އަދަބާއި އަޚްލާޤު

އަދިވެސް އިމާމު ޝާފިޢީ ވިދާޅުވިއެވެ. ما في المقامِ لِذي عَقلٍ وَذي أَدَبِ**** مِن راحَةٍ فَدَعِ الأَوطانَ وَاغتَــرِبِ ޤާއިމުވެ ހުރެގެން ބުއްދިވެރިއަކަށް އަދި އަދަބުވެރިއަކަށް އަރާމެއް ނެތެވެ. ފަހެ އަމިއްލަ

އަމިއްލަ ރަށާއި ޢާއިލާ ދޫކޮށް ދުރު ހިސާބުތަކަށް ދިޔުމަކީ މީހާގެ ޙަޤީޤީ ސޫރަ ފާޅުވެ އެމީހެއްގެ ކިބައިގައި ހުންނަ ރިވެތި ސިފަތައް ހާމަވާކަމެކެވެ. ބީރައްޓެއްސެއްގެ ގޮތުގައި އުޅުމުން ޙަޔާތުގެ ދަތިތަކަށާއި އުނދަގޫ އިމްތިޙާނުތަކަށް މީހާ

އަދި ތިބާގެ އުސްތާޛު ދެއްވާ ނަސޭޙަތްތަކަށާއި ތިބާގެ ކަންކަމުގައި އެބަހައްޓާ އިޚްލާޞްތެރިކަމަށް ޝުކުރުއަދާކުރާށެވެ. އެހެނީ މީސްތަކުންނަށް ޝުކުރުވެރިނުވާ މީހަކު، ﷲ އަށް ޝުކުރުވެރި ނުވާނެއެވެ. އަދި އުސްތާޛަށް ޢުޛުރު ހޯދައިދީ، ކިޔަވާ ކުދިން، އެކުދިންގެ

ޢިލްމުވެރިންގެ މަޖުލިސްތަކުގައި ވާހަކަދެއްކުމުގެ ބަދަލުގައި، އަޑުއެހުމަށް ބޮޑަށް ސަމާލުކަން ދޭށެވެ. އަދި ސުވާލުކުރާއިރު އޮޅުންފިލުވުމަށް ސުވާލުކުރާށެވެ. އުނދަގޫކުރުމުގެ ގޮތުން ސުވާލުނުކުރާށެވެ. ލުޤުމާނުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “އޭ ދަރިފުޅާއެވެ. ޢިލްމުވެރިންގެ އަރިހުގައި އިށީންނާށެވެ. އެހެނީ ވާރޭގެ ސަބަބުން

ފައިދާހުރި ޢިލްމުގެ ސަބަބުން ޢަޤީދާ ޞައްޙަވެ، ނަފްސު ތަޒްކިޔާވެ އަދި ޚުލުޤު ރިވެތިވެއެވެ. އަދި އޭގެ ސަބަބަން ހެޔޮ ޢަމަލުތަކުގައި ރަނގަޅު މޭވާއަޅައެވެ. ޢިލްމަކީ އެކަނިވެރިކަމުގައިވާ އެކުވެރިޔާއެވެ. އަދި އެކަހެރިކަމުގައިވާ ބައިވެރިޔާއެވެ. އަދި އެއީ

ޢިލްމުގެ އަހުލުވެރިންގެ މަޖުލިސްތަކަށް ޙާޟިރުވުމަށް މަލާއިކަތް ބޭކަލުން ލޯބިކުރައްވައެވެ. އަދި އެބޭކަލުންގެ ފިޔަފުޅުތަކުން އެތަން ވަށާލައްވައެވެ. އަދި އުޑާއި ބިމުގައި ވާހާ ބަޔަކު އެބައިމީހުންނަށް ފާފަފުއްސެވުމަށް އެދި ދަންނަވައެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه

ޢިލްމު ހޯދުމާއި ޢިލްމު އިތުރުކުރުމާ އެއްހަމަ ޝަރަފެއް ނުވެއެވެ. އެއީ ޙައްދެއް ނުވާ ޝަރަފެކެވެ. އޭގެ މޭވާ މިދުނިޔެ މަތީގައިވެސް ލިބެއެވެ. އަދި އޭގެ ގޮފިތައްވަނީ އަތްފޯރާ ފަށުގައެވެ. އެއަށް އެދޭ މީހާއެވަނީ މަތިވެރިކަމުގެ

މީހަކަށް ހޯދައިގަނެވޭނެ އެންމެ މަތިވެރި އެއްޗަކީ ޢިލްމެވެ. އަދި އެއީ ނިސްބަތްވެވޭނެ އެންމެ މަތިވެރިކަމެވެ. އަދި އެއީ މީހަކަށް ލިބޭނެ އެންމެ އަގުހުރި ޖަވާހިރެވެ. އަދި އެއީ ކެނޑޭނެ އެންމެ ރަނގަޅު މޭވާވެސްމެއެވެ. ހެޔޮމަގަށް

އަދި އެބައިމީހުންކުރާ ނުބައިކަންތައްތަކުގެ ބަދަލުގައި އެބައިމީހުންނަށް އިޙްސާންތެރިވުމުގެ ގޮތުން ކުރެވިދާނެ އިތުރު ހެޔޮކަމެއްވެސް ވެއެވެ. އެއީ ރުޅިމައިތިރިކުރުމެވެ. އެއީ ސުވަރުގެވަންތަވެރިންގެ ސިފައެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. وَسَارِعُوا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ

އަދި އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((غَيْرَ أَنَّ لَكُمْ رَحِمًا سَأَبُلُّهَا بِبَلَالِهَا)) [رواه مسلم] މާނައީ: (ﷲ ތަޢާލާ އިރާދަކުރައްވާކަމަކާ ދެކޮޅަށް ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ތިޔަބައިމީހުން ޙިމާޔަތް ނުކުރެވޭނެއެވެ.) ތިމަންކަލޭގެފާނާ ތިޔަބައިމީހުންނާ ދެމެދުގައިވާ ރަޙިމުގެ ގުޅުން

ގާތްކަން ބެހެއްޓުމުގައްޔާއި އަޅާލުމުގައްޔާއި ރަޙުމުކުރުމުގައި ގާތްތިމާގެ މީހުން އެއްހަމައެއް ނޫނެވެ. ރަޙިމުގެ ގުޅުން ޤާއިމުކުރުމަކީ މަތިވެރި އަޅުކަމެކެވެ. އެއީ ތިބާއާމެދު ބަޔަކު ޢަމަލުކުރާގޮތަށް ކުރާކަމެއް ނޫނެވެ. އަދި ބަޔަކު ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދޫކޮށްލުމުން އެކަން

އަދި މުސްލިމުންނަށް އެއީ މާ ބޮޑުކަމެއްކަމުގައި ނުވާނެއެވެ. އަދި ތިމާގެ މީހުންނީ އެބަޔަކަށް އޭނާ އަޅާލާ، ބަލަހައްޓާ، މާތްކޮށްހިތާ އަދި ޙިމާޔަތްދިނުން އެންމެ އައުލާވެގެންވާ މީހުންނެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ

ރަޙިމުގެ ގުޅުން ޤާއިމުކުރުމަކީ ﷲ ތަޢާލާއާ ނުހަނު ކުއްތަންކުރުވާ ޢަމަލެކެވެ. އަދި އެއީ އެއިލާހަށް ކިޔަމަންގަތުމުގެ ގޮތުން ކުރެވޭ އިތުރުކަންބޮޑު ޢަމަލެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ފަޟްލުވަންތަކަމާއި ދީލަތިވަންތަކަމުން އެއިލާހުވަނީ، ރަޙިމުގެ ގުޅުން ޤާއިމުކުރުމަކީ ވަޤުތުގައި

ފަހެ ތިބާގެ ބަހާއި ޢަމަލުން ﷲ ތަޢާލާގެ ޙަޟްރަތުގައިވާ އެއްޗެއް ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކުރާށެވެ. އެނޫން ކޮންމެ އެއްޗެއް ނެތިގެން ދާނެއެވެ. އަޅަކު ޢަމަލެއްކުރާއިރު ހެޔޮ ނިޔަތެއް ދެއްކުމަށްފަހު ޙަޤީޤަތުގައި ދުނިޔަވީ މަޤްޞަދެއް ޙާޞިލުކުރުމަށް

ދީނަކީ، ދުނިޔަވީ ހަޑިތައް ބޭނުންކޮށްގެން ކިލަނބުކުރުން އެކަށީގެންނުވާ، އެއަށްވުރެ މާ އިތްޒަތްތެރި އެއްޗެކެވެ. އަދި އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު މެނުވީ ހެޔޮޢަމަލުތަކުގެ ބިންގަލެއް ނޭޅޭނެއެވެ. ފަހެ އުޚްރަވީ ޙަޔާތުގެ ޢަމަލުތައް ދުނިޔަވީ މަޤްޞަދަކަށްޓަކައިކޮށްފި މީހަކު ދަންނައެވެ. އެއީ

އިބްނުލް ޤައްޔިމް ވިދާޅުވިއެވެ. “ގިނަ މީހުންގެ ޙާލަކީ އެއީއެވެ. އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. ﷲ އިރާދަކުރެއްވި މީހަކު މެނުވީ ހަމަ އެންމެންގެ ޙާލަކީވެސް ﷲ އާމެދު އެއްވެސް ޙައްޤަކާ ނުލައި ނުބައި ހީކުރުންތައް ހީކުރުމެވެ.