މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. ” الدُّنْيَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَجَنَّةُ الْكَافِرِ” މާނައަކީ: ” ދުނިޔެއަކީ މުއުމިނުންގެ ހުރަގެޔެވެ. އަދި ކާފަރުންގެ ސުވަރުގެޔެވެ.” ރިވާކުރެއްވީ މުސްލިމް، އަދި ތިރްމިޛީ އަދި
ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީގައި އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން އައިސްފައިވެއެވެ.
توبة ވުމުގެ ޝަރުތުތައް. އިމާމް ނަވަވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ކޮންމެ ފާފައަކުންވެސް ތައުބާ ވުމަކީ ވާޖިބު ވެގެންވާކަމެކެވެ. އަދި ކުރެވިފައިވާ ފާފައަކީ، މީސްތަކުންގެ ޙައްޤާއި ގުޅިފައިނުވާ، ހަމައެކަނި ﷲ ތަޢާލާއާއި އެ އަޅަކާ
ސަޢުދު ބިން އަބީ ވައްޤާޞް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންމެންގެ ތެރެއިން ހަ މީހަކު އެއްދުވަހެއްގައި ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އާއިއެކުގައި ވީމެވެ. އެ ހިނދު މުޝްރިކުންގެ ބަޔަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި ބުންޏެވެ.
قَالَ حَاتِمُ كاَنَ يُقَالُ العَجَلَةُ مِنَ الشَّيطَانِ إِلاَّ فِي خَمْسٍ ޙާތިމް ވިދާޅުވިއެވެ. ފަސްކަމެއްގައި މެނުވީ އަވަސްވުން ވަނީ ޝައިޠާނާގެ ފަރާތުންނޭ ބުނެވެއެވެ. إِطْعَامُ الطَّعَامِ إِذَا حَضَرَ الضَّيفُ މެހެމާނު
ސަލަފުންގެ ބޭކަލުންވަނީ ޢިލްމަށް ޢަމަލުކުރުމުގެ އަވަސްވެގަތުމުގައި ފުރިހަމަ ނަމޫނާ އަޅުގަނޑު މެންނަށް ދައްކުވައިދީފައެވެ. ރަސޫލުﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްއެއް އެބޭކަލުންގެ ތެރެއިން ބޭކަލަކަށް އަޑު އިވިއްޖެނަމަ އެޙަދީޘްއަކަށް އެބޭކަލުން ޢަމަލުކުރައްވައެވެ.
ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ވާރުތަވެރީންގެ ތެރެއިން ހިމަނުއްވަވާފާނޭކަމަށް ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހީފުޅުވެލައްވާވަރަށް ޖިބްރީލްގެފާނު ތިމަންކަލޭގެފާނަށް އަވަށްޓެރިޔާއަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް ވަޞިއްޔަތް ކުރެއްވެވިއެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އަދި ރަސޫލު ﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ހަދީޘްތަކުން އެނގި ޘާބިތުވާގޮތުގައި ﷲ ތަޢާލާޔަށް ކުއްތަންވެ ކުރާ ހެޔޮ ޢާމަލުތަކުގެ ސަބަބުން ޤިޔާމަތްދުވަހުގެ ނާމާންކަމުން އަޅާ ސަލާމަތްވެ، އެންމެ ބޮޑު ވެގެންވާ ކާމިޔާބީއިން ކާމިޔާބުވެ ސުވަރުގެ ވަންނަ ހުއްޓެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އަދި ރަސޫލުﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްތަކުގައި ޢިލްމަށް ޢަމަލުނުކުރާ މީހުންނަށް ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅު އައިސްފައިވެއެވެ. މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ބައެއް މީހުން ދީނުގެ ޢިލްމު އުނގެނެއެވެ. އަދި ދީނުގައި ފިޤުހުވެރިވެއެވެ.
ސަލަފުއްސާލިޙުންވަނީ މިކަމުގައިވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރިވެތި ނަމޫނާ ދައްކަވާފައެވެ. އެބޭކަލުންގެ ޢިލްމަށް އެބޭކަލުން ޢަމަލުކުރެއްވުމާއި އެކުގައިވެސް އެބޭކަލުންގެ ޢިލްމަށް ޢަމަލު ނުކުރެވޭކަމަށް އެބޭކަލުން ބިރުވެތިވެވަޑައިގަންނަވައެވެ.
އިސްލާމީ ތަރުބަވީ ނަފްސާނީ ޢިލްމުގެ މުހިއްމު އަސާސްތައް 1- ތައުޙީދު 2- އިންސާނާގެ އަޞްލަކީ އާދަމް ޢަލައިހިއްސަލާމެވެ. އާދަމް ޢަލައިހިއްސަލާމް އުފެއްދެވުނީ ވެލިންނެވެ. 3- އިންސާނާއަކީ ކަރާމާތްތެރިކުރެވިގެންވާ މަޚްލޫޤެކެވެ. وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ
توبة ވުމާއި ގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ބައެއް ޙަދީޘް : 1- ކުށްކުރެވޭ މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅު މީހާއަކީ توبة ވާމީހާއެވެ. އަނަސްގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންއައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. قال
ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް، ﷲ ތަޢާލާ މިދުނިޔޭގައި ދެއްވި ޢިލްމާއި ބޭހޭގޮތުން އަދި އެޢިލްމަކަށް ޢަމަލުކުރިގޮތަކާ ބެހޭގޮތުން ޤިޔާމަތް ދުވަހުން އެކަލާނގެ ސުވާލުކުރައްވާނެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ.
އަޤީދަތުލް ވާސިތިއްޔާގެ ޝަރަޙައިގައި އައްލާމާ ޝައިޚު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ގެންނަވާފައިވެއެވެ. “(ﷲގެ ވޮޑިގެންވާކަމަށް އިންކާރުކުރާ) އިންޑިޔާގެ ބަޔަކު އިމާމު އަބޫ ހަނީފާ ރަޙިމަހުﷲގެ އަރިހަށް އައެވެ. އަދި ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވޮޑިގެންވާކަމާއި މެދު
އަޅުގަނޑުމެން އެންމެހާ އިންސާނުންނަކީ ކުށްފާފަކުރެވޭ ބައެކެވެ. ކުދިފާފަތަކާއި ބޮޑެތިފާފަތަކެވެ. އަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ލޮލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ދުލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ދެފައިންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ކަންފަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކެވެ. މިހެންގޮސް އެތައްއެތައް ކަމެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގިގެންނާއި ނޭނގިދަނީ އެތަކެއް ފާފަކުރެވެމުންނެވެ.
އެކަންތައް ދޫކޮށްފިކަމުގައިވާނަމަ އަޅުގަނޑުމެންގެ އުންމަތަކީ އެންމެ މާތް އުންމަތްކަމުގައި ނުވާނެއެވެ. އަދިކިއެއް! ﷲގެ ކޯފާއާއި ޢަޛާބު ޙައްޤުވެ، ހަލާކުވެ ނެތިފަނާވެގެންދާ ބައެއްކަމުގައި ވާނެއެވެ. ﷲތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. ” الدُّنْيَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَجَنَّةُ الْكَافِرِ” މާނައަކީ: ” ދުނިޔެއަކީ މުއުމިނުންގެ ހުރަގެޔެވެ. އަދި ކާފަރުންގެ ސުވަރުގެޔެވެ.” ރިވާކުރެއްވީ މުސްލިމް، އަދި ތިރްމިޛީ އަދި
ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީގައި އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން އައިސްފައިވެއެވެ.
توبة ވުމުގެ ޝަރުތުތައް. އިމާމް ނަވަވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ކޮންމެ ފާފައަކުންވެސް ތައުބާ ވުމަކީ ވާޖިބު ވެގެންވާކަމެކެވެ. އަދި ކުރެވިފައިވާ ފާފައަކީ، މީސްތަކުންގެ ޙައްޤާއި ގުޅިފައިނުވާ، ހަމައެކަނި ﷲ ތަޢާލާއާއި އެ އަޅަކާ
ސަޢުދު ބިން އަބީ ވައްޤާޞް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންމެންގެ ތެރެއިން ހަ މީހަކު އެއްދުވަހެއްގައި ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އާއިއެކުގައި ވީމެވެ. އެ ހިނދު މުޝްރިކުންގެ ބަޔަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި ބުންޏެވެ.
قَالَ حَاتِمُ كاَنَ يُقَالُ العَجَلَةُ مِنَ الشَّيطَانِ إِلاَّ فِي خَمْسٍ ޙާތިމް ވިދާޅުވިއެވެ. ފަސްކަމެއްގައި މެނުވީ އަވަސްވުން ވަނީ ޝައިޠާނާގެ ފަރާތުންނޭ ބުނެވެއެވެ. إِطْعَامُ الطَّعَامِ إِذَا حَضَرَ الضَّيفُ މެހެމާނު
ސަލަފުންގެ ބޭކަލުންވަނީ ޢިލްމަށް ޢަމަލުކުރުމުގެ އަވަސްވެގަތުމުގައި ފުރިހަމަ ނަމޫނާ އަޅުގަނޑު މެންނަށް ދައްކުވައިދީފައެވެ. ރަސޫލުﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްއެއް އެބޭކަލުންގެ ތެރެއިން ބޭކަލަކަށް އަޑު އިވިއްޖެނަމަ އެޙަދީޘްއަކަށް އެބޭކަލުން ޢަމަލުކުރައްވައެވެ.
ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ވާރުތަވެރީންގެ ތެރެއިން ހިމަނުއްވަވާފާނޭކަމަށް ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހީފުޅުވެލައްވާވަރަށް ޖިބްރީލްގެފާނު ތިމަންކަލޭގެފާނަށް އަވަށްޓެރިޔާއަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް ވަޞިއްޔަތް ކުރެއްވެވިއެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އަދި ރަސޫލު ﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ހަދީޘްތަކުން އެނގި ޘާބިތުވާގޮތުގައި ﷲ ތަޢާލާޔަށް ކުއްތަންވެ ކުރާ ހެޔޮ ޢާމަލުތަކުގެ ސަބަބުން ޤިޔާމަތްދުވަހުގެ ނާމާންކަމުން އަޅާ ސަލާމަތްވެ، އެންމެ ބޮޑު ވެގެންވާ ކާމިޔާބީއިން ކާމިޔާބުވެ ސުވަރުގެ ވަންނަ ހުއްޓެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އަދި ރަސޫލުﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޙަދީޘްތަކުގައި ޢިލްމަށް ޢަމަލުނުކުރާ މީހުންނަށް ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅު އައިސްފައިވެއެވެ. މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ބައެއް މީހުން ދީނުގެ ޢިލްމު އުނގެނެއެވެ. އަދި ދީނުގައި ފިޤުހުވެރިވެއެވެ.
ސަލަފުއްސާލިޙުންވަނީ މިކަމުގައިވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރިވެތި ނަމޫނާ ދައްކަވާފައެވެ. އެބޭކަލުންގެ ޢިލްމަށް އެބޭކަލުން ޢަމަލުކުރެއްވުމާއި އެކުގައިވެސް އެބޭކަލުންގެ ޢިލްމަށް ޢަމަލު ނުކުރެވޭކަމަށް އެބޭކަލުން ބިރުވެތިވެވަޑައިގަންނަވައެވެ.
އިސްލާމީ ތަރުބަވީ ނަފްސާނީ ޢިލްމުގެ މުހިއްމު އަސާސްތައް 1- ތައުޙީދު 2- އިންސާނާގެ އަޞްލަކީ އާދަމް ޢަލައިހިއްސަލާމެވެ. އާދަމް ޢަލައިހިއްސަލާމް އުފެއްދެވުނީ ވެލިންނެވެ. 3- އިންސާނާއަކީ ކަރާމާތްތެރިކުރެވިގެންވާ މަޚްލޫޤެކެވެ. وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ
توبة ވުމާއި ގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ބައެއް ޙަދީޘް : 1- ކުށްކުރެވޭ މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅު މީހާއަކީ توبة ވާމީހާއެވެ. އަނަސްގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންއައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. قال
ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް، ﷲ ތަޢާލާ މިދުނިޔޭގައި ދެއްވި ޢިލްމާއި ބޭހޭގޮތުން އަދި އެޢިލްމަކަށް ޢަމަލުކުރިގޮތަކާ ބެހޭގޮތުން ޤިޔާމަތް ދުވަހުން އެކަލާނގެ ސުވާލުކުރައްވާނެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ސައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ.
އަޤީދަތުލް ވާސިތިއްޔާގެ ޝަރަޙައިގައި އައްލާމާ ޝައިޚު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ގެންނަވާފައިވެއެވެ. “(ﷲގެ ވޮޑިގެންވާކަމަށް އިންކާރުކުރާ) އިންޑިޔާގެ ބަޔަކު އިމާމު އަބޫ ހަނީފާ ރަޙިމަހުﷲގެ އަރިހަށް އައެވެ. އަދި ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވޮޑިގެންވާކަމާއި މެދު
އަޅުގަނޑުމެން އެންމެހާ އިންސާނުންނަކީ ކުށްފާފަކުރެވޭ ބައެކެވެ. ކުދިފާފަތަކާއި ބޮޑެތިފާފަތަކެވެ. އަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ލޮލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ދުލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ދެފައިންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ކަންފަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކެވެ. މިހެންގޮސް އެތައްއެތައް ކަމެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގިގެންނާއި ނޭނގިދަނީ އެތަކެއް ފާފަކުރެވެމުންނެވެ.
އެކަންތައް ދޫކޮށްފިކަމުގައިވާނަމަ އަޅުގަނޑުމެންގެ އުންމަތަކީ އެންމެ މާތް އުންމަތްކަމުގައި ނުވާނެއެވެ. އަދިކިއެއް! ﷲގެ ކޯފާއާއި ޢަޛާބު ޙައްޤުވެ، ހަލާކުވެ ނެތިފަނާވެގެންދާ ބައެއްކަމުގައި ވާނެއެވެ. ﷲތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
