ގިނަގުނަ ޘަނާއާއި ޙަމްދު، ގަދަ ކީރިތިވަންތަ މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ދަންނަވަމެވެ. ޞަލާވާތާއި ސަލާމް، އެއިލާހުގެ ލޮބުވެތި ޙަބީބު މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަށް ލެއްވުން އެދި އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުން އެދެމެވެ. އަދި މިޞަލަވާތުގައި
ބޭނުންޖެހިފައިވާމީހަކަށް ލެއި ވިއްކުމަކީ ޝަރުޢުގައި ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހަކަށް އެ ލެއި ޖެހޭނީ ހިލޭ ދޭށެވެ. އެހެނީ، ލެއި ވިއްކުން ޙަރާމްވެގެންވާކަން ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތާއި، އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައިވެއެވެ.
މިޒަމާނަކަށްއައިސް ޞިއްޙަތު ރަނގަޅުމީހާގެ ލެއި، ލެއި ފޭބުމުގެ ސަބަބުން ލެއަށް ބޭނުންވާ ބަލިމީހުންނަށް އެޅުމުގެ އޮޕްރޭޝަން ވަރަށް ގިނައިން ކުރެވެއެވެ.
ގިނަހަރުފަތް ހުންނަ މިންބަރު (ބެހެއްޓުމަކީ) ބިދުޢައެއްކަމުގައެވެ. އެއީ އޭގެ ސަބަބުން ސަފުތައް ކެނޑޭތީއެވެ.
ފާޚާނާއަށް ވަންނަ މީހާ ފާޚާނާއަށް ވަނުމުގެ ކުރިން ( بِاسْمِ اللهِ ، اَلَّلهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُبِكَ مِنَ الْخُبُثِ وَ الْخَبَائِثِ ) މިގޮތަށް ކިޔަންވާނެއެވެ. މާނައީ: ” މާތް ﷲ ގެ
ލެއި ވިއްކުމަކީ ޙަރާމްވެގެންވާ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ޙަރާމްކަން ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުންނާއި ސުންނަތުންނާއި އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައެވެ.
ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ލެއި އަނެކާއަށް ވިއްކިދާނެބާއެވެ؟ ލެއި ވިއްކާމީހެއްގެ އަތުން ލެއި ގަތުމަކީ ކޮންކަހަލަކަމެއްބާއެވެ؟ ހޯދަން އުނދަގޫ ލެއެއް ގަނެގެންނޫނީ ލިބެން ނެތްނަމަ ކަންތައްކުރާނީ ކިހިނެއްބާއެވެ؟ ލެއި ރައްކާކުރާ ބޭންކުތަކުން ނަގާ އަގު ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟ އެގޮތަށް އެފަދަ ލެއިގެ ބޭންކުތަކަށް ފައިސާދިނުން ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟
ނަމާދުން ސަލާންދީ ނިމުމަށްފަހުގައި، ނަމާދުގެ ފަހުން ކިޔުމަށް އައިސްފައިވާ ޒިކުރިތައް ކިޔުން ނަމާދުކުރާމީހާގެ މައްޗަށް މުސްތަޙައްބުވެގެން ވެއެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވެއެވެ. ” فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّـهَ قِيَامًا وَقُعُودًا
الجنايات އަކީ جناية ގެ جمع އެވެ. މިބަސް ފާފަކުރުމުގެ މާނައިގައި ބޭނުންކުރެވެއެވެ. އަދި ހަށިގަނޑަށް ނުވަތަ މުދަލަށް ނުވަތަ އަބުރާއި ޢިއްޒަތަށް އަރައިގަތުމަށްވެސް جناية ކިޔެއެވެ. فقه ވެރިންގެ إصطلاح ގައި جناية
އާއެކެވެ. އޭނާގެ ރޯދަ ޞައްޙަވާނެއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އިޙްތިލާމުވުމަކީ ރޯދަ ބާޠިލުކުރާ ކަމެއްނޫނެވެ.
ބަޔާންވެދިޔަ ކަންކަމުގެ އަލީގައި ކައިވެނީގެ އަނގޮޓި އެޅުން މުސްލިމުންނަށް ހުއްދަވެގެނެއް ނުވެއެވެ.
1- ދާއޫދުގެފާނުގެ ރޯދަ – ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. أَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَى اللهِ صِيَامُ دَاوُدَ كَانَ يَصُومُ يَوْمًا وَيُفْطِرُ يَوْمًا -رواه البخاري މާނައަކީ:
ޖަވާބު: ޙައިޟުގެ ދުވަސްވަރު ހިފިރޯދަތައް ޤަޟާކުރުން އޭނާއަށް ވާޖިބުވާނެއެވެ. އެހެނީ ޙައިޟުގެ ދުވަސްވަރު ހިފާރޯދަ ޞައްޙައެއްނުވާނެއެވެ.
ސުންނަތުގެ ދެ ވައްތަރެއްވެއެވެ. އެއީ ސަބަބެއްވާ ސުންނަތްތަކާއި ސަބަބެއް ނުވާ ސުންނަތްތަކެވެ. ސަބަބެއްވާ ސުންނަތްތަކުގައި، ސަބަބު ފާއިތުވުމުން އެ ސުންނަތްވެސް ފާއިތުވީއެވެ. އަދި ޤަޟާކުރުމެއް ނުވެއެވެ.
ވަޟްޢީ ޙުކުމަކީ، ވަޟުޢީގޮތެއްގައި އަޅުތަކުންގެ ނުވަތަ އެހެން ފަރާތްތަކުގެ ޢަމަލުތަކާގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ﷲ ތަޢާލާގެ ޚިޠާބުގެ އަޘަރެވެ. އެއީ އެއްޗެއް އެހެން އެއްޗެއްގެ ރުކުނަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ޝަރުޠަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ސަބަބަކަށް ނުވަތަ އޭގެ މާނިޢުއަކަށް ނުވަތަ ޞައްޙަވާ އެއްޗަކަށް ނުވަތަ ފާސިދުވާ އެއްޗަކަށް ހަމަޖެއްސުމެވެ.
ޢާޝޫރާ ދުވަހަކީ ކޮން ދުވަހެއް؟ އެއީ ކޮންމެ އަހަރެއްގެ މުޙައްރަމްމަހުގެ ދިހަވަނަ ދުވަހެވެ އެދުވަހުގެ ރޯދަހިފަނީ ކީއްވެ؟ އެދުވަހުގައި ފިރުޢައުނާއި އޭނާގެ ޤައުމުގެ ކިބައިން ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ މޫސާ ޢަލައިހިއްސަލާމާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ
ގިނަގުނަ ޘަނާއާއި ޙަމްދު، ގަދަ ކީރިތިވަންތަ މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ދަންނަވަމެވެ. ޞަލާވާތާއި ސަލާމް، އެއިލާހުގެ ލޮބުވެތި ޙަބީބު މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަށް ލެއްވުން އެދި އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުން އެދެމެވެ. އަދި މިޞަލަވާތުގައި
ބޭނުންޖެހިފައިވާމީހަކަށް ލެއި ވިއްކުމަކީ ޝަރުޢުގައި ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހަކަށް އެ ލެއި ޖެހޭނީ ހިލޭ ދޭށެވެ. އެހެނީ، ލެއި ވިއްކުން ޙަރާމްވެގެންވާކަން ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތާއި، އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައިވެއެވެ.
މިޒަމާނަކަށްއައިސް ޞިއްޙަތު ރަނގަޅުމީހާގެ ލެއި، ލެއި ފޭބުމުގެ ސަބަބުން ލެއަށް ބޭނުންވާ ބަލިމީހުންނަށް އެޅުމުގެ އޮޕްރޭޝަން ވަރަށް ގިނައިން ކުރެވެއެވެ.
ގިނަހަރުފަތް ހުންނަ މިންބަރު (ބެހެއްޓުމަކީ) ބިދުޢައެއްކަމުގައެވެ. އެއީ އޭގެ ސަބަބުން ސަފުތައް ކެނޑޭތީއެވެ.
ފާޚާނާއަށް ވަންނަ މީހާ ފާޚާނާއަށް ވަނުމުގެ ކުރިން ( بِاسْمِ اللهِ ، اَلَّلهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُبِكَ مِنَ الْخُبُثِ وَ الْخَبَائِثِ ) މިގޮތަށް ކިޔަންވާނެއެވެ. މާނައީ: ” މާތް ﷲ ގެ
ލެއި ވިއްކުމަކީ ޙަރާމްވެގެންވާ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ޙަރާމްކަން ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުންނާއި ސުންނަތުންނާއި އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައެވެ.
ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ލެއި އަނެކާއަށް ވިއްކިދާނެބާއެވެ؟ ލެއި ވިއްކާމީހެއްގެ އަތުން ލެއި ގަތުމަކީ ކޮންކަހަލަކަމެއްބާއެވެ؟ ހޯދަން އުނދަގޫ ލެއެއް ގަނެގެންނޫނީ ލިބެން ނެތްނަމަ ކަންތައްކުރާނީ ކިހިނެއްބާއެވެ؟ ލެއި ރައްކާކުރާ ބޭންކުތަކުން ނަގާ އަގު ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟ އެގޮތަށް އެފަދަ ލެއިގެ ބޭންކުތަކަށް ފައިސާދިނުން ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟
ނަމާދުން ސަލާންދީ ނިމުމަށްފަހުގައި، ނަމާދުގެ ފަހުން ކިޔުމަށް އައިސްފައިވާ ޒިކުރިތައް ކިޔުން ނަމާދުކުރާމީހާގެ މައްޗަށް މުސްތަޙައްބުވެގެން ވެއެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވެއެވެ. ” فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّـهَ قِيَامًا وَقُعُودًا
الجنايات އަކީ جناية ގެ جمع އެވެ. މިބަސް ފާފަކުރުމުގެ މާނައިގައި ބޭނުންކުރެވެއެވެ. އަދި ހަށިގަނޑަށް ނުވަތަ މުދަލަށް ނުވަތަ އަބުރާއި ޢިއްޒަތަށް އަރައިގަތުމަށްވެސް جناية ކިޔެއެވެ. فقه ވެރިންގެ إصطلاح ގައި جناية
އާއެކެވެ. އޭނާގެ ރޯދަ ޞައްޙަވާނެއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އިޙްތިލާމުވުމަކީ ރޯދަ ބާޠިލުކުރާ ކަމެއްނޫނެވެ.
ބަޔާންވެދިޔަ ކަންކަމުގެ އަލީގައި ކައިވެނީގެ އަނގޮޓި އެޅުން މުސްލިމުންނަށް ހުއްދަވެގެނެއް ނުވެއެވެ.
1- ދާއޫދުގެފާނުގެ ރޯދަ – ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. أَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَى اللهِ صِيَامُ دَاوُدَ كَانَ يَصُومُ يَوْمًا وَيُفْطِرُ يَوْمًا -رواه البخاري މާނައަކީ:
ޖަވާބު: ޙައިޟުގެ ދުވަސްވަރު ހިފިރޯދަތައް ޤަޟާކުރުން އޭނާއަށް ވާޖިބުވާނެއެވެ. އެހެނީ ޙައިޟުގެ ދުވަސްވަރު ހިފާރޯދަ ޞައްޙައެއްނުވާނެއެވެ.
ސުންނަތުގެ ދެ ވައްތަރެއްވެއެވެ. އެއީ ސަބަބެއްވާ ސުންނަތްތަކާއި ސަބަބެއް ނުވާ ސުންނަތްތަކެވެ. ސަބަބެއްވާ ސުންނަތްތަކުގައި، ސަބަބު ފާއިތުވުމުން އެ ސުންނަތްވެސް ފާއިތުވީއެވެ. އަދި ޤަޟާކުރުމެއް ނުވެއެވެ.
ވަޟްޢީ ޙުކުމަކީ، ވަޟުޢީގޮތެއްގައި އަޅުތަކުންގެ ނުވަތަ އެހެން ފަރާތްތަކުގެ ޢަމަލުތަކާގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ﷲ ތަޢާލާގެ ޚިޠާބުގެ އަޘަރެވެ. އެއީ އެއްޗެއް އެހެން އެއްޗެއްގެ ރުކުނަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ޝަރުޠަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ސަބަބަކަށް ނުވަތަ އޭގެ މާނިޢުއަކަށް ނުވަތަ ޞައްޙަވާ އެއްޗަކަށް ނުވަތަ ފާސިދުވާ އެއްޗަކަށް ހަމަޖެއްސުމެވެ.
ޢާޝޫރާ ދުވަހަކީ ކޮން ދުވަހެއް؟ އެއީ ކޮންމެ އަހަރެއްގެ މުޙައްރަމްމަހުގެ ދިހަވަނަ ދުވަހެވެ އެދުވަހުގެ ރޯދަހިފަނީ ކީއްވެ؟ އެދުވަހުގައި ފިރުޢައުނާއި އޭނާގެ ޤައުމުގެ ކިބައިން ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ މޫސާ ޢަލައިހިއްސަލާމާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ
