رابعاً: النظر في أصول الرواة وكتبهم (ހަތަރުވަނަ މަގު: ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގައިގެން) ނަޤުދުކުރައްވާ އިމާމުން ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގަވައި، އޭގެ ޞައްޙަކަމާއި، އެއަށް ބަދަލުގެނައުމުންނާއި އިތުރުކުރުމުން އެ ސަލާމަތްވެގެންވާކަން
ثـالثا: اختبار الراوي وامتحـانه (ތިންވަނަ މަގު: ރާވީ އިމްތިޙާނުކޮށްގެން) ރާވީގެ ޢަދުލުވެރިކަމާއި ޟަބްޠާއި އޭގެ ދަރަޖަ ދެނެގަތުމަށް އޮތް މުހިއްމު މަގުތަކުގެ ތެރޭގައި، އޭނާ ރިވާކުރާ ރިވާޔަތްތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން އޭނާ އިމްތިޙާނުކުރުން
އަދި ހަމައެހެންމެ، ޢަދުލުވެރިކަމާއި މުރޫއަތްތެރިކަން ނުވަތަ އެއިން ކޮންމެވެސް ކަމެއް ފިލައިގެންދާނޭފަދަ ރާވީންގެ ޢަމަލުތަކާއި ތަޞައްރުފުތައް ވެސް އެ ބޭފުޅުން ގެންނަވާފައިވެއެވެ. އެއީ، ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ މައްޗަށް ދޮގުހަދައިފާނޭކަމުގެ
المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي ފުރަތަމަ މަބްޙަޘް: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުމުގައި ބޭނުންހިފޭ ވަސީލަތްތައް ޢަދުލުވެރިކަމާއި ضَبْطُ އާ ގުޅުވައިގެން ރާވީންގެ މައްޗަށް ޙުކުމް ނެރުއްވުމުގައި، ޖަރްޙާއި ތަޢުދީލުގެ ދާއިރާގެ އިމާމުން ބޭނުންހިއްޕަވާފައިވާ
الفَصْلُ الأّوَّلُ: الحُكْمُ عَلَى الرَّاوِيّ ފުރަތަމަ ފަޞްލު: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުން މި ބައިގައި ހިމެނެނީ، مَدْخَل (ފެށުން) އަކާއި ހަތަރު مَبْحَث އެކެވެ. އެއީ: المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي
އަދި اِبْنُ الصَّلاح ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((الكلام في الرجال جرحا وتعديلا جُوِّز صوناً للشريعة، ونفياً للخطأ والكذب عنها، وكما جاز الجرح في الشهود جاز في الرواة.
الحديث الثامن: عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُوْلَ اللهِ قَالَ: ((أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّدَاً
الحديث السابع: عَنْ أَبِي رُقَيَّةَ، تَمِيمِ بْنِ أَوسٍ الدَّارِىِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: ((الدِّينُ النَّصِيحَةُ، قُلْنَا: لِمَنْ؟ قَالَ: لِلَّهِ،
الحديث السادس: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ، النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَقُولُ: ((إنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ،
الحديث الخامس: عَنْ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ – أُمِّ عَبْدِ اللَّهِ، عَائِشَةَ – رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم: ((مَنْ أَحْدَثَ
الحديث الثالث عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: ((بُنِيَ
الحديث الثاني: عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ – أَيْضًا – قَالَ: ((بَيْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم ذَاتَ يَوْمٍ، إذْ طَلَعَ
ފޮތުގެ މުހިއްމުކަން ހަދީސްތަކުގައި ބަޔާންވެފައިވަނީ އިސްލާމީ އަޤީދާ އަދި ފިޤްހުގެ މުހިންމު ޤަވާއިދުތައް ހަދީސްތަކުގެ އުސްލޫބަކީ ޖަވާމިޢުލް ކަލިމް (ކުރު ޢިބާރާތްތަކަކުން މާނަފުން، ބޭނުންތެރި ފިލާވަޅުތަކެއް ދިނުން) ފޮތެއްގެ މުހިންމުކަން އެނގޭ އެއްގޮތަކީ އެފޮތް
އަދި أَبُو زَيْدُ النَّحْوِيّ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((أتينا شعبة يوم مطر، فقال: ليس هذا يوم حديث، اليوم يوم غيبة، تعالوا نغتاب الكذابين))[1] {މާނައީ: [ވާރޭވެހެމުންދިޔަ ދުވަހެއްގައި އަޅުގަނޑުމެން
އެ ރާވީއެއްގެ ރިވާޔަތް ޤަބޫލުކުރެވޭ ރާވީގެ ސިފަ ބަޔާންކުރެވިފައިވާ އެންމެ ޝާމިލު ބުނުންތަކުގެ ތެރޭގައި، الشَّافِعِي ގެ އަންނަނިވި ބަސްފުޅު ހިމެނެއެވެ. ((ولا تقوم الحجة بخبر الخاصة حتى يجمع أمورا، منها:
އަދި الشَّافِعِي ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((كان ابن سيرين، وإبراهيم النخعي، وغير واحد من التابعين يذهبون إلى أن لا يقبلوا الحديث إلا عمن عرف وحفظ، وما رأيت
رابعاً: النظر في أصول الرواة وكتبهم (ހަތަރުވަނަ މަގު: ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގައިގެން) ނަޤުދުކުރައްވާ އިމާމުން ރާވީންގެ އުޞޫލުތަކާއި ފޮތްތަކަށް ނަޒަރުހިންގަވައި، އޭގެ ޞައްޙަކަމާއި، އެއަށް ބަދަލުގެނައުމުންނާއި އިތުރުކުރުމުން އެ ސަލާމަތްވެގެންވާކަން
ثـالثا: اختبار الراوي وامتحـانه (ތިންވަނަ މަގު: ރާވީ އިމްތިޙާނުކޮށްގެން) ރާވީގެ ޢަދުލުވެރިކަމާއި ޟަބްޠާއި އޭގެ ދަރަޖަ ދެނެގަތުމަށް އޮތް މުހިއްމު މަގުތަކުގެ ތެރޭގައި، އޭނާ ރިވާކުރާ ރިވާޔަތްތަކާ ގުޅޭ ގޮތުން އޭނާ އިމްތިޙާނުކުރުން
އަދި ހަމައެހެންމެ، ޢަދުލުވެރިކަމާއި މުރޫއަތްތެރިކަން ނުވަތަ އެއިން ކޮންމެވެސް ކަމެއް ފިލައިގެންދާނޭފަދަ ރާވީންގެ ޢަމަލުތަކާއި ތަޞައްރުފުތައް ވެސް އެ ބޭފުޅުން ގެންނަވާފައިވެއެވެ. އެއީ، ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ މައްޗަށް ދޮގުހަދައިފާނޭކަމުގެ
المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي ފުރަތަމަ މަބްޙަޘް: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުމުގައި ބޭނުންހިފޭ ވަސީލަތްތައް ޢަދުލުވެރިކަމާއި ضَبْطُ އާ ގުޅުވައިގެން ރާވީންގެ މައްޗަށް ޙުކުމް ނެރުއްވުމުގައި، ޖަރްޙާއި ތަޢުދީލުގެ ދާއިރާގެ އިމާމުން ބޭނުންހިއްޕަވާފައިވާ
الفَصْلُ الأّوَّلُ: الحُكْمُ عَلَى الرَّاوِيّ ފުރަތަމަ ފަޞްލު: ރާވީއަށް ޙުކުމްކުރުން މި ބައިގައި ހިމެނެނީ، مَدْخَل (ފެށުން) އަކާއި ހަތަރު مَبْحَث އެކެވެ. އެއީ: المَبْحَثُ الأَوَّلُ: وسائل الحكم على الراوي
އަދި اِبْنُ الصَّلاح ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((الكلام في الرجال جرحا وتعديلا جُوِّز صوناً للشريعة، ونفياً للخطأ والكذب عنها، وكما جاز الجرح في الشهود جاز في الرواة.
الحديث الثامن: عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُوْلَ اللهِ قَالَ: ((أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّدَاً
الحديث السابع: عَنْ أَبِي رُقَيَّةَ، تَمِيمِ بْنِ أَوسٍ الدَّارِىِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: ((الدِّينُ النَّصِيحَةُ، قُلْنَا: لِمَنْ؟ قَالَ: لِلَّهِ،
الحديث السادس: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ، النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم يَقُولُ: ((إنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ،
الحديث الخامس: عَنْ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ – أُمِّ عَبْدِ اللَّهِ، عَائِشَةَ – رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا، قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم: ((مَنْ أَحْدَثَ
الحديث الثالث عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: ((بُنِيَ
الحديث الثاني: عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ – أَيْضًا – قَالَ: ((بَيْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم ذَاتَ يَوْمٍ، إذْ طَلَعَ
ފޮތުގެ މުހިއްމުކަން ހަދީސްތަކުގައި ބަޔާންވެފައިވަނީ އިސްލާމީ އަޤީދާ އަދި ފިޤްހުގެ މުހިންމު ޤަވާއިދުތައް ހަދީސްތަކުގެ އުސްލޫބަކީ ޖަވާމިޢުލް ކަލިމް (ކުރު ޢިބާރާތްތަކަކުން މާނަފުން، ބޭނުންތެރި ފިލާވަޅުތަކެއް ދިނުން) ފޮތެއްގެ މުހިންމުކަން އެނގޭ އެއްގޮތަކީ އެފޮތް
އަދި أَبُو زَيْدُ النَّحْوِيّ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((أتينا شعبة يوم مطر، فقال: ليس هذا يوم حديث، اليوم يوم غيبة، تعالوا نغتاب الكذابين))[1] {މާނައީ: [ވާރޭވެހެމުންދިޔަ ދުވަހެއްގައި އަޅުގަނޑުމެން
އެ ރާވީއެއްގެ ރިވާޔަތް ޤަބޫލުކުރެވޭ ރާވީގެ ސިފަ ބަޔާންކުރެވިފައިވާ އެންމެ ޝާމިލު ބުނުންތަކުގެ ތެރޭގައި، الشَّافِعِي ގެ އަންނަނިވި ބަސްފުޅު ހިމެނެއެވެ. ((ولا تقوم الحجة بخبر الخاصة حتى يجمع أمورا، منها:
އަދި الشَّافِعِي ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ((كان ابن سيرين، وإبراهيم النخعي، وغير واحد من التابعين يذهبون إلى أن لا يقبلوا الحديث إلا عمن عرف وحفظ، وما رأيت
