ދަހިވެތިކަން އިތުރުވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ((مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يَظْهَرَ الشُّحُّ[1]))[2] “ޤިޔާމަތްވުމުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ދަހިވެތިކަން ފާޅުވުން ހިމެނެވެ.”
މުސްކުޅިން ޒުވާންވާން އުޅުން. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنهما ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((يَكُونُ قَوْمٌ يَخْضِبُونَ فِي
ފާޙިޝް[1] ކަންކަން ގިނަވެ ރަޙިމްގެގުޅުން ކަނޑައި އަވަށްޓެރިކަންނަށް އިހާނެތިކޮށް ހިތުން. ޢަބްދުﷲ ބްން ޢުމަރު رضي الله عنهما ގެ ކިބައިން އިމާމު އަޙްމަދާއި ޙާކިމް ރިވާ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى
މިއުއްމަތުގައި ޝިރުކު ފާޅުވުން. މިއީ ފާޅުވެފައިވާ ޢަލާމާތެކެއެވެ. އަދި އެކަން އެހުރީ އިތުރުވާށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން މިއުއްމަތަށް ވަނީ ޝިރުކު ލައިގެންފައެވެ. އަދި އޭގެތެރެއިން ޖަމާޢަތްތަކެއް ވަނީ މުޝްރިކުންނާ ގުޅި ބުދަށް އަޅުކަންކޮށްފައެވެ.
ބާޒާރުތައް ކައިރިވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވި އެވެ. ((لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى تَظْهَرَ الْفِتَنُ،
ޒަމާން ކައިރިވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވި އެވެ. ((لا تَقُومُ السَّاعَةُ… حَتَّى يَتَقَارَبَ
މީހުންމެރުން ގިނަވުން. އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ((لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى يَكْثُرَ الْهَرْجُ)) قَالُوا: وَمَا
އަޅުއަންހެނާ އޭނާގެ ސާހިބުމީހާ ވިހެއުން. ޖިބްރީލް ޙަދިޘް [ގެ ނަމުން ނަންދެވިފައިވާ] ދިގު ޙަދީޘްގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ: ((وَسَأُخْبِرُكَ عَنْ أَشْرَاطِهَا: إِذَا وَلَدَتْ
ޢިމާރާތްތައް އުސްކުރުން. ނަބީކަމުގެ ޒަމާނާ ވަރަށް ކައިރީގައި މިޢަލާމާތް ވަނީ ފާޅުވެއެވެ. އަދި އެއަށްފަހު، ޢިމާރާތްކުރުމާއި ގެދޮރުގެ ޒީނަތްތެރިކަމުގައި މީސްތަކުން ފަޚުރުވެރިވެ އުޅެއްޖައުމާ ހަމައަށް އެކަން ޢާންމުވެގެން ދިޔައެވެ. އެއީ ފަތަޙަތަކުގެ ފަހުގައި މުސްލިމުންގެ
މިސްކިތްތައް ޒީނަތްތެރި ކުރުމާއި އެކަމުގައި ފަޚުރުވެރިވުން. ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި މިސްކިތްތައް ޒީނަތްތެރި ކުރުމާއި އެތަންތަނުގައި ބިންވަޅުނަގައި ހެދުމާއި އެކަމުގައި ފަޚުރުވެރިވުން ހިމެނެއެވެ. އަނަސް رضي الله عنه ގެ ކިބައިން އިމާމު އަޙްމަދު
ރާބުއިން ގިނަވެ އެކަން ޙަލާލުކޮށްގަތުން. ރާބުއިން މިއުއްމަތުގައި ފާޅުވިއެވެ. އަދި އޭގެނަން ނޫން އެހެން ނަމެއް އެއަށް ކިޔޫއެވެ. މީގެވެސް އެންމެ ނުބައިކަން ހުރީ މީސްތަކުންކުރެ ބަޔަކު އެކަން ޙަލާލުކޮށްގަތުމުގައެވެ. މިކަން ހިމެނިގެންވަނީ
17. މިޔުޒިކުގެ ސާމާނު ފާޅުވެ އެކަން (އެބަހީ: މިޔުޒިކު ކުޅުން) ޙަލާލުކޮށްގަތުން. سَهلُ بن سَعْد ގެ އަރިހުން [ރިވާވެގެން] ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ.
16. ރިބާ ޢާންމުވުން. މީގެ ތެރޭގައި ރިބާ ފާޅުވުމާއި މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި އެކަން ޢާންމުވުން ހިމެނެއެވެ. އަދި ޙަރާމްތަކެތި ކެއުމުގައި އެޔެއްމިޔެއް ބަލައި ނުލައެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ
15. ޒިނޭ ޢާންމުވުން. ފާޅުވެފައިވާ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ޒިނޭކުރުން ފެތުރިގެން ދިއުމާއި މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި އެކަން ގިނަވުން ހިމެނެއެވެ. ފަހެ ހިމެނެނީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ކަމުގައި ނަބިއްޔާ صلى الله عليه
14. އަނިޔާވެރިންނަށް ވާގިވެރިވާ މީހުންނާއި ސިފައިން ގިނަވުން. އަބޫ އުމާމާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން އަލްއިމާމު އަޙްމަދު ރިވާ ކުރައްވައެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް
ދެންފަހެ ދުނިޔެވީ ޢިލްމު ދަންނައެވެ. އެކަން ހުރީ އިތުރުވާށެވެ. އަދި ޙަދީޘްގައިވާ މުރާދަކީ އެކަން ނޫންކަން ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ މި ބަސްފުޅުން ދަލީލު ލިބިދެއެވެ: ((فَسُئِلُوا، فَأَفْتَوْا
ދަހިވެތިކަން އިތުރުވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ((مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يَظْهَرَ الشُّحُّ[1]))[2] “ޤިޔާމަތްވުމުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ދަހިވެތިކަން ފާޅުވުން ހިމެނެވެ.”
މުސްކުޅިން ޒުވާންވާން އުޅުން. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنهما ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((يَكُونُ قَوْمٌ يَخْضِبُونَ فِي
ފާޙިޝް[1] ކަންކަން ގިނަވެ ރަޙިމްގެގުޅުން ކަނޑައި އަވަށްޓެރިކަންނަށް އިހާނެތިކޮށް ހިތުން. ޢަބްދުﷲ ބްން ޢުމަރު رضي الله عنهما ގެ ކިބައިން އިމާމު އަޙްމަދާއި ޙާކިމް ރިވާ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى
މިއުއްމަތުގައި ޝިރުކު ފާޅުވުން. މިއީ ފާޅުވެފައިވާ ޢަލާމާތެކެއެވެ. އަދި އެކަން އެހުރީ އިތުރުވާށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން މިއުއްމަތަށް ވަނީ ޝިރުކު ލައިގެންފައެވެ. އަދި އޭގެތެރެއިން ޖަމާޢަތްތަކެއް ވަނީ މުޝްރިކުންނާ ގުޅި ބުދަށް އަޅުކަންކޮށްފައެވެ.
ބާޒާރުތައް ކައިރިވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވި އެވެ. ((لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى تَظْهَرَ الْفِتَنُ،
ޒަމާން ކައިރިވުން. އަބޫ ހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވި އެވެ. ((لا تَقُومُ السَّاعَةُ… حَتَّى يَتَقَارَبَ
މީހުންމެރުން ގިނަވުން. އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ((لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى يَكْثُرَ الْهَرْجُ)) قَالُوا: وَمَا
އަޅުއަންހެނާ އޭނާގެ ސާހިބުމީހާ ވިހެއުން. ޖިބްރީލް ޙަދިޘް [ގެ ނަމުން ނަންދެވިފައިވާ] ދިގު ޙަދީޘްގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ: ((وَسَأُخْبِرُكَ عَنْ أَشْرَاطِهَا: إِذَا وَلَدَتْ
ޢިމާރާތްތައް އުސްކުރުން. ނަބީކަމުގެ ޒަމާނާ ވަރަށް ކައިރީގައި މިޢަލާމާތް ވަނީ ފާޅުވެއެވެ. އަދި އެއަށްފަހު، ޢިމާރާތްކުރުމާއި ގެދޮރުގެ ޒީނަތްތެރިކަމުގައި މީސްތަކުން ފަޚުރުވެރިވެ އުޅެއްޖައުމާ ހަމައަށް އެކަން ޢާންމުވެގެން ދިޔައެވެ. އެއީ ފަތަޙަތަކުގެ ފަހުގައި މުސްލިމުންގެ
މިސްކިތްތައް ޒީނަތްތެރި ކުރުމާއި އެކަމުގައި ފަޚުރުވެރިވުން. ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި މިސްކިތްތައް ޒީނަތްތެރި ކުރުމާއި އެތަންތަނުގައި ބިންވަޅުނަގައި ހެދުމާއި އެކަމުގައި ފަޚުރުވެރިވުން ހިމެނެއެވެ. އަނަސް رضي الله عنه ގެ ކިބައިން އިމާމު އަޙްމަދު
ރާބުއިން ގިނަވެ އެކަން ޙަލާލުކޮށްގަތުން. ރާބުއިން މިއުއްމަތުގައި ފާޅުވިއެވެ. އަދި އޭގެނަން ނޫން އެހެން ނަމެއް އެއަށް ކިޔޫއެވެ. މީގެވެސް އެންމެ ނުބައިކަން ހުރީ މީސްތަކުންކުރެ ބަޔަކު އެކަން ޙަލާލުކޮށްގަތުމުގައެވެ. މިކަން ހިމެނިގެންވަނީ
17. މިޔުޒިކުގެ ސާމާނު ފާޅުވެ އެކަން (އެބަހީ: މިޔުޒިކު ކުޅުން) ޙަލާލުކޮށްގަތުން. سَهلُ بن سَعْد ގެ އަރިހުން [ރިވާވެގެން] ވެއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ.
16. ރިބާ ޢާންމުވުން. މީގެ ތެރޭގައި ރިބާ ފާޅުވުމާއި މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި އެކަން ޢާންމުވުން ހިމެނެއެވެ. އަދި ޙަރާމްތަކެތި ކެއުމުގައި އެޔެއްމިޔެއް ބަލައި ނުލައެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ
15. ޒިނޭ ޢާންމުވުން. ފާޅުވެފައިވާ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ޒިނޭކުރުން ފެތުރިގެން ދިއުމާއި މީސްތަކުންގެ ތެރޭގައި އެކަން ގިނަވުން ހިމެނެއެވެ. ފަހެ ހިމެނެނީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ކަމުގައި ނަބިއްޔާ صلى الله عليه
14. އަނިޔާވެރިންނަށް ވާގިވެރިވާ މީހުންނާއި ސިފައިން ގިނަވުން. އަބޫ އުމާމާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން އަލްއިމާމު އަޙްމަދު ރިވާ ކުރައްވައެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް
ދެންފަހެ ދުނިޔެވީ ޢިލްމު ދަންނައެވެ. އެކަން ހުރީ އިތުރުވާށެވެ. އަދި ޙަދީޘްގައިވާ މުރާދަކީ އެކަން ނޫންކަން ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ މި ބަސްފުޅުން ދަލީލު ލިބިދެއެވެ: ((فَسُئِلُوا، فَأَفْتَوْا
