އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސްކުރެވެނީ އަޅުގަނޑަކީ މަތިވެރި، ޝައިޠާނުންނާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތްކުރާ، މުޞީބާތްތަކަށް ކެތްތެރިވާ މީހެއްގެ ގޮތުގައި. މިކަންކަމަށް އަޅުގަނޑަށް މަގުދެއްކެވީތީ ﷲއަށް އަޅުގަނޑު ޙަމްދުކުރަން. މިހާރު އަޅުގަނޑު މިވަނީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ މަގަށް ދަޢުވަތު ދިނުމާއި، އިޞްލާޙުކުރުމަށް މަސައްކަތް ފަށާފައި.
މި އަނިޔާވެރި މަގަށް އަޅުގަނޑަށް ވަދެވުނުގޮތުގެ ސަބަބުތަކުގެ ކުރު ޚުލާޞާއަކީ އެންމެ ފުރަތަމަ ދީނާމެދު ޖާހިލުވުމާއި، ދީނީ ޢިލްމު ރަނގަޅަށް ނޭނގުމާއި، ދީނަށް ގޮވައިލާ އަދި ޞައްޙަ ޢަޤީދާއަށާއި، މީސްތަކުން އެބައިމީހުންގެ ވެރި ރައްބާދެމެދުގައި އޮންނަންޖެހޭ ގުޅުމުގެ ކަންކަން މީސްތަކުންނަށް ބަޔާންކޮށްދޭ ދާޢީންތައް ނެތުން.
ދުނިޔޭގައި މަންފާ ލިބެނިވި ޢަމަލުން އަވަދިވެއްޖެނަމަ، ޢާޚިރަތުގެ ޢަމަލުތައްކުރުމަށް އަވަސްވެގަނެއެވެ. އެހެނީ، އިންސާނާއަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ޒަމާނަކީ ހޭލާހުންނައިރުގައްޔާއި، ނިދާފައި އޮންނައިރުވެސް ފާއިތުވެގެންދާނެ ޒަމާނެކެވެ. ހަމައެހެންމެ، އަވަދިނެތި އުޅޭއިރުގައްޔާއި، ހުސްވަގުތުތަކުގައިވެސް ޒަމާން ކުރިއަށް ދާނެއެވެ.
އިންސާނަކަށް މުޞީބާތާއި، ދަތި ދިރުއުޅުމާއި، ހިތްދަތިކަން ކުރިމަތިވިކަމުގައިވީނަމަވެސް އުއްމީދު ކަނޑާނުލާށެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، އުނދަގޫކަމާއެކު ފަސޭހަކަންވެއެވެ. ފަހަރެއްގައި އެ ލިބޭ ފަސޭހަކަން އެއީ ބޭރުފުށުން ފެންނަ ޙިއްސީ ފަސޭހަކަމަކަށްވެދާނެއެވެ.
ފަހެ، އަހަރެމެންގެ މައްޗަށް ވާޖިބުވެގެންވަނީ އަހަރެމެންގެ ނަފްސާމެދު މުހިއްމުކަމެއްދީގެން، އެ ނަފްސު ޙިސާބުކުރުމެވެ. ވިޔަފާރިވެރިޔާ އެދުވަހެއްގެ ވިޔަފާރީގެ ވިކުރާ ބަލައި، އެދުވަހެއްގައި ކުރެވުނު ހޭދައާއި، ލިބުނު ފައިދާއެއް ބަލައި ޙިސާބުކުރުމަށްފަހުގައި މެނުވީ ނުނިދާނެއެވެ.
ޙިޖާމާޖެހުމަށް ބޭނުންޖެހިއްޖެ ކޮންމެ ވަޤުތެއްގައިވެސް ޙިޖާމާޖެހުން ހުއްދަކަން އެނގިގެންދެއެވެ. އަދި ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތައް އައިސްފައިވަނީ މޮޅުއިތުރުވެގެންވާ ވަޤުތުތާއި، ދުވަހާމެދުއެވެ.
ޖާބިރުގެފާނުގެ ކިބައިން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. “ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އެއްދުވަހެއްގައި ޚުޠުބާ ދެއްވަނިކޮށް، އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީއެއް އަވަހާރަވުމުން، އެހާ ދިގުނޫން ކަފުނަކުން ކަފުންކޮށް، ރޭގަނޑު ވަޅުލެވުނު ވާހަކަ އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވުނެވެ. ފަހެ، ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ
((وَوَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ)) (އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ކުށްތައް، ކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދުރުކުރެއްވީމެވެ.) މި އާޔަތުގައި މިވާ “وَضَعْنَا” ގެ މުރާދަކީ ދުރުކުރެއްވުން، މަޢާފުކޮށްދިނުން، އެއްކިބާކޮށް ދިނުމުގެ މުރާދެވެ. އަދި “وِزْرَكَ” ގެ މުރާދަކީ
މި އާޔަތުގައި މިވާ ޝަރަޙުކުރުމުގެ މުރާދަކީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ. މި ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ ޙިއްސީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ މަޢުނަވީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެކެވެ. ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ؛ އެއީ ﷲ ޢައްޒަ ވަޖައްލަގެ ޙުކުމްފުޅުތަކަށް ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ.
މިއީ ކިހާ މަތިވެރި، ހައިބަތު ހުރި، ގިނަ ބޮޑެތި ހެޔޮކަންތަކެއް އެކުލެވިފައިވާ ކަލިމަތަކެއް ތޯއެވެ! މި ކަލިމަތަކަށް ރައްކާތެރިވުމުގެ ތައުފީޤް ދެއްވުން އެދި ﷲ އަށް ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ. އަދި މި ކަލިމަތައް ކިޔާއުޅޭ، މި ކަލިމަތަކުގެ އަހުލުވެރިން ކަމުގައި އަޅަމެން ލެއްވުން އެދިވެސް ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ވަނީ މި ކަލިމަތައް އިޚްތިޔާރުކުރައްވައި، އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންނަށް މި ކަލިމަތައް ޚާއްޞަކޮށްދެއްވަވާފައެވެ. މި ކަލިމަތަކުން ﷲއަށް ޛިކުރުކޮށްފިނަމަ މަތިވެރިވެގެންވާ ހެޔޮ ޖަޒާއާއި، ގިނަގުނަވެގެންވާ ޘަވާބު ދެއްވައެވެ.
ތިމަންކަލޭގެފާނާގެން އިސްރާކުރެވުނު ރޭގައި ތިމަންކަލޭގެފާނާ އިބްރާހީމްގެފާނު ބައްދަލުވެވަޑައިގަތެވެ. އެ ހިނދު އިބްރާހީމްގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އޭ މުޙައްމަދެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނުންގެ ފަރާތްޕުޅުން ކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތަށް ސަލާމް ދަންނަވާ ދެއްވާށެވެ.
ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ވަނީ އިރު އޭގެ މައްޗަށް އެރި ކޮންމެ އެއްޗަކަށްވުރެ (އެބަހީ؛ ދުނިޔެއާއި ދުނިޔޭގައި ވާހާ އެއްޗަކަށްވުރެ) އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި މި ހަތަރު ކަލިމައިގެ ލޮބުވެތިކަން ބޮޑުވެގެންވާކަމުގެ ޚަބަރު ދެއްވާފައެވެ.
ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން ޢިއްޒަތްވަންތަ ﷲ ވަނީ މަތިވެރިވެގެންވާ މަތިވެރިކުރެއްވުމަކުން ހަތަރު ކަލިމައެއް ޚާއްޞަކުރައްވާފައެވެ. އަދި އެކަލިމަތަކުގެ ހައިބަތު ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ. އަދި އެކަލިމަތަކުގެ ޤަދަރު އުފުއްލަވާފައެވެ. އަދި އެކަލިމަތަކުގެ މަތިވެރި މަޤާމު ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ.
އަލްއިޚްލާޞް، އަލްފަލަޤު، އަދި އަންނާސް މިތިން ސޫރަތަކީ؛ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އަވަހާރަފުޅުލެއްޕެވުމަށް އެނދުކޮޅަށް ވަޑައިގެންފިނަމަ، ދެއަތްޕުޅު އެއްކުރައްވައި ކިޔަވާވިދާޅުވެ ފުމެލެއްވުމަށްފަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުކޮޅާއި، ހަށިގަނޑުން އަތްކޮޅުބީހުމަށް ކުޅަދާނަވީ ހިސާބެއްގައި އަތްކޮޅު ބީއްސަވާ ތިން ސޫރަތެވެ.
އަދި އެންމެ ރައްކާތެރިވާންޖެހޭ މަޢުލޫމާތަކީ އިސްލާމްދީނާގުޅޭ މަޢުލޫމާތެވެ. އެހެނީ، އެހެން މަޢުލޫމާތުތަކާ ޚިލާފަށް، އިސްލާމްދީނުގެ މަޢުލޫމާތަކީ ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދޭންޖެހޭނެ މަޢުލޫމާތެކެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސްކުރެވެނީ އަޅުގަނޑަކީ މަތިވެރި، ޝައިޠާނުންނާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތްކުރާ، މުޞީބާތްތަކަށް ކެތްތެރިވާ މީހެއްގެ ގޮތުގައި. މިކަންކަމަށް އަޅުގަނޑަށް މަގުދެއްކެވީތީ ﷲއަށް އަޅުގަނޑު ޙަމްދުކުރަން. މިހާރު އަޅުގަނޑު މިވަނީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ މަގަށް ދަޢުވަތު ދިނުމާއި، އިޞްލާޙުކުރުމަށް މަސައްކަތް ފަށާފައި.
މި އަނިޔާވެރި މަގަށް އަޅުގަނޑަށް ވަދެވުނުގޮތުގެ ސަބަބުތަކުގެ ކުރު ޚުލާޞާއަކީ އެންމެ ފުރަތަމަ ދީނާމެދު ޖާހިލުވުމާއި، ދީނީ ޢިލްމު ރަނގަޅަށް ނޭނގުމާއި، ދީނަށް ގޮވައިލާ އަދި ޞައްޙަ ޢަޤީދާއަށާއި، މީސްތަކުން އެބައިމީހުންގެ ވެރި ރައްބާދެމެދުގައި އޮންނަންޖެހޭ ގުޅުމުގެ ކަންކަން މީސްތަކުންނަށް ބަޔާންކޮށްދޭ ދާޢީންތައް ނެތުން.
ދުނިޔޭގައި މަންފާ ލިބެނިވި ޢަމަލުން އަވަދިވެއްޖެނަމަ، ޢާޚިރަތުގެ ޢަމަލުތައްކުރުމަށް އަވަސްވެގަނެއެވެ. އެހެނީ، އިންސާނާއަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ޒަމާނަކީ ހޭލާހުންނައިރުގައްޔާއި، ނިދާފައި އޮންނައިރުވެސް ފާއިތުވެގެންދާނެ ޒަމާނެކެވެ. ހަމައެހެންމެ، އަވަދިނެތި އުޅޭއިރުގައްޔާއި، ހުސްވަގުތުތަކުގައިވެސް ޒަމާން ކުރިއަށް ދާނެއެވެ.
އިންސާނަކަށް މުޞީބާތާއި، ދަތި ދިރުއުޅުމާއި، ހިތްދަތިކަން ކުރިމަތިވިކަމުގައިވީނަމަވެސް އުއްމީދު ކަނޑާނުލާށެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، އުނދަގޫކަމާއެކު ފަސޭހަކަންވެއެވެ. ފަހަރެއްގައި އެ ލިބޭ ފަސޭހަކަން އެއީ ބޭރުފުށުން ފެންނަ ޙިއްސީ ފަސޭހަކަމަކަށްވެދާނެއެވެ.
ފަހެ، އަހަރެމެންގެ މައްޗަށް ވާޖިބުވެގެންވަނީ އަހަރެމެންގެ ނަފްސާމެދު މުހިއްމުކަމެއްދީގެން، އެ ނަފްސު ޙިސާބުކުރުމެވެ. ވިޔަފާރިވެރިޔާ އެދުވަހެއްގެ ވިޔަފާރީގެ ވިކުރާ ބަލައި، އެދުވަހެއްގައި ކުރެވުނު ހޭދައާއި، ލިބުނު ފައިދާއެއް ބަލައި ޙިސާބުކުރުމަށްފަހުގައި މެނުވީ ނުނިދާނެއެވެ.
ޙިޖާމާޖެހުމަށް ބޭނުންޖެހިއްޖެ ކޮންމެ ވަޤުތެއްގައިވެސް ޙިޖާމާޖެހުން ހުއްދަކަން އެނގިގެންދެއެވެ. އަދި ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތައް އައިސްފައިވަނީ މޮޅުއިތުރުވެގެންވާ ވަޤުތުތާއި، ދުވަހާމެދުއެވެ.
ޖާބިރުގެފާނުގެ ކިބައިން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. “ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އެއްދުވަހެއްގައި ޚުޠުބާ ދެއްވަނިކޮށް، އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީއެއް އަވަހާރަވުމުން، އެހާ ދިގުނޫން ކަފުނަކުން ކަފުންކޮށް، ރޭގަނޑު ވަޅުލެވުނު ވާހަކަ އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވުނެވެ. ފަހެ، ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ
((وَوَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ)) (އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ކުށްތައް، ކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދުރުކުރެއްވީމެވެ.) މި އާޔަތުގައި މިވާ “وَضَعْنَا” ގެ މުރާދަކީ ދުރުކުރެއްވުން، މަޢާފުކޮށްދިނުން، އެއްކިބާކޮށް ދިނުމުގެ މުރާދެވެ. އަދި “وِزْرَكَ” ގެ މުރާދަކީ
މި އާޔަތުގައި މިވާ ޝަރަޙުކުރުމުގެ މުރާދަކީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ. މި ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ ޙިއްސީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ މަޢުނަވީ ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެކެވެ. ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމަކީ؛ އެއީ ﷲ ޢައްޒަ ވަޖައްލަގެ ޙުކުމްފުޅުތަކަށް ހިތް ތަނަވަސްކޮށްދެއްވުމެވެ.
މިއީ ކިހާ މަތިވެރި، ހައިބަތު ހުރި، ގިނަ ބޮޑެތި ހެޔޮކަންތަކެއް އެކުލެވިފައިވާ ކަލިމަތަކެއް ތޯއެވެ! މި ކަލިމަތަކަށް ރައްކާތެރިވުމުގެ ތައުފީޤް ދެއްވުން އެދި ﷲ އަށް ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ. އަދި މި ކަލިމަތައް ކިޔާއުޅޭ، މި ކަލިމަތަކުގެ އަހުލުވެރިން ކަމުގައި އަޅަމެން ލެއްވުން އެދިވެސް ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ.
ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ވަނީ މި ކަލިމަތައް އިޚްތިޔާރުކުރައްވައި، އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންނަށް މި ކަލިމަތައް ޚާއްޞަކޮށްދެއްވަވާފައެވެ. މި ކަލިމަތަކުން ﷲއަށް ޛިކުރުކޮށްފިނަމަ މަތިވެރިވެގެންވާ ހެޔޮ ޖަޒާއާއި، ގިނަގުނަވެގެންވާ ޘަވާބު ދެއްވައެވެ.
ތިމަންކަލޭގެފާނާގެން އިސްރާކުރެވުނު ރޭގައި ތިމަންކަލޭގެފާނާ އިބްރާހީމްގެފާނު ބައްދަލުވެވަޑައިގަތެވެ. އެ ހިނދު އިބްރާހީމްގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އޭ މުޙައްމަދެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނުންގެ ފަރާތްޕުޅުން ކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތަށް ސަލާމް ދަންނަވާ ދެއްވާށެވެ.
ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ވަނީ އިރު އޭގެ މައްޗަށް އެރި ކޮންމެ އެއްޗަކަށްވުރެ (އެބަހީ؛ ދުނިޔެއާއި ދުނިޔޭގައި ވާހާ އެއްޗަކަށްވުރެ) އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި މި ހަތަރު ކަލިމައިގެ ލޮބުވެތިކަން ބޮޑުވެގެންވާކަމުގެ ޚަބަރު ދެއްވާފައެވެ.
ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން ޢިއްޒަތްވަންތަ ﷲ ވަނީ މަތިވެރިވެގެންވާ މަތިވެރިކުރެއްވުމަކުން ހަތަރު ކަލިމައެއް ޚާއްޞަކުރައްވާފައެވެ. އަދި އެކަލިމަތަކުގެ ހައިބަތު ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ. އަދި އެކަލިމަތަކުގެ ޤަދަރު އުފުއްލަވާފައެވެ. އަދި އެކަލިމަތަކުގެ މަތިވެރި މަޤާމު ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ.
އަލްއިޚްލާޞް، އަލްފަލަޤު، އަދި އަންނާސް މިތިން ސޫރަތަކީ؛ ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އަވަހާރަފުޅުލެއްޕެވުމަށް އެނދުކޮޅަށް ވަޑައިގެންފިނަމަ، ދެއަތްޕުޅު އެއްކުރައްވައި ކިޔަވާވިދާޅުވެ ފުމެލެއްވުމަށްފަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުކޮޅާއި، ހަށިގަނޑުން އަތްކޮޅުބީހުމަށް ކުޅަދާނަވީ ހިސާބެއްގައި އަތްކޮޅު ބީއްސަވާ ތިން ސޫރަތެވެ.
އަދި އެންމެ ރައްކާތެރިވާންޖެހޭ މަޢުލޫމާތަކީ އިސްލާމްދީނާގުޅޭ މަޢުލޫމާތެވެ. އެހެނީ، އެހެން މަޢުލޫމާތުތަކާ ޚިލާފަށް، އިސްލާމްދީނުގެ މަޢުލޫމާތަކީ ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދޭންޖެހޭނެ މަޢުލޫމާތެކެވެ.
