީބާތާއި، ދަތި ދިރުއުޅުމާއި، ހިތްދަތިކަން ކުރިމަތިވިކަމުގައިވީނަމަވެސް އުއްމީދު ކަނޑާނުލާށެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، އުނދަގޫކަމާއެކު ފަސޭހަކަންވެއެވެ. ފަހަރެއްގައި އެ ލިބޭ ފަސޭހަކަން އެއީ ބޭރުފުށުން ފެންނަ ޙިއްސީ ފަސޭހަކަމަކަށްވެދާނެއެވެ.
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِفَتَاهُ لَا أَبْرَحُ حَتَّىٰ أَبْلُغَ مَجْمَعَ الْبَحْرَيْنِ أَوْ أَمْضِيَ حُقُبًا ﴿٦٠﴾ އަދި މޫސާގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ (އަރިހުގައިވި) ޒުވާނާއަށް: “ދެކަނޑު ގުޅުނު ހިސާބަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ފޯރައްޖައުމަށް ދާންދެން
އަހަރެންގެ އަތް ހަތިމުގެ މަތީގައި ބާއްވާފައި، ހަތިމުގައި އަތްލާފައި ހުވާކުރީމެވެ. އެ ހުވާކުރިކަންތައް އަހަރެންނަކަށް ނުކުރެވުނެވެ.ކައްފާރާއެއް ދޭންޖެހޭނެ ހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބު: الحمد لله ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ އިސްމުފުޅުތަކުގެ ތެރެއިން އިސްމެއް، ނުވަތަ އެއިލާހުގެ
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِي هَـٰذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِن كُلِّ مَثَلٍ ۚ وَكَانَ الْإِنسَانُ أَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلًا ﴿٥٤﴾ އަދި ހަމަކަށަވަރުން ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ މި ޤުރްއާނުގައި ހުރިހާ ބާވަތަކުން މީސްތަކުންނަށް މިޘާލު
مَّا أَشْهَدتُّهُمْ خَلْقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَا خَلْقَ أَنفُسِهِمْ وَمَا كُنتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّينَ عَضُدًا ﴿٥١﴾ އުޑުތަކާއި ، ބިން ހެއްދެވުމުގައި އެހީތެރިވެ އެތަކެތި ޙަލްޤުކުރުން ދުށް ބައެއް ކަމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ
وَعُرِضُوا عَلَىٰ رَبِّكَ صَفًّا لَّقَدْ جِئْتُمُونَا كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ ۚ بَلْ زَعَمْتُمْ أَلَّن نَّجْعَلَ لَكُم مَّوْعِدًا ﴿٤٨﴾ އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ރައްބުގެ ޙަޟްރަތަށް ސަފުސަފަށް އެއުރެން ހުށަހެޅޭނެތެވެ. (އަދި
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين. ﴿ أَفَمَن شَرَحَ اللَّـهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَىٰ نُورٍ مِّن رَّبِّهِ ۚ …﴾ [سورة الزمر
އެބަހީ: ‘އަހަރެމެން ކަލޭގެފާނު ތިޔަ ގެންނެވި ރިސާލަތަށް ތަބަޢަވެ، އަހަރެމެންގެ ވަށައިގެންވާ މުޝްރިކު ޢަރަބި ގަބީލާތަކާއި ދެކޮޅުވެއްޖެނަމަ، އެބައިމީހުން އަހަރެމެންނަށް ގެއްލުންދީ އަހަރެމެންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކޮށް އަހަރެމެން ތިބި ކޮންމެ ތަނަކުން އަހަރެމެން ފަހާލަފާނެ ކަމަށްޓަކާ އަހަރެމެން ބިރުގަނެއެވެ.’
وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيمًا تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ ۗ وَكَانَ اللَّـهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُّقْتَدِرًا ﴿٤٥﴾ އަދި
މިރަޢުޔަތުގެ ތެރެއިން އެންމެ ރާޖިޙްވެގެންވަނީ ދެވަނަ ރަޢުޔެވެ. އެއީ ابن جرير الطبري ވެސް ރާޖިޙްކުރައްވާފައިވާ ރަޢުޔެވެ. ފޫޅާއި ކަކުލާދެމެދު ނިވާކޮށްލުމުގައި ޢިއްލަތެއްވެއެވެ. އެއީ އެކަންކުރުމުގެ ތެރޭގައި ފަހަރެއްގައި ޖިމާޢުވެވިދާނެތީއެވެ. والله أعلم .
وَلَوْلَا إِذْ دَخَلْتَ جَنَّتَكَ قُلْتَ مَا شَاءَ اللَّـهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّـهِ ۚ إِن تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنكَ مَالًا وَوَلَدًا ﴿٣٩﴾ އަދި ކަލޭގެ ބަގީޗާއަށް ، ކަލޭ
وَدَخَلَ جَنَّتَهُ وَهُوَ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ قَالَ مَا أَظُنُّ أَن تَبِيدَ هَـٰذِهِ أَبَدًا ﴿٣٥﴾ އަދި އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް އަނިޔާވެރިވެގެންވާ ޙާލު، އޭނާގެ ބަގީޗާއަށް ވަދެ ބުންޏެވެ: “ދުވަހަކުވެސް މިތަކެތި
وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلًا رَّجُلَيْنِ جَعَلْنَا لِأَحَدِهِمَا جَنَّتَيْنِ مِنْ أَعْنَابٍ وَحَفَفْنَاهُمَا بِنَخْلٍ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمَا زَرْعًا ﴿٣٢﴾ އަދި ކަލޭގެފާނު އެއުރެންނަށް ދެފިރިހެނެއްގެ މިޘާލު ޖައްސަވައިދެއްވާށެވެ! އެދެމީހުންކުރެ އެކަކަށް ، މޭބިސްކަދުރުގެ
ދުނިޔޭގައި މަންފާ ލިބެނިވި ޢަމަލުން އަވަދިވެއްޖެނަމަ، ޢާޚިރަތުގެ ޢަމަލުތައްކުރުމަށް އަވަސްވެގަނެއެވެ. އެހެނީ، އިންސާނާއަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ޒަމާނަކީ ހޭލާހުންނައިރުގައްޔާއި، ނިދާފައި އޮންނައިރުވެސް ފާއިތުވެގެންދާނެ ޒަމާނެކެވެ. ހަމައެހެންމެ، އަވަދިނެތި އުޅޭއިރުގައްޔާއި، ހުސްވަގުތުތަކުގައިވެސް ޒަމާން ކުރިއަށް ދާނެއެވެ.
وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ ۖ فَمَن شَاءَ فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاءَ فَلْيَكْفُرْ ۚ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا ۚ وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ ۚ بِئْسَ
قُلِ اللَّـهُ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثُوا ۖ لَهُ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ أَبْصِرْ بِهِ وَأَسْمِعْ ۚ مَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا يُشْرِكُ فِي حُكْمِهِ أَحَدًا ﴿٢٦﴾ ކަލޭގެފާނު
އިންސާނަކަށް މުޞީބާތާއި، ދަތި ދިރުއުޅުމާއި، ހިތްދަތިކަން ކުރިމަތިވިކަމުގައިވީނަމަވެސް އުއްމީދު ކަނޑާނުލާށެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، އުނދަގޫކަމާއެކު ފަސޭހަކަންވެއެވެ. ފަހަރެއްގައި އެ ލިބޭ ފަސޭހަކަން އެއީ ބޭރުފުށުން ފެންނަ ޙިއްސީ ފަސޭހަކަމަކަށްވެދާނެއެވެ.
