ކިޔަވާ ކުއްޖާގެ މައްޗަށް ވަނީ މަޑުމަޑުން ޢިލްމު އުގެނުމެވެ. ޢިލްމު އުގެނުމުގައި އަވަސް އަރައިގަތުމަކީ ލިބޭ ޢިލްމެއްގެ މަންފާ ކުޑަކުރުވާނެކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން ޢިލްމު އުގެނުމުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ އެ ޢިލްމެއްގެ އަޞްލުތައް ދަސްކުރާށެވެ.
މަޖާކުރާމީހާ އެކަން ފޮރުވާށެވެ. އަދި މީހަކު ކަމެއް އަބަދުކުރާކަމުގައިވާނަމަ އެމީހަކު އެނގޭނެއެވެ. އަދި ވާހަކަ ގިނަކުރާމީހާގެ ވާހަކާގައި ގިނައިން އުނިކަން ހުންނާނެއެވެ. އަދި (އެމީހާގެ ވާހަކާގައި) އުނިކަންހުރުން ގިނަކަމުގައިވާނަމަ ލަދުވަތިކަން ދަށްވާނެއެވެ. އަދި ލަދުވެތިކަން ދަށްމީހާގެ ހިތް މަރުވާނެއެވެ.
ޙަސަދަވެރިވާމީހާގެ ޙަސަދައިން ޙަސަދަވެރިވެވޭމީހާއަށް ގެއްލުންވާކަން ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުން ދަލީލުކުރެއެވެ. ފަހެ، ޙަސަދަވެރިވާމީހާގެ އަތުންނާއި ދުލުން ގެއްލުން ނުފޯރުވިނަމަވެސް، ނަފްސާއި ލޮލުގެ ނުބައިކަމުގެ އަސަރު ޙަސަދަވެރިވެވޭ މީހާގެ ނަފްސަށް ކުރެއެވެ.
ﷲގެ މަގުގައި ހޭދަކުރާއިރު ނިޔަތް ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް އިޚްލާޞްތެރިކުރަންޖެހެއެވެ. އެކުރާ ޞަދަޤާތަކީ ހަމައެކަނީ ﷲއަށްޓަކައި ކުރާ ޞަދަޤާތެއްކަމުގައި ދެކެންޖެހެއެވެ. ނިޔަތް އިޚްލާޞްތެރިނުވެއްޖެނަމަ އެކަމުގެ ތެރެއަށް ދެއްކުންތެރިކަން ވަންނާނެއެވެ.
މި ނުބައިކަމަކީ ސިޙުރުގެ ނުބައިކަމެވެ. ފަހެ، އެހެނީ ( النفاثات ) އަކީ ސިޙުރުހަދާ އަންހެނުންނެވެ. އެ އަންހެނުންނަކީ ރޮދިފަށްފަށުގައި ގޮށްޖަހަމުން، އެ ގޮށްތަކަށް ފުމެމުންދާ އަންހެނުންތަކެކެވެ. އެމީހުން އެސިޙުރަކަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަކަށް މިކަންކުރަމުން ގެންދާނެއެވެ.
އަދި ސަލާމަތްކޮށްދެއްވުމަށް ބަރޯސާވެގެންވަމެވެ. އަދި ދުރުކޮށްދެއްވުމަށް އެދެމެވެ. އަދި ( الفلق ) އަކީ ރޭގަނޑުގެ އަލިކަން ފިލުވައިލާ ފަޖުރުގެ އަލިކަމެވެ.
އަމާނާތްތެރިކަން ގެއްލިއްޖެނަމަ، ފަހެ ޤިޔާމާތަށް އިންތިޒާރުކުރާށެވެ.” ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ! އަމާނާތް ގެއްލޭނީ ކިހިނެއްތޯއެވެ؟ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ކަންކަން އެކަމުގެ އަހުލުވެރިން ނޫން މީހުންނާ ޙަވާލުކުރެވިއްޖެނަމަ ޤިޔާމަތަށް އިންތިޒާރުކުރާށެވެ.
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއީ މީސްތަކުން ޚަލްޤުކުރައްވައި، ރިޒްޤުދެއްވައި، އެބައިމީހުންގެ ކަންކަން ރާއްވަވައި ހިންގަވާ އިލާހެވެ. އެބައިމީހުންގެ ވެރި އިލާހެވެ. އެއިލާހަށް މެނުވީ އަޅުކަންކުރުން ހުއްދަވެގެންނުވެއެވެ. މީސްތަކުންގެ މައްޗަށް ލާޒިމުވެގެންވަނީ ހަމައެކަނި އެއިލާހަށް އަޅުކަންކުރުމަށެވެ.
ތިމަންގެ ގާތް އެކުވެރިއެއް، އޭނާގެ ހިތްގައިމު ރަށުގައި ތިމަންގެ ޗުއްޓީ ހޭދަކޮށްލުމަށް ދަޢުވަތުދިނެވެ. އެ އެކުވެރިޔާގެ ރަށަކީ ކުޑަ ރަށެކެވެ.
ބޭނުންޖެހިފައިވާމީހަކަށް ލެއި ވިއްކުމަކީ ޝަރުޢުގައި ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހަކަށް އެ ލެއި ޖެހޭނީ ހިލޭ ދޭށެވެ. އެހެނީ، ލެއި ވިއްކުން ޙަރާމްވެގެންވާކަން ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތާއި، އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައިވެއެވެ.
މިޒަމާނަކަށްއައިސް ޞިއްޙަތު ރަނގަޅުމީހާގެ ލެއި، ލެއި ފޭބުމުގެ ސަބަބުން ލެއަށް ބޭނުންވާ ބަލިމީހުންނަށް އެޅުމުގެ އޮޕްރޭޝަން ވަރަށް ގިނައިން ކުރެވެއެވެ.
ލެއި ވިއްކުމަކީ ޙަރާމްވެގެންވާ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ޙަރާމްކަން ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުންނާއި ސުންނަތުންނާއި އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައެވެ.
ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ލެއި އަނެކާއަށް ވިއްކިދާނެބާއެވެ؟ ލެއި ވިއްކާމީހެއްގެ އަތުން ލެއި ގަތުމަކީ ކޮންކަހަލަކަމެއްބާއެވެ؟ ހޯދަން އުނދަގޫ ލެއެއް ގަނެގެންނޫނީ ލިބެން ނެތްނަމަ ކަންތައްކުރާނީ ކިހިނެއްބާއެވެ؟ ލެއި ރައްކާކުރާ ބޭންކުތަކުން ނަގާ އަގު ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟ އެގޮތަށް އެފަދަ ލެއިގެ ބޭންކުތަކަށް ފައިސާދިނުން ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟
ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ މިޙަދީޘްފުޅުގައި އެވަނީ ދުނިޔެމަތީގައި އުޅުނުއިރު ޚާއްޞަ ޞިފަތަކަކުން ޞިފަލިބިގަތްބަޔަކަށް، ޤިޔާމަތްދުވަހުގައި މަތިވެރިވެގެންވާ ޚާއްޞަކަމެއް ދެއްވާނޭކަމުގެ ޚަބަރުދެއްވާފައެވެ. މަޙްޝަރުގެ މައިދާނުގައި، އެންމެހާ މީސްތަކުންގެ ކުރިމަތީގައި މިފަދަ މަތިވެރި ޤަދަރަކާއި ޝަރަފެއްލިބުމަކީ ބޮޑުވެގެންވާ މަތިވެރިކަމަކާއި ޝަރަފެކެވެ.
ވަޟްޢީ ޙުކުމަކީ، ވަޟުޢީގޮތެއްގައި އަޅުތަކުންގެ ނުވަތަ އެހެން ފަރާތްތަކުގެ ޢަމަލުތަކާގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ﷲ ތަޢާލާގެ ޚިޠާބުގެ އަޘަރެވެ. އެއީ އެއްޗެއް އެހެން އެއްޗެއްގެ ރުކުނަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ޝަރުޠަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ސަބަބަކަށް ނުވަތަ އޭގެ މާނިޢުއަކަށް ނުވަތަ ޞައްޙަވާ އެއްޗަކަށް ނުވަތަ ފާސިދުވާ އެއްޗަކަށް ހަމަޖެއްސުމެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން ﷲއަށް ނުވަދިހަނުވަ އިސްމުފުޅުވެއެވެ. ސަތޭކަނުވެ އެންމެ އިސްމުފުޅެކެވެ. އެ އިސްމުފުޅުތައް ދަސްކޮށް، އެ އިސްމުފުޅުތަކަށް ދޭންޖެހޭ ޙައްޤުތައް ދީފިމީހަކު ސުވަރުގެ ވަދެއްޖެއެވެ.
ކިޔަވާ ކުއްޖާގެ މައްޗަށް ވަނީ މަޑުމަޑުން ޢިލްމު އުގެނުމެވެ. ޢިލްމު އުގެނުމުގައި އަވަސް އަރައިގަތުމަކީ ލިބޭ ޢިލްމެއްގެ މަންފާ ކުޑަކުރުވާނެކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން ޢިލްމު އުގެނުމުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ އެ ޢިލްމެއްގެ އަޞްލުތައް ދަސްކުރާށެވެ.
މަޖާކުރާމީހާ އެކަން ފޮރުވާށެވެ. އަދި މީހަކު ކަމެއް އަބަދުކުރާކަމުގައިވާނަމަ އެމީހަކު އެނގޭނެއެވެ. އަދި ވާހަކަ ގިނަކުރާމީހާގެ ވާހަކާގައި ގިނައިން އުނިކަން ހުންނާނެއެވެ. އަދި (އެމީހާގެ ވާހަކާގައި) އުނިކަންހުރުން ގިނަކަމުގައިވާނަމަ ލަދުވަތިކަން ދަށްވާނެއެވެ. އަދި ލަދުވެތިކަން ދަށްމީހާގެ ހިތް މަރުވާނެއެވެ.
ޙަސަދަވެރިވާމީހާގެ ޙަސަދައިން ޙަސަދަވެރިވެވޭމީހާއަށް ގެއްލުންވާކަން ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުން ދަލީލުކުރެއެވެ. ފަހެ، ޙަސަދަވެރިވާމީހާގެ އަތުންނާއި ދުލުން ގެއްލުން ނުފޯރުވިނަމަވެސް، ނަފްސާއި ލޮލުގެ ނުބައިކަމުގެ އަސަރު ޙަސަދަވެރިވެވޭ މީހާގެ ނަފްސަށް ކުރެއެވެ.
ﷲގެ މަގުގައި ހޭދަކުރާއިރު ނިޔަތް ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް އިޚްލާޞްތެރިކުރަންޖެހެއެވެ. އެކުރާ ޞަދަޤާތަކީ ހަމައެކަނީ ﷲއަށްޓަކައި ކުރާ ޞަދަޤާތެއްކަމުގައި ދެކެންޖެހެއެވެ. ނިޔަތް އިޚްލާޞްތެރިނުވެއްޖެނަމަ އެކަމުގެ ތެރެއަށް ދެއްކުންތެރިކަން ވަންނާނެއެވެ.
މި ނުބައިކަމަކީ ސިޙުރުގެ ނުބައިކަމެވެ. ފަހެ، އެހެނީ ( النفاثات ) އަކީ ސިޙުރުހަދާ އަންހެނުންނެވެ. އެ އަންހެނުންނަކީ ރޮދިފަށްފަށުގައި ގޮށްޖަހަމުން، އެ ގޮށްތަކަށް ފުމެމުންދާ އަންހެނުންތަކެކެވެ. އެމީހުން އެސިޙުރަކަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަކަށް މިކަންކުރަމުން ގެންދާނެއެވެ.
އަދި ސަލާމަތްކޮށްދެއްވުމަށް ބަރޯސާވެގެންވަމެވެ. އަދި ދުރުކޮށްދެއްވުމަށް އެދެމެވެ. އަދި ( الفلق ) އަކީ ރޭގަނޑުގެ އަލިކަން ފިލުވައިލާ ފަޖުރުގެ އަލިކަމެވެ.
އަމާނާތްތެރިކަން ގެއްލިއްޖެނަމަ، ފަހެ ޤިޔާމާތަށް އިންތިޒާރުކުރާށެވެ.” ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ! އަމާނާތް ގެއްލޭނީ ކިހިނެއްތޯއެވެ؟ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. “ކަންކަން އެކަމުގެ އަހުލުވެރިން ނޫން މީހުންނާ ޙަވާލުކުރެވިއްޖެނަމަ ޤިޔާމަތަށް އިންތިޒާރުކުރާށެވެ.
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއީ މީސްތަކުން ޚަލްޤުކުރައްވައި، ރިޒްޤުދެއްވައި، އެބައިމީހުންގެ ކަންކަން ރާއްވަވައި ހިންގަވާ އިލާހެވެ. އެބައިމީހުންގެ ވެރި އިލާހެވެ. އެއިލާހަށް މެނުވީ އަޅުކަންކުރުން ހުއްދަވެގެންނުވެއެވެ. މީސްތަކުންގެ މައްޗަށް ލާޒިމުވެގެންވަނީ ހަމައެކަނި އެއިލާހަށް އަޅުކަންކުރުމަށެވެ.
ތިމަންގެ ގާތް އެކުވެރިއެއް، އޭނާގެ ހިތްގައިމު ރަށުގައި ތިމަންގެ ޗުއްޓީ ހޭދަކޮށްލުމަށް ދަޢުވަތުދިނެވެ. އެ އެކުވެރިޔާގެ ރަށަކީ ކުޑަ ރަށެކެވެ.
ބޭނުންޖެހިފައިވާމީހަކަށް ލެއި ވިއްކުމަކީ ޝަރުޢުގައި ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. އެމީހަކަށް އެ ލެއި ޖެހޭނީ ހިލޭ ދޭށެވެ. އެހެނީ، ލެއި ވިއްކުން ޙަރާމްވެގެންވާކަން ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތާއި، އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައިވެއެވެ.
މިޒަމާނަކަށްއައިސް ޞިއްޙަތު ރަނގަޅުމީހާގެ ލެއި، ލެއި ފޭބުމުގެ ސަބަބުން ލެއަށް ބޭނުންވާ ބަލިމީހުންނަށް އެޅުމުގެ އޮޕްރޭޝަން ވަރަށް ގިނައިން ކުރެވެއެވެ.
ލެއި ވިއްކުމަކީ ޙަރާމްވެގެންވާ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ޙަރާމްކަން ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުންނާއި ސުންނަތުންނާއި އިޖުމާޢުން ޘާބިތުވެފައެވެ.
ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ލެއި އަނެކާއަށް ވިއްކިދާނެބާއެވެ؟ ލެއި ވިއްކާމީހެއްގެ އަތުން ލެއި ގަތުމަކީ ކޮންކަހަލަކަމެއްބާއެވެ؟ ހޯދަން އުނދަގޫ ލެއެއް ގަނެގެންނޫނީ ލިބެން ނެތްނަމަ ކަންތައްކުރާނީ ކިހިނެއްބާއެވެ؟ ލެއި ރައްކާކުރާ ބޭންކުތަކުން ނަގާ އަގު ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟ އެގޮތަށް އެފަދަ ލެއިގެ ބޭންކުތަކަށް ފައިސާދިނުން ހުއްދަވާނެބާއެވެ؟
ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ މިޙަދީޘްފުޅުގައި އެވަނީ ދުނިޔެމަތީގައި އުޅުނުއިރު ޚާއްޞަ ޞިފަތަކަކުން ޞިފަލިބިގަތްބަޔަކަށް، ޤިޔާމަތްދުވަހުގައި މަތިވެރިވެގެންވާ ޚާއްޞަކަމެއް ދެއްވާނޭކަމުގެ ޚަބަރުދެއްވާފައެވެ. މަޙްޝަރުގެ މައިދާނުގައި، އެންމެހާ މީސްތަކުންގެ ކުރިމަތީގައި މިފަދަ މަތިވެރި ޤަދަރަކާއި ޝަރަފެއްލިބުމަކީ ބޮޑުވެގެންވާ މަތިވެރިކަމަކާއި ޝަރަފެކެވެ.
ވަޟްޢީ ޙުކުމަކީ، ވަޟުޢީގޮތެއްގައި އަޅުތަކުންގެ ނުވަތަ އެހެން ފަރާތްތަކުގެ ޢަމަލުތަކާގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ﷲ ތަޢާލާގެ ޚިޠާބުގެ އަޘަރެވެ. އެއީ އެއްޗެއް އެހެން އެއްޗެއްގެ ރުކުނަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ޝަރުޠަކަށް ނުވަތަ އޭގެ ސަބަބަކަށް ނުވަތަ އޭގެ މާނިޢުއަކަށް ނުވަތަ ޞައްޙަވާ އެއްޗަކަށް ނުވަތަ ފާސިދުވާ އެއްޗަކަށް ހަމަޖެއްސުމެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން ﷲއަށް ނުވަދިހަނުވަ އިސްމުފުޅުވެއެވެ. ސަތޭކަނުވެ އެންމެ އިސްމުފުޅެކެވެ. އެ އިސްމުފުޅުތައް ދަސްކޮށް، އެ އިސްމުފުޅުތަކަށް ދޭންޖެހޭ ޙައްޤުތައް ދީފިމީހަކު ސުވަރުގެ ވަދެއްޖެއެވެ.
