ފަސްވަނައީ: ނިޔަތްގަތުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނިޔަތްގަތުންވެއެވެ. ޢަރަބިބަހުގައި ނިޔަތު ގެ މާނައަކީ ޤަޞްދުކުރުމެވެ. ޝަރުޢުގައި ނިޔަތުގެ މުރާދަކީ، الله سبحانه وتعالى އާ ކުއްތަންވުމުގެގޮތުން އަޅުކަމެއްކުރުމަށް ޢަޒުމުކަނޑައެޅުމެވެ. ނިޔަތްގަންނާނީ ހިތުންނެވެ. ދުލުން
ހުކުރު ޚުޠުބާގައި އިމާމްމީހާ ދުޢާކުރާއިރު ދުޢާއަށް އަތްއުފުލުމަކީ ޝަރުޢުވެގެންވާކަމެއް ނޫނެވެ. ޚުޠުބާދޭމީހާވެސް އަދި އަޑުއަހަންތިބި މީހުންވެސް ދުޢާކުރަން އަތްއުފުލުމެއް ނުވެއެވެ. ޞަޙީޙް މުސްލިމްގައި ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީއެއްކަމުގައިވާ ޢުމާރަތަ ބުން ރުއައިބާ
މިއުޒިކާއި މިއުޒިކު ސާމާނުގެ ޙުކުމަކީ މިފަހަކަށް އައިސް އޭގެ ޙުކުމާމެދުގައި ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދެކެވެމުންދާ މައްސަލައެކެވެ.
ހަތަރުވަނައީ: ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން ވެއެވެ. ޤިބުލަޔަކީ ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅެވެ. ޤިބުލައިގެ ނަންދެވިފައިވާ ސަބަބަކީ މީސްތަކުން ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅާވީ ފަރާތަށް ކުރިމަތިލާތީއެވެ. އެބަހީ ނަމާދުކުރާމީހާ
ތިންވަނައީ: ނަޖިހުން ޠާހިތުވެހުރުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނަޖިހުން ޠާހިރުވެހުރުން ވެއެވެ. އެއީ ނަމާދުކުރާމީހާ ނަޖިހުން ދުރުވެ ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައެވެ. އެއީ އެމީހާގެ ހަށިގަނޑާއި ފޭރާމާއި އަދި ނަމާކުރާތަން ނަޖިހުން ފުރިހަމައަށް ޠާހިރުކުރުމެވެ. ނަޖިހަކީ
ދެވަނައީ: ޢަވްރަ ނިވާކުރުން : ޢަވްރަ ނިވާކުރުން ވަނީ ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. އެއީ ނިވާކުރުން ވާޖިބުވެގެންވާ، އަދި ފާޅުކުރުން ހުތުރުވެގެންވާ ލަތުވެތިކަމަށްވާ ހިސާބު ނިވާކުރުމެވެ. الله تعالى ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ((يَا بَنِي آدَمَ
3. މަޣްރިބު ނަމާދު: މަޣްރިބު ނަމާދު ފެށޭ ވަގުތަކީ އިރުއޮއްސުމެވެ. އެބަހީ، އިރުގެ ވަށްބުރުން އެއްވެސް މިންވަރެއް، ހަމަބިމުގައި ނުވަތަ ފަރުބަދައެއްގެ މަތިންވިޔަސް ނުފެންނާނޭ މިންވަރަށް އޮއްސުމެވެ. އިރުއޮއްސުނުކަން އެނގޭނޭ އަނެއްގޮތަކީ އިރުމަތީ ފަރާތުން
ނަމާދު ޞައްޙަވުމަށްޓަކައި ޝަރުޠުތަކެއް ވެއެވެ. އެޝަރުޠުތައް ނުވަތަ އެޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިން ބައެއް އުނިވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ނަމާދު ޞައްޙައެއް ނުވާނެއެވެ. ޝަރުޠުތަކަކީ ނަމާދުކުރުމުގެ ކުރިން ނަމާދުކުރުމަށްޓަކައި ފުރިހަމަކުރަންޖެހޭ ކަންކަމެވެ. އެގޮތުން އިސްލާމްކަމާއި، ބާލިޣުވުމާއި، ބުއްދިހަމަޖެހުމަކީ ކޮންމެ ޢަމަލެއްގެވެސް
އެހެންކަމުން އިސްލާމްދީނުގައި ކަނޑަ އެޅިފައިވާ ޙައްދުތަކުގައި ވަކި ޖިންސެއްގެ ބަޔަކަށް ތަފާތު ކުރާ ކަމަށް އަޑު އުފުލާ މީހުން އެހަދަނީ މިޠާހިރު ޝަރީޢަތުގެ މައްޗަށް ބުހުތާނު ދޮގެވެ.
މިޙަދީޘް ރިވާކޮށްފައިވަނީ އިމާމް މުސްލިމްއެވެ. ތިރްމިޛީގެ ރިވާޔަތުގައި ފުރަތަމަފަހަރު ނުވަތަ ފަހުފަހަރު ވެލިލައިގެން ދޮނަނާށެވެ، މިހެން އައިސްފައި ވެއެވެ.
ރަސޫލާ މުޙައްމަދު صلى الله عليه وسلم ކަނޑާއި ބެހޭގޮތުން ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އެތަނުގެ ފެނަކީ ސާފުތާހިރު އެއްޗެކެވެ. (އެހެނީ ވުޟޫކުރުމާއި ހިނެއުންފަދަ ކަންކަމަށް އެކަނޑުގެ ފެން ބޭނުންކުރެވޭނެ އެވެ).
އައްޔާމުއްތަޝްރީޤަކީ ޙައްޖުމަހުގެ 11، 12، 13 ތިންދުވަހެއެވެ. މިދުވަސްތަކަށް ‘އައްޔާމުމިނާ’ ވެސް ކިޔެއެވެ. މިދުވަސްތަކަކީ ޙައްޖުގެ މާތްއަޅުކަމަށްފަހު ﷲއަށް ޙަމްދުކޮށް، ޝުކުރުކޮށް، އުފާފާޅުކުރުމަށް އޮތް ދުވަސްތަކެކެވެ. ޞަޙީހް މުސްލިމުގައި ނުބައިޝަތުލް ހުޒަލީ ރަޟިޔަﷲޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. أَيَّامُ التَّشْرِيْقِ أَيَّامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ “އައްޔާމުއްތަޝްރީޤަކީ ކެއުމާއި ބުއިމުގެ ދުވަސްތަކެކެވެ.”
ހިޖުރައިން 10 ވަނަ އަހަރު މާތް ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ، އެކަލޭގެފާނު ކުރެއްވި އެންމެ ފުރަތަމަ އަދި އެންމެ ފަހުގެ މަތިވެރި ޙައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާކުރެއްވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ މިޙައްޖުފުޅަކީ އެކިގޮތްގޮތުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ މަތިވެރި ޙައްޖުފުޅެކެވެ. އެގޮތުން އެޙައްޖުފުޅުގެ ޢަރަފާތު ދުވަހު، އެކަލޭގެފާނު ދެއްވެވި ޚުޠުބާއަކީ ވަރަށްވެސް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ޚުޠުބާއެކެވެ.
أضحية މިލަފުޒު ނެގިފައިވައިވާ މައިގަނޑު ކަލިމައަކީ ضَحْوَة އެވެ.(މިކަލިމައިގެ މާނައަކީ އިރު އެރުމަށްފަހު އޮންނަ ދުވާލުގެ ވަގުތެވެ.
އަބޫ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ރޯދައާއި ބެހޭގޮތުން ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާއި ސުވާލުކުރެވުމުން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވެވިއެވެ. يُكَفِّرُ السَّنَةَ المَاضِيَةَ وَالبَاقِيَةَ (ޞަޙީހް މުސްލިމް) ” ފާއިތުވި އަހަރުގެ ފާފައާއި ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުގެ ފާފަ ފޮހެ ދެއެވެ.”
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين ފިޤުހު ފޮތްތަކުގައި ޠަހާރަތުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ ފެނުގެ ބާވަތްތަކުގެ ވާހަކަ ދެކެވޭ އިރު، އިރުގެ އަވިން ހޫނުވެފައިވާ ފެން
ފަސްވަނައީ: ނިޔަތްގަތުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނިޔަތްގަތުންވެއެވެ. ޢަރަބިބަހުގައި ނިޔަތު ގެ މާނައަކީ ޤަޞްދުކުރުމެވެ. ޝަރުޢުގައި ނިޔަތުގެ މުރާދަކީ، الله سبحانه وتعالى އާ ކުއްތަންވުމުގެގޮތުން އަޅުކަމެއްކުރުމަށް ޢަޒުމުކަނޑައެޅުމެވެ. ނިޔަތްގަންނާނީ ހިތުންނެވެ. ދުލުން
ހުކުރު ޚުޠުބާގައި އިމާމްމީހާ ދުޢާކުރާއިރު ދުޢާއަށް އަތްއުފުލުމަކީ ޝަރުޢުވެގެންވާކަމެއް ނޫނެވެ. ޚުޠުބާދޭމީހާވެސް އަދި އަޑުއަހަންތިބި މީހުންވެސް ދުޢާކުރަން އަތްއުފުލުމެއް ނުވެއެވެ. ޞަޙީޙް މުސްލިމްގައި ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީއެއްކަމުގައިވާ ޢުމާރަތަ ބުން ރުއައިބާ
މިއުޒިކާއި މިއުޒިކު ސާމާނުގެ ޙުކުމަކީ މިފަހަކަށް އައިސް އޭގެ ޙުކުމާމެދުގައި ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދެކެވެމުންދާ މައްސަލައެކެވެ.
ހަތަރުވަނައީ: ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ޤިބުލަޔަށް ކުރިމަތިލުން ވެއެވެ. ޤިބުލަޔަކީ ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅެވެ. ޤިބުލައިގެ ނަންދެވިފައިވާ ސަބަބަކީ މީސްތަކުން ކަޢުބަތު ﷲ ގެފުޅާވީ ފަރާތަށް ކުރިމަތިލާތީއެވެ. އެބަހީ ނަމާދުކުރާމީހާ
ތިންވަނައީ: ނަޖިހުން ޠާހިތުވެހުރުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނަޖިހުން ޠާހިރުވެހުރުން ވެއެވެ. އެއީ ނަމާދުކުރާމީހާ ނަޖިހުން ދުރުވެ ރައްކާތެރިވުމަށްޓަކައެވެ. އެއީ އެމީހާގެ ހަށިގަނޑާއި ފޭރާމާއި އަދި ނަމާކުރާތަން ނަޖިހުން ފުރިހަމައަށް ޠާހިރުކުރުމެވެ. ނަޖިހަކީ
ދެވަނައީ: ޢަވްރަ ނިވާކުރުން : ޢަވްރަ ނިވާކުރުން ވަނީ ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. އެއީ ނިވާކުރުން ވާޖިބުވެގެންވާ، އަދި ފާޅުކުރުން ހުތުރުވެގެންވާ ލަތުވެތިކަމަށްވާ ހިސާބު ނިވާކުރުމެވެ. الله تعالى ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ((يَا بَنِي آدَمَ
3. މަޣްރިބު ނަމާދު: މަޣްރިބު ނަމާދު ފެށޭ ވަގުތަކީ އިރުއޮއްސުމެވެ. އެބަހީ، އިރުގެ ވަށްބުރުން އެއްވެސް މިންވަރެއް، ހަމަބިމުގައި ނުވަތަ ފަރުބަދައެއްގެ މަތިންވިޔަސް ނުފެންނާނޭ މިންވަރަށް އޮއްސުމެވެ. އިރުއޮއްސުނުކަން އެނގޭނޭ އަނެއްގޮތަކީ އިރުމަތީ ފަރާތުން
ނަމާދު ޞައްޙަވުމަށްޓަކައި ޝަރުޠުތަކެއް ވެއެވެ. އެޝަރުޠުތައް ނުވަތަ އެޝަރުޠުތަކުގެ ތެރެއިން ބައެއް އުނިވެއްޖެކަމުގައިވާނަމަ ނަމާދު ޞައްޙައެއް ނުވާނެއެވެ. ޝަރުޠުތަކަކީ ނަމާދުކުރުމުގެ ކުރިން ނަމާދުކުރުމަށްޓަކައި ފުރިހަމަކުރަންޖެހޭ ކަންކަމެވެ. އެގޮތުން އިސްލާމްކަމާއި، ބާލިޣުވުމާއި، ބުއްދިހަމަޖެހުމަކީ ކޮންމެ ޢަމަލެއްގެވެސް
އެހެންކަމުން އިސްލާމްދީނުގައި ކަނޑަ އެޅިފައިވާ ޙައްދުތަކުގައި ވަކި ޖިންސެއްގެ ބަޔަކަށް ތަފާތު ކުރާ ކަމަށް އަޑު އުފުލާ މީހުން އެހަދަނީ މިޠާހިރު ޝަރީޢަތުގެ މައްޗަށް ބުހުތާނު ދޮގެވެ.
މިޙަދީޘް ރިވާކޮށްފައިވަނީ އިމާމް މުސްލިމްއެވެ. ތިރްމިޛީގެ ރިވާޔަތުގައި ފުރަތަމަފަހަރު ނުވަތަ ފަހުފަހަރު ވެލިލައިގެން ދޮނަނާށެވެ، މިހެން އައިސްފައި ވެއެވެ.
ރަސޫލާ މުޙައްމަދު صلى الله عليه وسلم ކަނޑާއި ބެހޭގޮތުން ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އެތަނުގެ ފެނަކީ ސާފުތާހިރު އެއްޗެކެވެ. (އެހެނީ ވުޟޫކުރުމާއި ހިނެއުންފަދަ ކަންކަމަށް އެކަނޑުގެ ފެން ބޭނުންކުރެވޭނެ އެވެ).
އައްޔާމުއްތަޝްރީޤަކީ ޙައްޖުމަހުގެ 11، 12، 13 ތިންދުވަހެއެވެ. މިދުވަސްތަކަށް ‘އައްޔާމުމިނާ’ ވެސް ކިޔެއެވެ. މިދުވަސްތަކަކީ ޙައްޖުގެ މާތްއަޅުކަމަށްފަހު ﷲއަށް ޙަމްދުކޮށް، ޝުކުރުކޮށް، އުފާފާޅުކުރުމަށް އޮތް ދުވަސްތަކެކެވެ. ޞަޙީހް މުސްލިމުގައި ނުބައިޝަތުލް ހުޒަލީ ރަޟިޔަﷲޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. أَيَّامُ التَّشْرِيْقِ أَيَّامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ “އައްޔާމުއްތަޝްރީޤަކީ ކެއުމާއި ބުއިމުގެ ދުވަސްތަކެކެވެ.”
ހިޖުރައިން 10 ވަނަ އަހަރު މާތް ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ، އެކަލޭގެފާނު ކުރެއްވި އެންމެ ފުރަތަމަ އަދި އެންމެ ފަހުގެ މަތިވެރި ޙައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާކުރެއްވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ މިޙައްޖުފުޅަކީ އެކިގޮތްގޮތުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ މަތިވެރި ޙައްޖުފުޅެކެވެ. އެގޮތުން އެޙައްޖުފުޅުގެ ޢަރަފާތު ދުވަހު، އެކަލޭގެފާނު ދެއްވެވި ޚުޠުބާއަކީ ވަރަށްވެސް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ޚުޠުބާއެކެވެ.
أضحية މިލަފުޒު ނެގިފައިވައިވާ މައިގަނޑު ކަލިމައަކީ ضَحْوَة އެވެ.(މިކަލިމައިގެ މާނައަކީ އިރު އެރުމަށްފަހު އޮންނަ ދުވާލުގެ ވަގުތެވެ.
އަބޫ ޤަތާދާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ރޯދައާއި ބެހޭގޮތުން ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާއި ސުވާލުކުރެވުމުން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވެވިއެވެ. يُكَفِّرُ السَّنَةَ المَاضِيَةَ وَالبَاقِيَةَ (ޞަޙީހް މުސްލިމް) ” ފާއިތުވި އަހަރުގެ ފާފައާއި ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުގެ ފާފަ ފޮހެ ދެއެވެ.”
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين ފިޤުހު ފޮތްތަކުގައި ޠަހާރަތުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ ފެނުގެ ބާވަތްތަކުގެ ވާހަކަ ދެކެވޭ އިރު، އިރުގެ އަވިން ހޫނުވެފައިވާ ފެން
