މާނައީ: “ޤާޟީންވަނީ ތިން ބާވަތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ސުވަރުގޭގައިވަނީ އެންމެ ބާވަތެކެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ދެ ބާވަތެއްވަނީ ނަރަކައިގައެވެ.
ޤަޟާގެ މަންޞިބާމެދު އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ޙަދީޘްތަކާއި އެފަދަ މަޤާމުތަކާމެދު މީސްތަކުން ބިރުވެތިކުރުވަނިވި މޭރުމުން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘްތަކަކީ މި ދާއިރާއަށް ވަންނަ ޢަދުލުވެރިކަން ނެތް ޢިލްމުވެރީންނަށް، ނުވަތަ މި މަންޞިބަށް އަމިއްލައަށް ކުރިމަތިލާ ޢިލްމެއް ނެތް ޖާހިލުންނަށް އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅުތަކެކެވެ.
އަދި ޞައްޙަ ޙަދީޘުގައި ﷲގެ ޢަރުޝީގެ ހިޔާ ލިބޭނޭ ހަތް ބާވަތެއްގެ މީހުން ބަޔާން ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. މި ހަތް ބާވަތުން ކުރެ އެންމެ ފުރަތަމަ ބަޔާން ކުރައްވަނީ ޢަދުލުވެރި އިމާމެއްގެ ވާހަކައެވެ.
އިމާމު މީހާ އަދި މައުމޫމުންގެ ނަމާދުގައި އެންމެ މުހިއްމު އެއް ތަފާތަކީ އިމާމު މީހާ ނަމާދުގެ ތަކުބީރުތައް އަޑު ހަރުކޮށް ކިޔުމެވެ. މައުމޫމުންގެ މައްޗަށް ވަނީ ސިއްރުން ކިޔުމެވެ.
ޖުވާކުޅުމަކީ މޮޅުވާ މީހާ ދެރަވާ މީހާގެ އަތުން އެއްޗެއް ހޯދުމަށް ޝަރުޠުކޮށްފައި ކުޅޭ ކުޅިވަރުތަކެވެ. އެފަދަ ކުޅިވަރުތައް ކުޅުން އިސްލާމްދީނުގައިވަނީ ނަހީކުރައްވާފައެވެ.
ދެވަނަ ބާބު: ޤަޟާގެ މާތްކަމާއި ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު އެކަން އަދާކުރުމަށް ހިތްވަރު ދެއްވައިފައިވުން
ނަމާދަކީ ޤިޔާމަތްދުވަހުން އަޅާގެ ޙިސާބުބެއްލެވޭ އިރު، އެންމެ ފުރަތަމަ ޙިސާބު ބެއްލެވޭނެ ޢަމަލެވެ.
ނަމާދުގެ ސަބަބުން ﷲ ތަޢާލާ އަޅުތަކުންގެ ފާފަތައް ފުއްސަވާދެއްވައެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން އިސްލާމްދީނުގައި ނަމާދަށް ވަރަށް މަތިވެރި މަޤާމެއް ދެއްވާފައިވެއެވެ. އެއީ ދީނުގެ އެހެން އެއްވެސް އަޅުކަމަކަށް ވާޞިލު ނުވެވޭނެ ފަދަ މަތިވެރި މަޤާމެކެވެ.
މިމައްސަލައިގައި ހުރި ދަލީލުތަކުގެ އަލީގައި ޤަމަތްދިނުމުން ތެދުވާންވި ވަގުތާމެދު ޢިލްމުވެރިން ވާހަކަފުޅުދައްކަވާފައިވެއެވެ. މިކަން އެބޭފުޅުން މައިގަނޑު ދެ ޙާލަތަކަށް ބައްސަވައެވެ.
މިސްކިތްތަކަކީ، ﷲ ތަޢާލާ ޙުރުމަތްތެރިކުރައްވާފައިވާ ތަންތަނެވެ. އަދި އެތަންތަނަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޛިކުރުކޮށް، ދީނުގެ ޝިޢާރުތައް ފާޅުކުރުމަށް ލައްވާފައިވާ ތަންތަނެވެ.
ސަޖިދައިގައި ދުޢާކުރުމުގެ ޤަޞްދުގައި ޤުރުއާނުގައި ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާއެއް ކިޔުމަކީ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. އެހެނީ އެއީ ޤުރުއާން ކިޔެވުމެއް ނޫނެވެ.
ކަށުނަމާދުގައިވަނީ ކަނާތްފަރާތަށް އެއް ސަލާމް ދިނުމެވެ. ނަމަވެސް ކަނާތަށާއި ވާތްފަރާތަށް ސަލާމު ދީ ދެ ސަލާމު ދިނުމުގައިވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ. وَاللهُ أَعْلَمُ.
القتل الخطأ ގެ دية ދިނުން واجبވެގެންވަނީ ކުށްޤަތުލު ކުރި މީހާގެ ޢާއިލާގެ ޢާޤިލާއިންގެ މައްޗަށްކަން އަންނަނިވި حديثއިން ދޭހަވެގެންދެއެވެ.
ދެވަނައީ: ބައެއް ދަންނަބޭކަލުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސުންނަތްވެގެންވަނީ ދެ ސަލާމު ދިނުމެވެ. މިއީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި އެހެން ސުންނަތް ނަމާދުތަކޭ އެއްފަދައިންނެވެ. މިއީ ޙަނަފީންނާއި ޝާފިޢީ މަޛްހަބުގެ ރައުޔެވެ. [ބައްލަވާ: المَبْسُوط (2
މިގޮތަށް كافرއެއް ކަމަށް ހީކޮށް مسلمއަކު قتلކުރުމުން ديةދިނުން واجبވެގެން ނުވާކަމުގައި مسلم علمވެރިންގެ ތެރޭގައި ޚިޔާލު ތަފާތުވެގެންވެއެވެ. ބައެއް علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި މަރުވި މީހާގެ ޢާއިލާއަކީ كافرންގެ ތެރެއިންވާ ބައެއްކަމުން އެމީހުނަށް މަރުގެ دية حقވެގެން ނުވާނެކަމަށެވެ. އަނެއްބައި علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި އިސްލާމްދީން قبولކޮށް، كافر ޤައުމަކުން هجرةނުކޮށް ތިބި مسلمންގެ ލޭ އެހެން مسلمންގެ ލެޔެކޭ އެއްދަރަޖައަށް މާތް ވެގެނެއް ނުވެއެވެ
މާނައީ: “ޤާޟީންވަނީ ތިން ބާވަތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ސުވަރުގޭގައިވަނީ އެންމެ ބާވަތެކެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ދެ ބާވަތެއްވަނީ ނަރަކައިގައެވެ.
ޤަޟާގެ މަންޞިބާމެދު އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ޙަދީޘްތަކާއި އެފަދަ މަޤާމުތަކާމެދު މީސްތަކުން ބިރުވެތިކުރުވަނިވި މޭރުމުން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘްތަކަކީ މި ދާއިރާއަށް ވަންނަ ޢަދުލުވެރިކަން ނެތް ޢިލްމުވެރީންނަށް، ނުވަތަ މި މަންޞިބަށް އަމިއްލައަށް ކުރިމަތިލާ ޢިލްމެއް ނެތް ޖާހިލުންނަށް އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅުތަކެކެވެ.
އަދި ޞައްޙަ ޙަދީޘުގައި ﷲގެ ޢަރުޝީގެ ހިޔާ ލިބޭނޭ ހަތް ބާވަތެއްގެ މީހުން ބަޔާން ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. މި ހަތް ބާވަތުން ކުރެ އެންމެ ފުރަތަމަ ބަޔާން ކުރައްވަނީ ޢަދުލުވެރި އިމާމެއްގެ ވާހަކައެވެ.
އިމާމު މީހާ އަދި މައުމޫމުންގެ ނަމާދުގައި އެންމެ މުހިއްމު އެއް ތަފާތަކީ އިމާމު މީހާ ނަމާދުގެ ތަކުބީރުތައް އަޑު ހަރުކޮށް ކިޔުމެވެ. މައުމޫމުންގެ މައްޗަށް ވަނީ ސިއްރުން ކިޔުމެވެ.
ޖުވާކުޅުމަކީ މޮޅުވާ މީހާ ދެރަވާ މީހާގެ އަތުން އެއްޗެއް ހޯދުމަށް ޝަރުޠުކޮށްފައި ކުޅޭ ކުޅިވަރުތަކެވެ. އެފަދަ ކުޅިވަރުތައް ކުޅުން އިސްލާމްދީނުގައިވަނީ ނަހީކުރައްވާފައެވެ.
ދެވަނަ ބާބު: ޤަޟާގެ މާތްކަމާއި ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު އެކަން އަދާކުރުމަށް ހިތްވަރު ދެއްވައިފައިވުން
ނަމާދަކީ ޤިޔާމަތްދުވަހުން އަޅާގެ ޙިސާބުބެއްލެވޭ އިރު، އެންމެ ފުރަތަމަ ޙިސާބު ބެއްލެވޭނެ ޢަމަލެވެ.
ނަމާދުގެ ސަބަބުން ﷲ ތަޢާލާ އަޅުތަކުންގެ ފާފަތައް ފުއްސަވާދެއްވައެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން އިސްލާމްދީނުގައި ނަމާދަށް ވަރަށް މަތިވެރި މަޤާމެއް ދެއްވާފައިވެއެވެ. އެއީ ދީނުގެ އެހެން އެއްވެސް އަޅުކަމަކަށް ވާޞިލު ނުވެވޭނެ ފަދަ މަތިވެރި މަޤާމެކެވެ.
މިމައްސަލައިގައި ހުރި ދަލީލުތަކުގެ އަލީގައި ޤަމަތްދިނުމުން ތެދުވާންވި ވަގުތާމެދު ޢިލްމުވެރިން ވާހަކަފުޅުދައްކަވާފައިވެއެވެ. މިކަން އެބޭފުޅުން މައިގަނޑު ދެ ޙާލަތަކަށް ބައްސަވައެވެ.
މިސްކިތްތަކަކީ، ﷲ ތަޢާލާ ޙުރުމަތްތެރިކުރައްވާފައިވާ ތަންތަނެވެ. އަދި އެތަންތަނަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޛިކުރުކޮށް، ދީނުގެ ޝިޢާރުތައް ފާޅުކުރުމަށް ލައްވާފައިވާ ތަންތަނެވެ.
ސަޖިދައިގައި ދުޢާކުރުމުގެ ޤަޞްދުގައި ޤުރުއާނުގައި ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާއެއް ކިޔުމަކީ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. އެހެނީ އެއީ ޤުރުއާން ކިޔެވުމެއް ނޫނެވެ.
ކަށުނަމާދުގައިވަނީ ކަނާތްފަރާތަށް އެއް ސަލާމް ދިނުމެވެ. ނަމަވެސް ކަނާތަށާއި ވާތްފަރާތަށް ސަލާމު ދީ ދެ ސަލާމު ދިނުމުގައިވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ. وَاللهُ أَعْلَمُ.
القتل الخطأ ގެ دية ދިނުން واجبވެގެންވަނީ ކުށްޤަތުލު ކުރި މީހާގެ ޢާއިލާގެ ޢާޤިލާއިންގެ މައްޗަށްކަން އަންނަނިވި حديثއިން ދޭހަވެގެންދެއެވެ.
ދެވަނައީ: ބައެއް ދަންނަބޭކަލުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސުންނަތްވެގެންވަނީ ދެ ސަލާމު ދިނުމެވެ. މިއީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި އެހެން ސުންނަތް ނަމާދުތަކޭ އެއްފަދައިންނެވެ. މިއީ ޙަނަފީންނާއި ޝާފިޢީ މަޛްހަބުގެ ރައުޔެވެ. [ބައްލަވާ: المَبْسُوط (2
މިގޮތަށް كافرއެއް ކަމަށް ހީކޮށް مسلمއަކު قتلކުރުމުން ديةދިނުން واجبވެގެން ނުވާކަމުގައި مسلم علمވެރިންގެ ތެރޭގައި ޚިޔާލު ތަފާތުވެގެންވެއެވެ. ބައެއް علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި މަރުވި މީހާގެ ޢާއިލާއަކީ كافرންގެ ތެރެއިންވާ ބައެއްކަމުން އެމީހުނަށް މަރުގެ دية حقވެގެން ނުވާނެކަމަށެވެ. އަނެއްބައި علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި އިސްލާމްދީން قبولކޮށް، كافر ޤައުމަކުން هجرةނުކޮށް ތިބި مسلمންގެ ލޭ އެހެން مسلمންގެ ލެޔެކޭ އެއްދަރަޖައަށް މާތް ވެގެނެއް ނުވެއެވެ
