ކަށުނަމާދުގައިވަނީ ކަނާތްފަރާތަށް އެއް ސަލާމް ދިނުމެވެ. ނަމަވެސް ކަނާތަށާއި ވާތްފަރާތަށް ސަލާމު ދީ ދެ ސަލާމު ދިނުމުގައިވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ. وَاللهُ أَعْلَمُ.
القتل الخطأ ގެ دية ދިނުން واجبވެގެންވަނީ ކުށްޤަތުލު ކުރި މީހާގެ ޢާއިލާގެ ޢާޤިލާއިންގެ މައްޗަށްކަން އަންނަނިވި حديثއިން ދޭހަވެގެންދެއެވެ.
ދެވަނައީ: ބައެއް ދަންނަބޭކަލުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސުންނަތްވެގެންވަނީ ދެ ސަލާމު ދިނުމެވެ. މިއީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި އެހެން ސުންނަތް ނަމާދުތަކޭ އެއްފަދައިންނެވެ. މިއީ ޙަނަފީންނާއި ޝާފިޢީ މަޛްހަބުގެ ރައުޔެވެ. [ބައްލަވާ: المَبْسُوط (2
މިގޮތަށް كافرއެއް ކަމަށް ހީކޮށް مسلمއަކު قتلކުރުމުން ديةދިނުން واجبވެގެން ނުވާކަމުގައި مسلم علمވެރިންގެ ތެރޭގައި ޚިޔާލު ތަފާތުވެގެންވެއެވެ. ބައެއް علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި މަރުވި މީހާގެ ޢާއިލާއަކީ كافرންގެ ތެރެއިންވާ ބައެއްކަމުން އެމީހުނަށް މަރުގެ دية حقވެގެން ނުވާނެކަމަށެވެ. އަނެއްބައި علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި އިސްލާމްދީން قبولކޮށް، كافر ޤައުމަކުން هجرةނުކޮށް ތިބި مسلمންގެ ލޭ އެހެން مسلمންގެ ލެޔެކޭ އެއްދަރަޖައަށް މާތް ވެގެނެއް ނުވެއެވެ
ހޯނު ޤަތުލު ކުރެވެނީ އެ އެއްޗެހީގެ ތެރެއިން އިބްރާހީމުގެފާނުގެ ޒަމާނުގައި އުޅުނު އެއްޗެއް ކުޅަ ކަމަކުން ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެއީ އެ އެއްޗަކީ އޭގެ ޒާތުގައި ނުރައްކާތެރި އަދި އިންސާނުންނަށް ގެއްލުން ދެނިވި އެއްޗެއްކަމުގައި ވާތީއެވެ. މިކަމުގައި ގެތަކާއި އެހެން ތަންތަނުގައި އުޅޭ ހޯނު ހަމަހަމަވެގެން ވެއެވެ.
ފުރަތަމައީ:
ދަންނަބޭކަލުންގެ ގިނަ ބޭކަލުންގެ ރައުޔު: ޢިލްމުވެރިން ކުރެ ގިނަ ބޭކަލުން ދެކިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސަލާމު ދޭނީ އެއް ފަހަރެވެ. އެއީ އޭނާގެ ކަނާތް ފަރާތަށެވެ.
ރަސޫލާ صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمގެ ޙަދީޘުގައި “އެ ސޮރު އިބްރާހީމު عَلَيْهِ السَّلَام (އެއްލައި ލެވުނު އަލިފާންގަނޑަށް) ފުމޭ ކަމުގައި ވިއެވެ.” މިފަދައިން އައިސްފައި ވުމުން ދަލީލުކޮށްދެނީ އެ ސޮރުގެ ފާސިޤުކަމަށެވެ. އަދި ނުބައި ކަމަށެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެއީ އެ ސޮރު ޤަތުލު ކުރުމަށް އައިސްފައިވާ އަމުރުފުޅުގެ ހަމައެކަނި ޢިއްލަތެއް ނޫނެވެ.
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم، ޢާއިޝާ رضي الله عنها ގެ އުނގުފުޅުގައި އޮންނަވައި ޤުރުއާން ކިޔަވާ ވިދާޅުވާކަމުގައި ބުޚާރީ އަދި މުސްލިމުގައި ރިވާވެގެންވެއެވެ.
القتل الخطأ (އޮޅިގެން މީހަކު މަރާލެވުން)
ހޯނު މެރުމަށް އަމުރުފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ. އަދި މި އަމުރުފުޅުގެ ޢިއްލަތެއްކަމުގައި ބަޔާންވެގެންވަނީ އެއީ ފުވައިސިޤު (ގެއްލުން ދެނިވި ނުރައްކާތެރި) އެއްޗެއް ކަމުގައި ވާތީއެވެ. މިފަދަ ނުރައްކާތެރި އެހެން ތަކެތި ޤަތުލު ކުރުމަށްވެސް އަމުރުފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ނުރައްކާތެރި ހަރުފައާއި ނަގުލަންދާއްޓާއި މޮޔަ ކުއްތާ ހިމެނެއެވެ.
ސަޖިދައިގައި އަދި ރުކޫގައި ޤުރުއާން ކިޔެވުމަކީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ނަހީކުރައްވާފައިވާކަމެކެވެ.
القتل شبه العمد (قصدމަރާ ވައްތަރު މަރު)
ޝުބުހައަކާއި އޭގެ ރަދު:
މި ކަންކަން މިއީ ދަންނަބޭކަލުންގެ މެދުގައިވާ ޚިލާފެއްކަމުގައި ދެކުމަށް ވުރެވެސް ނުބައީ، މިއީ މާތްރަސްކަލާނގެ ދީނުގައި ދެއްވައިފައިވާ ލުޔެއްކަމުގައި ދެކުމެވެ.
ހަމަމިގޮތަށް މުޢުތަބަރު ޚިލާފު އޮތް، އިޖުތިހާދީ މައްސަލަތައްވެސް ވަރަށް ގިނައެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އަންނިވި މައްސަލަތައް ހިމެނެއެވެ:
القتل العمد ގެ ވައްތަރުތައް
ކަށުނަމާދުގައިވަނީ ކަނާތްފަރާތަށް އެއް ސަލާމް ދިނުމެވެ. ނަމަވެސް ކަނާތަށާއި ވާތްފަރާތަށް ސަލާމު ދީ ދެ ސަލާމު ދިނުމުގައިވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ. وَاللهُ أَعْلَمُ.
القتل الخطأ ގެ دية ދިނުން واجبވެގެންވަނީ ކުށްޤަތުލު ކުރި މީހާގެ ޢާއިލާގެ ޢާޤިލާއިންގެ މައްޗަށްކަން އަންނަނިވި حديثއިން ދޭހަވެގެންދެއެވެ.
ދެވަނައީ: ބައެއް ދަންނަބޭކަލުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސުންނަތްވެގެންވަނީ ދެ ސަލާމު ދިނުމެވެ. މިއީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި އެހެން ސުންނަތް ނަމާދުތަކޭ އެއްފަދައިންނެވެ. މިއީ ޙަނަފީންނާއި ޝާފިޢީ މަޛްހަބުގެ ރައުޔެވެ. [ބައްލަވާ: المَبْسُوط (2
މިގޮތަށް كافرއެއް ކަމަށް ހީކޮށް مسلمއަކު قتلކުރުމުން ديةދިނުން واجبވެގެން ނުވާކަމުގައި مسلم علمވެރިންގެ ތެރޭގައި ޚިޔާލު ތަފާތުވެގެންވެއެވެ. ބައެއް علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި މަރުވި މީހާގެ ޢާއިލާއަކީ كافرންގެ ތެރެއިންވާ ބައެއްކަމުން އެމީހުނަށް މަރުގެ دية حقވެގެން ނުވާނެކަމަށެވެ. އަނެއްބައި علمވެރިން ދެކޭގޮތުގައި އިސްލާމްދީން قبولކޮށް، كافر ޤައުމަކުން هجرةނުކޮށް ތިބި مسلمންގެ ލޭ އެހެން مسلمންގެ ލެޔެކޭ އެއްދަރަޖައަށް މާތް ވެގެނެއް ނުވެއެވެ
ހޯނު ޤަތުލު ކުރެވެނީ އެ އެއްޗެހީގެ ތެރެއިން އިބްރާހީމުގެފާނުގެ ޒަމާނުގައި އުޅުނު އެއްޗެއް ކުޅަ ކަމަކުން ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެއީ އެ އެއްޗަކީ އޭގެ ޒާތުގައި ނުރައްކާތެރި އަދި އިންސާނުންނަށް ގެއްލުން ދެނިވި އެއްޗެއްކަމުގައި ވާތީއެވެ. މިކަމުގައި ގެތަކާއި އެހެން ތަންތަނުގައި އުޅޭ ހޯނު ހަމަހަމަވެގެން ވެއެވެ.
ފުރަތަމައީ:
ދަންނަބޭކަލުންގެ ގިނަ ބޭކަލުންގެ ރައުޔު: ޢިލްމުވެރިން ކުރެ ގިނަ ބޭކަލުން ދެކިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސަލާމު ދޭނީ އެއް ފަހަރެވެ. އެއީ އޭނާގެ ކަނާތް ފަރާތަށެވެ.
ރަސޫލާ صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمގެ ޙަދީޘުގައި “އެ ސޮރު އިބްރާހީމު عَلَيْهِ السَّلَام (އެއްލައި ލެވުނު އަލިފާންގަނޑަށް) ފުމޭ ކަމުގައި ވިއެވެ.” މިފަދައިން އައިސްފައި ވުމުން ދަލީލުކޮށްދެނީ އެ ސޮރުގެ ފާސިޤުކަމަށެވެ. އަދި ނުބައި ކަމަށެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެއީ އެ ސޮރު ޤަތުލު ކުރުމަށް އައިސްފައިވާ އަމުރުފުޅުގެ ހަމައެކަނި ޢިއްލަތެއް ނޫނެވެ.
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم، ޢާއިޝާ رضي الله عنها ގެ އުނގުފުޅުގައި އޮންނަވައި ޤުރުއާން ކިޔަވާ ވިދާޅުވާކަމުގައި ބުޚާރީ އަދި މުސްލިމުގައި ރިވާވެގެންވެއެވެ.
القتل الخطأ (އޮޅިގެން މީހަކު މަރާލެވުން)
ހޯނު މެރުމަށް އަމުރުފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ. އަދި މި އަމުރުފުޅުގެ ޢިއްލަތެއްކަމުގައި ބަޔާންވެގެންވަނީ އެއީ ފުވައިސިޤު (ގެއްލުން ދެނިވި ނުރައްކާތެރި) އެއްޗެއް ކަމުގައި ވާތީއެވެ. މިފަދަ ނުރައްކާތެރި އެހެން ތަކެތި ޤަތުލު ކުރުމަށްވެސް އަމުރުފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ނުރައްކާތެރި ހަރުފައާއި ނަގުލަންދާއްޓާއި މޮޔަ ކުއްތާ ހިމެނެއެވެ.
ސަޖިދައިގައި އަދި ރުކޫގައި ޤުރުއާން ކިޔެވުމަކީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ނަހީކުރައްވާފައިވާކަމެކެވެ.
القتل شبه العمد (قصدމަރާ ވައްތަރު މަރު)
ޝުބުހައަކާއި އޭގެ ރަދު:
މި ކަންކަން މިއީ ދަންނަބޭކަލުންގެ މެދުގައިވާ ޚިލާފެއްކަމުގައި ދެކުމަށް ވުރެވެސް ނުބައީ، މިއީ މާތްރަސްކަލާނގެ ދީނުގައި ދެއްވައިފައިވާ ލުޔެއްކަމުގައި ދެކުމެވެ.
ހަމަމިގޮތަށް މުޢުތަބަރު ޚިލާފު އޮތް، އިޖުތިހާދީ މައްސަލަތައްވެސް ވަރަށް ގިނައެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އަންނިވި މައްސަލަތައް ހިމެނެއެވެ:
القتل العمد ގެ ވައްތަރުތައް
