﴿وَإِنَّهُ﴾ އެބަހީ އިންސާނާއީ ﴿لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ﴾ “މުދަލަށް ލޯބިކުރުންގަދަ މީހެއްކަން ކަށަވަރެވެ.” ‘الْخَيْر’ އެއީ މުދަލެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن
((وَوَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ)) (އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ކުށްތައް، ކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދުރުކުރެއްވީމެވެ.) މި އާޔަތުގައި މިވާ “وَضَعْنَا” ގެ މުރާދަކީ ދުރުކުރެއްވުން، މަޢާފުކޮށްދިނުން، އެއްކިބާކޮށް ދިނުމުގެ މުރާދެވެ. އަދި “وِزْرَكَ” ގެ މުރާދަކީ
﴿فَأَثَرْنَ بِهِ﴾ އެބަހީ ދުވެލި ބާރު މިއަސްތައް ޢަދުއްވުންނަށް އަޘަރު ފޯރުކުރެއެވެ. މިހަމަލާވަނީ ﴿نَقْعًا﴾ [އިންނެވެ.] އެއީ ގަދަފަދަ ދުވެލީގެ ސަބަބުން އަރައިގެންދާ ހިރަފުސްގަނޑެވެ. ފަހެ އަހަކީ ޢަދުއްވުން ބިމުގައި ގަދަވެގަނެއްޖެނަމަ އޭގެ ދުވުމުގައި
(فِي عَمَدٍ مُّمَدَّدَةٍ) މާނަ: “(ނަރަކައިގައިވާ) ދިގުވެގެންވާ ތަނބުތަކަކުން (އެބައިމީހުންނަށް ޢަޒާބުދެއްވެވެއެވެ).” އެބަހީ : އެ ބަންދުކުރެވިފައިވާ ނަރަކަ ވެއެވެ. އަދި އެތަނުގެ ހުރިހާ ބިތްތަކަށާއި ކަންކަނަށް ދަމާލެވިފައިވާ ތަނބުތަކެއް އެތަނުގައިވެއެވެ. އެއީ އެތަން
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ﴿١﴾ فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ﴿٢﴾ فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا﴿٣﴾ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ﴿٤﴾ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴿٥﴾ إِنَّ الْإِنسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ ﴿٦﴾ وَإِنَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ لَشَهِيدٌ ﴿٧﴾ وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ﴿٨﴾ أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا
(الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ) މާނަ: (އެއީ ހިތްތަކަށް އޭގެ ހޫނާއި، ވޭން ފޯރުވަނިވި ނަރަކަޔެވެ.) الْأَفْئِدَةِ އަކީ فؤاد ގެ ގިނަގޮތެވެ. ނުވަތަ ޖަމްޢެވެ. އޭގެ މާނައަކީ ހިތެވެ. އާޔަތުގައި އެވަނީ އެ
ﷲ ޢައްޒަވަޖައްލަ ޣާސިޤު އެރުމާއި (ފާޅުވުމާއި)، އަދި ގޮށަށް ފުމޭ ސިޙުުރުވެރި ކާހިނުންނާއިި، އަދި ޙަސަދަވެރިޔާ ޙަސަދަވެރިވާ ހިނދާއި، މިކަންކަން ބަޔާންކުރައްވާފައިވަނީ، ސަބަބަކީ މި ހުރިހާ ބަލާވެރި ތިން ޙާލަތަކީވެސް ފޮރުވިފައިވާ ކަންކަމެވެ. ރޭގަނޑަގެ
އަދި ހަމަކަށަވަރުން ހަނދު (غَاسِق) އެއްކަމުގައިވަނީ އެއީ ރޭގަނޑުގައި އަރާއެއްޗެއްކަމުގައި ވާތީއެވެ. އަދި ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ މިބަސްފުޅު (وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ) މިއަންނަނީ މިބަސްފުޅު (من شر ما خلق)އަށް
{بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ} މާނައީ: ﷲގެ އިސްމުފުޅުން ފަށަމެވެ. އެއިލާހަކީ ރަޙުމާނު ވަންތަ ރަޙީމްވަންތަ އިލާހެވެ. ) قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ *مِن شَرِّ مَا خَلَقَ * وَمِن شَرِّ
ފަހެ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلّم ގެ ޝަރީޢަތަށް ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާ ނުވަތަ އިސްލާމްދީނުގެ ޝިޢާރުތަކުންކުރެ ޝިޢާރަކާމެދު ނުވަތަ ބޯލަނބައި ކިޔަމަންގަތުމުގެ ގޮތުން މީސްތަކުން ކުރަމުންދާ އަޅުކަމަކާމެދު ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާއީ ހަމަކަށަވަރުންވެސް ކާފިރެކެވެ.
ދެންފަހެ ހެޔޮކަމަށް މަގު ދެއްކުމީ އެހެޔޮކަންކުރާ ފަރާތާ އެއްފަދާގައިވާ ކަމެއްކަން އެނގި ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ.
ޢަރަބި ބަހުގައި ކައުޘަރުއަކީ ގިނަގުނަވެގެންވީ ހެޔޮކަމެވެ.
﴿إنه كان تواباً﴾ އެބަހީ: އެއިލާހުގެ އަޅުތަކުންނަށް ގިނަގިނައިން ތައުބާލެއްވުން މަތީ އެކަލާނގެ ދެމިވޮޑިގެން ވެއެވެ. ފަހެ ތިބާ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި ފާފަ ފުއްސެވުމަށް އެދި ދަންނަވައިފި ކަމުގައި ވަނީނަމަ ތިބާއަށް ތައުބާ ލައްވައެވެ.
މީހަކު ބުނެފާނެއެވެ. މިދެއްވި ނިޢުމަތްތަކަށް ޤުރައިޝުން ކުރަން ޖެހެނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އަދި ހަމަ އެފަދައިން މިހާރު ޤުރައިޝުންގެ ތެރެއިން މައްކާގައި އުޅެމުންދާ މީހުނާއި އެނޫން މީހުންވެސް ކުރަންޖެހެނީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވަނީ، މިއަހަރު ފެނިއްޖެ ކަމުގައި ވާނަމަ ﴿فسبح بحمد ربك واستغفره﴾ “ފަހެ ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބަށް ޙަމްދާއެކު ތަސްބީޙަ ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި ފާފަފުއްސެވުން އެދިވަޑައިގެން އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ދަންނަވާށެވެ!”
﴿الَّذِي أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَآمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ﴾ މިއާޔަތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައި އެވަނީ އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވި ނިޢުމަތްތަކުގެ ވާހަކައެވެ.
﴿وَإِنَّهُ﴾ އެބަހީ އިންސާނާއީ ﴿لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ﴾ “މުދަލަށް ލޯބިކުރުންގަދަ މީހެއްކަން ކަށަވަރެވެ.” ‘الْخَيْر’ އެއީ މުދަލެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن
((وَوَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ)) (އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ކުށްތައް، ކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދުރުކުރެއްވީމެވެ.) މި އާޔަތުގައި މިވާ “وَضَعْنَا” ގެ މުރާދަކީ ދުރުކުރެއްވުން، މަޢާފުކޮށްދިނުން، އެއްކިބާކޮށް ދިނުމުގެ މުރާދެވެ. އަދި “وِزْرَكَ” ގެ މުރާދަކީ
﴿فَأَثَرْنَ بِهِ﴾ އެބަހީ ދުވެލި ބާރު މިއަސްތައް ޢަދުއްވުންނަށް އަޘަރު ފޯރުކުރެއެވެ. މިހަމަލާވަނީ ﴿نَقْعًا﴾ [އިންނެވެ.] އެއީ ގަދަފަދަ ދުވެލީގެ ސަބަބުން އަރައިގެންދާ ހިރަފުސްގަނޑެވެ. ފަހެ އަހަކީ ޢަދުއްވުން ބިމުގައި ގަދަވެގަނެއްޖެނަމަ އޭގެ ދުވުމުގައި
(فِي عَمَدٍ مُّمَدَّدَةٍ) މާނަ: “(ނަރަކައިގައިވާ) ދިގުވެގެންވާ ތަނބުތަކަކުން (އެބައިމީހުންނަށް ޢަޒާބުދެއްވެވެއެވެ).” އެބަހީ : އެ ބަންދުކުރެވިފައިވާ ނަރަކަ ވެއެވެ. އަދި އެތަނުގެ ހުރިހާ ބިތްތަކަށާއި ކަންކަނަށް ދަމާލެވިފައިވާ ތަނބުތަކެއް އެތަނުގައިވެއެވެ. އެއީ އެތަން
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ﴿١﴾ فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ﴿٢﴾ فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا﴿٣﴾ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ﴿٤﴾ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴿٥﴾ إِنَّ الْإِنسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ ﴿٦﴾ وَإِنَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ لَشَهِيدٌ ﴿٧﴾ وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ﴿٨﴾ أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا
(الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ) މާނަ: (އެއީ ހިތްތަކަށް އޭގެ ހޫނާއި، ވޭން ފޯރުވަނިވި ނަރަކަޔެވެ.) الْأَفْئِدَةِ އަކީ فؤاد ގެ ގިނަގޮތެވެ. ނުވަތަ ޖަމްޢެވެ. އޭގެ މާނައަކީ ހިތެވެ. އާޔަތުގައި އެވަނީ އެ
ﷲ ޢައްޒަވަޖައްލަ ޣާސިޤު އެރުމާއި (ފާޅުވުމާއި)، އަދި ގޮށަށް ފުމޭ ސިޙުުރުވެރި ކާހިނުންނާއިި، އަދި ޙަސަދަވެރިޔާ ޙަސަދަވެރިވާ ހިނދާއި، މިކަންކަން ބަޔާންކުރައްވާފައިވަނީ، ސަބަބަކީ މި ހުރިހާ ބަލާވެރި ތިން ޙާލަތަކީވެސް ފޮރުވިފައިވާ ކަންކަމެވެ. ރޭގަނޑަގެ
އަދި ހަމަކަށަވަރުން ހަނދު (غَاسِق) އެއްކަމުގައިވަނީ އެއީ ރޭގަނޑުގައި އަރާއެއްޗެއްކަމުގައި ވާތީއެވެ. އަދި ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ މިބަސްފުޅު (وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ) މިއަންނަނީ މިބަސްފުޅު (من شر ما خلق)އަށް
{بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ} މާނައީ: ﷲގެ އިސްމުފުޅުން ފަށަމެވެ. އެއިލާހަކީ ރަޙުމާނު ވަންތަ ރަޙީމްވަންތަ އިލާހެވެ. ) قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ *مِن شَرِّ مَا خَلَقَ * وَمِن شَرِّ
ފަހެ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلّم ގެ ޝަރީޢަތަށް ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާ ނުވަތަ އިސްލާމްދީނުގެ ޝިޢާރުތަކުންކުރެ ޝިޢާރަކާމެދު ނުވަތަ ބޯލަނބައި ކިޔަމަންގަތުމުގެ ގޮތުން މީސްތަކުން ކުރަމުންދާ އަޅުކަމަކާމެދު ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާއީ ހަމަކަށަވަރުންވެސް ކާފިރެކެވެ.
ދެންފަހެ ހެޔޮކަމަށް މަގު ދެއްކުމީ އެހެޔޮކަންކުރާ ފަރާތާ އެއްފަދާގައިވާ ކަމެއްކަން އެނގި ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ.
ޢަރަބި ބަހުގައި ކައުޘަރުއަކީ ގިނަގުނަވެގެންވީ ހެޔޮކަމެވެ.
﴿إنه كان تواباً﴾ އެބަހީ: އެއިލާހުގެ އަޅުތަކުންނަށް ގިނަގިނައިން ތައުބާލެއްވުން މަތީ އެކަލާނގެ ދެމިވޮޑިގެން ވެއެވެ. ފަހެ ތިބާ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި ފާފަ ފުއްސެވުމަށް އެދި ދަންނަވައިފި ކަމުގައި ވަނީނަމަ ތިބާއަށް ތައުބާ ލައްވައެވެ.
މީހަކު ބުނެފާނެއެވެ. މިދެއްވި ނިޢުމަތްތަކަށް ޤުރައިޝުން ކުރަން ޖެހެނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އަދި ހަމަ އެފަދައިން މިހާރު ޤުރައިޝުންގެ ތެރެއިން މައްކާގައި އުޅެމުންދާ މީހުނާއި އެނޫން މީހުންވެސް ކުރަންޖެހެނީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވަނީ، މިއަހަރު ފެނިއްޖެ ކަމުގައި ވާނަމަ ﴿فسبح بحمد ربك واستغفره﴾ “ފަހެ ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބަށް ޙަމްދާއެކު ތަސްބީޙަ ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި ފާފަފުއްސެވުން އެދިވަޑައިގެން އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ދަންނަވާށެވެ!”
﴿الَّذِي أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَآمَنَهُم مِّنْ خَوْفٍ﴾ މިއާޔަތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައި އެވަނީ އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވި ނިޢުމަތްތަކުގެ ވާހަކައެވެ.
