بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ﴿١﴾ فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ﴿٢﴾ فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا﴿٣﴾ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ﴿٤﴾ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴿٥﴾ إِنَّ الْإِنسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ ﴿٦﴾ وَإِنَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ لَشَهِيدٌ ﴿٧﴾ وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ﴿٨﴾ أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا
ނ. ޖަމަލު ހަނގުރާމަ: ޢުޘްމާނު رضي الله عنه ޝަހީދު ކޮށްލެއްވުމަށްފަހު ހިނގި ފިތުނަތަކުގެ ތެރޭގައި، ޢަލީގެފާނާއި ޢާއިޝަތުގެފާނާއި ޠޮލްޙާގެފާނާއި އަދި ޒުބައިރުގެފާނު -رضي الله عنهم- ގެ މެދުގައި ހިނގި މަޝްހޫރު ޖަމަލު
ށ. ޢުޘްމާން ބިން ޢައްފާން رضي الله عنه ޝަހީދުކޮށްލެވުން: މުއުމިނުންގެ ޚަލީފާ ޢުމަރު ބިން އަލް ޚައްޠާބް رضي الله عنه ޝަހީދު ކޮށްލެވުމާއެކު، ޞަޙާބީންގެ ޒަމާނުގައި ފިތުނަތައް ފާޅުވެއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ. ފަހެ
ފަހެ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلّم ގެ ޝަރީޢަތަށް ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާ ނުވަތަ އިސްލާމްދީނުގެ ޝިޢާރުތަކުންކުރެ ޝިޢާރަކާމެދު ނުވަތަ ބޯލަނބައި ކިޔަމަންގަތުމުގެ ގޮތުން މީސްތަކުން ކުރަމުންދާ އަޅުކަމަކާމެދު ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާއީ ހަމަކަށަވަރުންވެސް ކާފިރެކެވެ.
ދެންފަހެ ހެޔޮކަމަށް މަގު ދެއްކުމީ އެހެޔޮކަންކުރާ ފަރާތާ އެއްފަދާގައިވާ ކަމެއްކަން އެނގި ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ.
ޢަރަބި ބަހުގައި ކައުޘަރުއަކީ ގިނަގުނަވެގެންވީ ހެޔޮކަމެވެ.
ހ. އިރުމަތީ ބިތުން ފިތުނަ ފާޅުވުން: މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން ފާޅުވާ އެންމެ ގިނަ ފިތުނަތައް ނުކުމެގެން އަންނަހުށީ قَرْنُ الشَّيْطَان (ޝައިޠާނާގެ ދަޅު)[1] އެދިމާއަކުން އަރައިގެން އަންނަ ފަރާތް ކަމުގައިވާ އިރުމަތީ ބިތުންނެވެ. އެއީ ރަޙުމަތުގެ
6. ފިތުނަ ފާޅުވުން. الفِتَن: [މިއީ] “فِتْنَة” މިބަހުގެ ޖަމްޢެވެ. [ނުވަތަ ގިނަގޮތެވެ.] އެއީ އިމްތިޙާނު ކުރުން ނުވަތަ ޓެސްޓްކުރުމެވެ. އެއަށްފަހު އެބަސް ގިނައިން ބޭނުންކުރެވެމުން އަންނަނީ އޭގެތެރެއިން ނުރުހޭކަމަކަށްޓަކައި ކުރެވޭ އިމްތިޙާނަށެވެ. އޭގެފަހުގައި،
﴿إنه كان تواباً﴾ އެބަހީ: އެއިލާހުގެ އަޅުތަކުންނަށް ގިނަގިނައިން ތައުބާލެއްވުން މަތީ އެކަލާނގެ ދެމިވޮޑިގެން ވެއެވެ. ފަހެ ތިބާ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި ފާފަ ފުއްސެވުމަށް އެދި ދަންނަވައިފި ކަމުގައި ވަނީނަމަ ތިބާއަށް ތައުބާ ލައްވައެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވަނީ، މިއަހަރު ފެނިއްޖެ ކަމުގައި ވާނަމަ ﴿فسبح بحمد ربك واستغفره﴾ “ފަހެ ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބަށް ޙަމްދާއެކު ތަސްބީޙަ ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި ފާފަފުއްސެވުން އެދިވަޑައިގެން އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ދަންނަވާށެވެ!”
ފަތަޙަ އަކީ ނަޞްރާއެކުވާ ކަމެއްކަމުގައި ވުމާ އެކުވެސް މިލަފްޒު ނަޞްރަށް ތަބާވުމުން ދޭހަކޮށްދެނީ އެކަން ވާނޭކަމެވެ.
﴿نَصْرُ اللهِ﴾ [އެބަހީ ﷲ ގެ ނަޞްރު]، ނަޞްރަކީ އިންސާނާއަށް އޭނާގެ ޢަދުއްވުގެ ކިބައިން ރެކި އޭނާ ދެރަކޮށް ނިކަމެތިކޮށްލުމަށް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ލިބޭ ބާރުވެރިކަމެކެވެ. އަދި ނަޞްރަކީ އަޅާއަށް އޭނާގެ ޢަމަލުތަކުގައި ޙާޞިލްކުރެވޭ އެންމެ ބޮޑު އުފާވެރިކަންވެސް މެއެވެ.
ދެންފަހެ ހަމަކަށަވަރުން، ތެދުވެރި [ނަބިއްޔާ] صلى الله عليه وسلم އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޚަބަރުދެއްވާފައިވާ ގިނަ ކަންކަން މިވަނީ ކަށަވަރުވެ ނިމިފައެވެ. އަޞްޙާބު ބޭކަލުން -رضي الله عنهم- ގެ ޒަމާނުގައި ރަށްތައް ފަތަޙަވުމުގެ ސަބަބުން
5. މުދަލާއި ފައިސާ ގިނަވެ، ޞަދަޤާތުގައި ހިފާނެ މީހަކު ނުވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((لاَ تَقُومُ
4. ޢަމްވާސް[1]ގެ ޠާޢޫންވަބާ. ޢައުފް ބިން މާލިކުގެ އިސްވެ ދިޔަ ޙަދީޘްގައި [ރަސޫލުﷲ] صلى الله عليه وسلم ގެ [މި]ބަސްފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ: ((اعْدُدْ سِتًّا بَيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ: (فَذَكَرَ مِنْهَا:) ثُمَّ مُوْتَانِ[2] يَأْخُذ
ބައިތުލް މަޤްދިސް ފަތަޙަވުމީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ޢަލާމާތެކެވެ
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ﴿١﴾ فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ﴿٢﴾ فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا﴿٣﴾ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ﴿٤﴾ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴿٥﴾ إِنَّ الْإِنسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ ﴿٦﴾ وَإِنَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ لَشَهِيدٌ ﴿٧﴾ وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ﴿٨﴾ أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا
ނ. ޖަމަލު ހަނގުރާމަ: ޢުޘްމާނު رضي الله عنه ޝަހީދު ކޮށްލެއްވުމަށްފަހު ހިނގި ފިތުނަތަކުގެ ތެރޭގައި، ޢަލީގެފާނާއި ޢާއިޝަތުގެފާނާއި ޠޮލްޙާގެފާނާއި އަދި ޒުބައިރުގެފާނު -رضي الله عنهم- ގެ މެދުގައި ހިނގި މަޝްހޫރު ޖަމަލު
ށ. ޢުޘްމާން ބިން ޢައްފާން رضي الله عنه ޝަހީދުކޮށްލެވުން: މުއުމިނުންގެ ޚަލީފާ ޢުމަރު ބިން އަލް ޚައްޠާބް رضي الله عنه ޝަހީދު ކޮށްލެވުމާއެކު، ޞަޙާބީންގެ ޒަމާނުގައި ފިތުނަތައް ފާޅުވެއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ. ފަހެ
ފަހެ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلّم ގެ ޝަރީޢަތަށް ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާ ނުވަތަ އިސްލާމްދީނުގެ ޝިޢާރުތަކުންކުރެ ޝިޢާރަކާމެދު ނުވަތަ ބޯލަނބައި ކިޔަމަންގަތުމުގެ ގޮތުން މީސްތަކުން ކުރަމުންދާ އަޅުކަމަކާމެދު ނުރުހުންތެރިވެއްޖެ މީހާއީ ހަމަކަށަވަރުންވެސް ކާފިރެކެވެ.
ދެންފަހެ ހެޔޮކަމަށް މަގު ދެއްކުމީ އެހެޔޮކަންކުރާ ފަރާތާ އެއްފަދާގައިވާ ކަމެއްކަން އެނގި ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ.
ޢަރަބި ބަހުގައި ކައުޘަރުއަކީ ގިނަގުނަވެގެންވީ ހެޔޮކަމެވެ.
ހ. އިރުމަތީ ބިތުން ފިތުނަ ފާޅުވުން: މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން ފާޅުވާ އެންމެ ގިނަ ފިތުނަތައް ނުކުމެގެން އަންނަހުށީ قَرْنُ الشَّيْطَان (ޝައިޠާނާގެ ދަޅު)[1] އެދިމާއަކުން އަރައިގެން އަންނަ ފަރާތް ކަމުގައިވާ އިރުމަތީ ބިތުންނެވެ. އެއީ ރަޙުމަތުގެ
6. ފިތުނަ ފާޅުވުން. الفِتَن: [މިއީ] “فِتْنَة” މިބަހުގެ ޖަމްޢެވެ. [ނުވަތަ ގިނަގޮތެވެ.] އެއީ އިމްތިޙާނު ކުރުން ނުވަތަ ޓެސްޓްކުރުމެވެ. އެއަށްފަހު އެބަސް ގިނައިން ބޭނުންކުރެވެމުން އަންނަނީ އޭގެތެރެއިން ނުރުހޭކަމަކަށްޓަކައި ކުރެވޭ އިމްތިޙާނަށެވެ. އޭގެފަހުގައި،
﴿إنه كان تواباً﴾ އެބަހީ: އެއިލާހުގެ އަޅުތަކުންނަށް ގިނަގިނައިން ތައުބާލެއްވުން މަތީ އެކަލާނގެ ދެމިވޮޑިގެން ވެއެވެ. ފަހެ ތިބާ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި ފާފަ ފުއްސެވުމަށް އެދި ދަންނަވައިފި ކަމުގައި ވަނީނަމަ ތިބާއަށް ތައުބާ ލައްވައެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވަނީ، މިއަހަރު ފެނިއްޖެ ކަމުގައި ވާނަމަ ﴿فسبح بحمد ربك واستغفره﴾ “ފަހެ ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބަށް ޙަމްދާއެކު ތަސްބީޙަ ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި ފާފަފުއްސެވުން އެދިވަޑައިގެން އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ދަންނަވާށެވެ!”
ފަތަޙަ އަކީ ނަޞްރާއެކުވާ ކަމެއްކަމުގައި ވުމާ އެކުވެސް މިލަފްޒު ނަޞްރަށް ތަބާވުމުން ދޭހަކޮށްދެނީ އެކަން ވާނޭކަމެވެ.
﴿نَصْرُ اللهِ﴾ [އެބަހީ ﷲ ގެ ނަޞްރު]، ނަޞްރަކީ އިންސާނާއަށް އޭނާގެ ޢަދުއްވުގެ ކިބައިން ރެކި އޭނާ ދެރަކޮށް ނިކަމެތިކޮށްލުމަށް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ލިބޭ ބާރުވެރިކަމެކެވެ. އަދި ނަޞްރަކީ އަޅާއަށް އޭނާގެ ޢަމަލުތަކުގައި ޙާޞިލްކުރެވޭ އެންމެ ބޮޑު އުފާވެރިކަންވެސް މެއެވެ.
ދެންފަހެ ހަމަކަށަވަރުން، ތެދުވެރި [ނަބިއްޔާ] صلى الله عليه وسلم އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޚަބަރުދެއްވާފައިވާ ގިނަ ކަންކަން މިވަނީ ކަށަވަރުވެ ނިމިފައެވެ. އަޞްޙާބު ބޭކަލުން -رضي الله عنهم- ގެ ޒަމާނުގައި ރަށްތައް ފަތަޙަވުމުގެ ސަބަބުން
5. މުދަލާއި ފައިސާ ގިނަވެ، ޞަދަޤާތުގައި ހިފާނެ މީހަކު ނުވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((لاَ تَقُومُ
4. ޢަމްވާސް[1]ގެ ޠާޢޫންވަބާ. ޢައުފް ބިން މާލިކުގެ އިސްވެ ދިޔަ ޙަދީޘްގައި [ރަސޫލުﷲ] صلى الله عليه وسلم ގެ [މި]ބަސްފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ: ((اعْدُدْ سِتًّا بَيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ: (فَذَكَرَ مِنْهَا:) ثُمَّ مُوْتَانِ[2] يَأْخُذ
ބައިތުލް މަޤްދިސް ފަތަޙަވުމީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ޢަލާމާތެކެވެ
