ޞަލަވާތް ކިޔެވުމުގެ މާތްކަން رسول الله صلّى الله عليه وسلّم حديث ފުޅުކުރެއްވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް އެއްފަހަރު ޞަލަވާތްކިޔަވައިފިމީހާ ދަންނައެވެ. މާތްﷲ އޭނާގެ މައްޗަށް ދިހަފަހަރު ރަޙުމަތްލައްވާނެއެވެ.” – أخرجه مسلم. އަދިވެސް
އިސްވެ ބަޔާންވެ ދިޔަ ނައްޞުތަކުން ފާހަގަކުރެވޭ ދެ އަޞްލެއްވެއެވެ:
ތިބާ އެކަން ކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
الإِجْمَاعُ އަކީ އެއަށް ތަބާވެ، އެއަށް ރުޖޫޢަވުން ވާޖިބުވާ، ޝަރުޢީ ޙުއްޖަތެއްކަމުގައި ޢިލްމުވެރިންވަނީ އިއްތިފާޤުވެވަޑައިގަންނަވާފައެވެ.
ނަމާދުގެ ޢާންމު ޤަވާޢިދަކީ ނަމާދުގެ ހުރިހާ ޢަމަލެއްގައިވެސް ފިރިހެނުން ޢަމަލުކުރާ ގޮތަށް އަންހެނުންވެސް ޢަމަލުކުރުމެވެ. މި އަޞްލާ ޚިލާފަށް ކުރާނީ ދަލީލުން ޘާބިތުވެފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ.
ޢަރަބި ބަހުގައި الإِجْمَاعُ ގެ މާނައަކީ: عَزْم އެވެ. [އެބަހީ: ކަމަކަށް ޢަޒުމުކުރުމެވެ.]
ގިނަގުނަ ޘަނާއާއި ޙަމްދު، ގަދަ ކީރިތިވަންތަ މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ދަންނަވަމެވެ. ޞަލާވާތާއި ސަލާމް، އެއިލާހުގެ ލޮބުވެތި ޙަބީބު މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަށް ލެއްވުން އެދި އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުން އެދެމެވެ. އަދި މިޞަލަވާތުގައި
ބޭނުންޖެހިފައިވާމީހަކަށް ލެއި ވިއްކުމަކީ ޝަރުޢުގައި ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހަކަށް އެ ލެއި ޖެހޭނީ ހިލޭ ދޭށެވެ. އެހެނީ، ލެއި ވިއްކުން ޙަރާމްވެގެންވާކަން ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތާއި، އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައިވެއެވެ.
މިޒަމާނަކަށްއައިސް ޞިއްޙަތު ރަނގަޅުމީހާގެ ލެއި، ލެއި ފޭބުމުގެ ސަބަބުން ލެއަށް ބޭނުންވާ ބަލިމީހުންނަށް އެޅުމުގެ އޮޕްރޭޝަން ވަރަށް ގިނައިން ކުރެވެއެވެ.
ގިނަހަރުފަތް ހުންނަ މިންބަރު (ބެހެއްޓުމަކީ) ބިދުޢައެއްކަމުގައެވެ. އެއީ އޭގެ ސަބަބުން ސަފުތައް ކެނޑޭތީއެވެ.
ފާޚާނާއަށް ވަންނަ މީހާ ފާޚާނާއަށް ވަނުމުގެ ކުރިން ( بِاسْمِ اللهِ ، اَلَّلهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُبِكَ مِنَ الْخُبُثِ وَ الْخَبَائِثِ ) މިގޮތަށް ކިޔަންވާނެއެވެ. މާނައީ: ” މާތް ﷲ ގެ
ލެއި ވިއްކުމަކީ ޙަރާމްވެގެންވާ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ޙަރާމްކަން ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުންނާއި ސުންނަތުންނާއި އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައެވެ.
ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ލެއި އަނެކާއަށް ވިއްކިދާނެބާއެވެ؟ ލެއި ވިއްކާމީހެއްގެ އަތުން ލެއި ގަތުމަކީ ކޮންކަހަލަކަމެއްބާއެވެ؟ ހޯދަން އުނދަގޫ ލެއެއް ގަނެގެންނޫނީ ލިބެން ނެތްނަމަ ކަންތައްކުރާނީ ކިހިނެއްބާއެވެ؟ ލެއި ރައްކާކުރާ ބޭންކުތަކުން ނަގާ އަގު ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟ އެގޮތަށް އެފަދަ ލެއިގެ ބޭންކުތަކަށް ފައިސާދިނުން ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟
ނަމާދުން ސަލާންދީ ނިމުމަށްފަހުގައި، ނަމާދުގެ ފަހުން ކިޔުމަށް އައިސްފައިވާ ޒިކުރިތައް ކިޔުން ނަމާދުކުރާމީހާގެ މައްޗަށް މުސްތަޙައްބުވެގެން ވެއެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވެއެވެ. ” فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّـهَ قِيَامًا وَقُعُودًا
الجنايات އަކީ جناية ގެ جمع އެވެ. މިބަސް ފާފަކުރުމުގެ މާނައިގައި ބޭނުންކުރެވެއެވެ. އަދި ހަށިގަނޑަށް ނުވަތަ މުދަލަށް ނުވަތަ އަބުރާއި ޢިއްޒަތަށް އަރައިގަތުމަށްވެސް جناية ކިޔެއެވެ. فقه ވެރިންގެ إصطلاح ގައި جناية
އާއެކެވެ. އޭނާގެ ރޯދަ ޞައްޙަވާނެއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އިޙްތިލާމުވުމަކީ ރޯދަ ބާޠިލުކުރާ ކަމެއްނޫނެވެ.
ޞަލަވާތް ކިޔެވުމުގެ މާތްކަން رسول الله صلّى الله عليه وسلّم حديث ފުޅުކުރެއްވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް އެއްފަހަރު ޞަލަވާތްކިޔަވައިފިމީހާ ދަންނައެވެ. މާތްﷲ އޭނާގެ މައްޗަށް ދިހަފަހަރު ރަޙުމަތްލައްވާނެއެވެ.” – أخرجه مسلم. އަދިވެސް
އިސްވެ ބަޔާންވެ ދިޔަ ނައްޞުތަކުން ފާހަގަކުރެވޭ ދެ އަޞްލެއްވެއެވެ:
ތިބާ އެކަން ކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
الإِجْمَاعُ އަކީ އެއަށް ތަބާވެ، އެއަށް ރުޖޫޢަވުން ވާޖިބުވާ، ޝަރުޢީ ޙުއްޖަތެއްކަމުގައި ޢިލްމުވެރިންވަނީ އިއްތިފާޤުވެވަޑައިގަންނަވާފައެވެ.
ނަމާދުގެ ޢާންމު ޤަވާޢިދަކީ ނަމާދުގެ ހުރިހާ ޢަމަލެއްގައިވެސް ފިރިހެނުން ޢަމަލުކުރާ ގޮތަށް އަންހެނުންވެސް ޢަމަލުކުރުމެވެ. މި އަޞްލާ ޚިލާފަށް ކުރާނީ ދަލީލުން ޘާބިތުވެފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ.
ޢަރަބި ބަހުގައި الإِجْمَاعُ ގެ މާނައަކީ: عَزْم އެވެ. [އެބަހީ: ކަމަކަށް ޢަޒުމުކުރުމެވެ.]
ގިނަގުނަ ޘަނާއާއި ޙަމްދު، ގަދަ ކީރިތިވަންތަ މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ދަންނަވަމެވެ. ޞަލާވާތާއި ސަލާމް، އެއިލާހުގެ ލޮބުވެތި ޙަބީބު މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަށް ލެއްވުން އެދި އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުން އެދެމެވެ. އަދި މިޞަލަވާތުގައި
ބޭނުންޖެހިފައިވާމީހަކަށް ލެއި ވިއްކުމަކީ ޝަރުޢުގައި ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހަކަށް އެ ލެއި ޖެހޭނީ ހިލޭ ދޭށެވެ. އެހެނީ، ލެއި ވިއްކުން ޙަރާމްވެގެންވާކަން ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތާއި، އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައިވެއެވެ.
މިޒަމާނަކަށްއައިސް ޞިއްޙަތު ރަނގަޅުމީހާގެ ލެއި، ލެއި ފޭބުމުގެ ސަބަބުން ލެއަށް ބޭނުންވާ ބަލިމީހުންނަށް އެޅުމުގެ އޮޕްރޭޝަން ވަރަށް ގިނައިން ކުރެވެއެވެ.
ގިނަހަރުފަތް ހުންނަ މިންބަރު (ބެހެއްޓުމަކީ) ބިދުޢައެއްކަމުގައެވެ. އެއީ އޭގެ ސަބަބުން ސަފުތައް ކެނޑޭތީއެވެ.
ފާޚާނާއަށް ވަންނަ މީހާ ފާޚާނާއަށް ވަނުމުގެ ކުރިން ( بِاسْمِ اللهِ ، اَلَّلهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُبِكَ مِنَ الْخُبُثِ وَ الْخَبَائِثِ ) މިގޮތަށް ކިޔަންވާނެއެވެ. މާނައީ: ” މާތް ﷲ ގެ
ލެއި ވިއްކުމަކީ ޙަރާމްވެގެންވާ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ޙަރާމްކަން ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުންނާއި ސުންނަތުންނާއި އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައެވެ.
ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ލެއި އަނެކާއަށް ވިއްކިދާނެބާއެވެ؟ ލެއި ވިއްކާމީހެއްގެ އަތުން ލެއި ގަތުމަކީ ކޮންކަހަލަކަމެއްބާއެވެ؟ ހޯދަން އުނދަގޫ ލެއެއް ގަނެގެންނޫނީ ލިބެން ނެތްނަމަ ކަންތައްކުރާނީ ކިހިނެއްބާއެވެ؟ ލެއި ރައްކާކުރާ ބޭންކުތަކުން ނަގާ އަގު ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟ އެގޮތަށް އެފަދަ ލެއިގެ ބޭންކުތަކަށް ފައިސާދިނުން ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟
ނަމާދުން ސަލާންދީ ނިމުމަށްފަހުގައި، ނަމާދުގެ ފަހުން ކިޔުމަށް އައިސްފައިވާ ޒިކުރިތައް ކިޔުން ނަމާދުކުރާމީހާގެ މައްޗަށް މުސްތަޙައްބުވެގެން ވެއެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވެއެވެ. ” فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّـهَ قِيَامًا وَقُعُودًا
الجنايات އަކީ جناية ގެ جمع އެވެ. މިބަސް ފާފަކުރުމުގެ މާނައިގައި ބޭނުންކުރެވެއެވެ. އަދި ހަށިގަނޑަށް ނުވަތަ މުދަލަށް ނުވަތަ އަބުރާއި ޢިއްޒަތަށް އަރައިގަތުމަށްވެސް جناية ކިޔެއެވެ. فقه ވެރިންގެ إصطلاح ގައި جناية
އާއެކެވެ. އޭނާގެ ރޯދަ ޞައްޙަވާނެއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އިޙްތިލާމުވުމަކީ ރޯދަ ބާޠިލުކުރާ ކަމެއްނޫނެވެ.
