ރަނާއި ރިހީގެ ގަހަނާއިން ޒަކާތްދިނުން ރަނާއި ރިހީގެ ގަހަނާގެ ތަޢުރީފު (ޢަރަބިބަހުގައި) “الحُلِيُّ” އަކީ “حَلْيٌ” ގެ ގިނަގޮތެވެ. އެއީ ޒީނަތްތެރިވުމަށްޓަކައި ރަނާއި ރިހިން ހެދިފައި ހުންނަ ގަހަނާއަށް ކިޔާނަމެކެވެ.([1]) ބޭނުންކުރާ ރަނާއި ރިހީގެ
އަމިއްލައަށް ޖިންސީ އެދުން ފުއްދުމަކީ ޙަރާމްކަމެކެވެ.
މި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި އަދި މީސްތަކުން އެއްވެ އުޅުމަކީ މި ވަބާ އަވަހަށް ފެތުރިގެން ހިނގައިދިއުމުގެ ސަބަބަކަށް ވެދާނެކަމަށްޓަކާ މީސްތަކުންނަށް އޮތީ ހުކުރު ދުވަހު އެބައިމީހުންގެ ގެތަކުގައި މެންދުރު ނަމާދުގެ ހަތަރު ރަކުޢަތް ކުރުމެވެ.
އެހެނަސް ޖުމްހޫރު ޢިލްމުވެރިން މިކަން ޚާއްޞަކޮށްފައިވަނީ – އިސްވެ ދިޔަ ފަދައިން – ސުންނަތް ނަމާދުން ފަރުޟު ނަމާދު ވަކިކުރުމަށެވެ.
ކޮންމެ ފަރުޟު ނަމާދެއް ކުރުމަށް ފަހުގައިވެސް ސުންނަތް ނަމާދެއް ކުރަން ބޭނުންވާ މީހާ، އެ ހުރިތަން ބަދަލުކޮށްލުމަށް ނުވަތަ ވާހަކައެއް ދައްކާލުމަށް ފަހުގައި މެނުވީ ސުންނަތް ނަމާދު ނުފެށުމަށް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ އިރުޝާދުދެއްވާފައެވެ.
މުދާ ކަންޒުކުރުން ޝަރުޢުގައި މަނާކުރައްވާފައިވާ މުދަލުގެ ކަންޒަކީ އެ ކަންޒަކުން ޒަކާތް ނުދޭ ކަންޒެވެ. ފަހެ، އެ ކަންޒަކުން ޒަކާތް ދީފައިވާ ކަންޒަކީ (މަނާވެގެންވާ) ކަންޒެއް ނޫނެވެ. އެއީ ވަޅުލާއިފައިވާ ކަންޒެއްވިޔަސް ނުވަތަ ފެންނަގޮތަށްހުރި
ފުރަތަމަ ބާބު: ވަދީޢާގެ ތަޢާރަފް
ރަނާއި ރިހީގައި ނިޞާބުހަމަވެ، ޙައުލު ފުރިހަމަވެއްޖެނަމަ ޒަކާތްނެރުން ވާޖިބުވާނެއެވެ.
* ޤުނޫތު ކިޔާއިރު އަތް އުފުލަން ޖެހޭތަ؟
* ޤުނޫތުއްނާޒިލާގައި ކިޔުމަށް ވަކި ޚާއްޞަ ދުޢާއެއް ވޭތަ؟
* ދިގުކޮށް ޤުނޫތު ކިޔުން
އަދި އެތަނުގައި އެކަލޭގެފާނު ބިނާކުރެއްވި ފުރަތަމަ މިސްކިތް ބިނާ ކުރެއްވިއެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނު ނަބީކަމާއިގެން ފޮނުއްވުނު ފަހުން ބިނާކުރެއްވި ފުރަތަމަ މިސްކިތްވެސްމެއެވެ. އެއީ ޤުބާ މިސްކިތެވެ.
ޢާއްމު މުދަލުން ޒަކާތް ނެރުމުގެ ޙުކުމް ޢާއްމު މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޢާއްމު މުދަލަކީ: ޢާއްމުމީހުންގެ މަންފާއަށް ބޭނުންކުރާ، ވަކި ޚާއްޞަ މީހެއްގެ ނުވަތަ ވަކި ޚާއްޞަ ފަރާތެއްގެ މިލްކަކަށްނުވާ މުދަލެވެ. މީގެ މިސާލަކީ: މުސްލިމުންގެ
* ފަރުޟު ފަސްނަމާދުގައި ޤުނޫތު ކިޔުމުގެ ޙުކުމް
* ހުކުރު ނަމާދުގައި ޤުނޫތު ކިޔުން
* ޤުނޫތު ކިޔާނީ ނަމާދުގެ ކޮން މަޤާމެއްގައި؟
* ޤުނޫތު ކިޔާނީ ބާރަށްތަ ނުވަތަ ސިއްރުންތަ؟
ނިޞާބުހަމަވުން ނިޞާބުގެ ތަޢުރީފު ނިޞާބަކީ؛ އެ މިންވަރެއް ހަމަވުމުން ޒަކާތް ވާޖިބުވާކަމަށް ޝާރިޢު ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުދަލުގެ މިންވަރެވެ. އެ މިންވަރަށްވުރެ މަދުވެއްޖެނަމަ ޒަކާތް ވާޖިބެއްނުވާނެއެވެ. ޒަކާތް ދައްކާ މުދަލުގެ ބާވަތަކާގުޅޭގޮތުން އެ މިންވަރު ތަފާތުވާނެއެވެ.([1])
“ޒަކާތަކީ މި އާޔަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ 8 ބަޔަށް ބަހާ އެއްޗެކެވެ.
ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދާ ފުރަތަމަ މަސްއަލަ: ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލަކީ: އެއީ ކުރިން މީހެއްގެ މިލްކުގައި ނެތް މުދަލެއް މިލްކުވުމެވެ. އެއީ ރަނާއި ރިހިކަމުގައިވީނަމަވެސް،
ރަނާއި ރިހީގެ ގަހަނާއިން ޒަކާތްދިނުން ރަނާއި ރިހީގެ ގަހަނާގެ ތަޢުރީފު (ޢަރަބިބަހުގައި) “الحُلِيُّ” އަކީ “حَلْيٌ” ގެ ގިނަގޮތެވެ. އެއީ ޒީނަތްތެރިވުމަށްޓަކައި ރަނާއި ރިހިން ހެދިފައި ހުންނަ ގަހަނާއަށް ކިޔާނަމެކެވެ.([1]) ބޭނުންކުރާ ރަނާއި ރިހީގެ
އަމިއްލައަށް ޖިންސީ އެދުން ފުއްދުމަކީ ޙަރާމްކަމެކެވެ.
މި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި އަދި މީސްތަކުން އެއްވެ އުޅުމަކީ މި ވަބާ އަވަހަށް ފެތުރިގެން ހިނގައިދިއުމުގެ ސަބަބަކަށް ވެދާނެކަމަށްޓަކާ މީސްތަކުންނަށް އޮތީ ހުކުރު ދުވަހު އެބައިމީހުންގެ ގެތަކުގައި މެންދުރު ނަމާދުގެ ހަތަރު ރަކުޢަތް ކުރުމެވެ.
އެހެނަސް ޖުމްހޫރު ޢިލްމުވެރިން މިކަން ޚާއްޞަކޮށްފައިވަނީ – އިސްވެ ދިޔަ ފަދައިން – ސުންނަތް ނަމާދުން ފަރުޟު ނަމާދު ވަކިކުރުމަށެވެ.
ކޮންމެ ފަރުޟު ނަމާދެއް ކުރުމަށް ފަހުގައިވެސް ސުންނަތް ނަމާދެއް ކުރަން ބޭނުންވާ މީހާ، އެ ހުރިތަން ބަދަލުކޮށްލުމަށް ނުވަތަ ވާހަކައެއް ދައްކާލުމަށް ފަހުގައި މެނުވީ ސުންނަތް ނަމާދު ނުފެށުމަށް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ އިރުޝާދުދެއްވާފައެވެ.
މުދާ ކަންޒުކުރުން ޝަރުޢުގައި މަނާކުރައްވާފައިވާ މުދަލުގެ ކަންޒަކީ އެ ކަންޒަކުން ޒަކާތް ނުދޭ ކަންޒެވެ. ފަހެ، އެ ކަންޒަކުން ޒަކާތް ދީފައިވާ ކަންޒަކީ (މަނާވެގެންވާ) ކަންޒެއް ނޫނެވެ. އެއީ ވަޅުލާއިފައިވާ ކަންޒެއްވިޔަސް ނުވަތަ ފެންނަގޮތަށްހުރި
ފުރަތަމަ ބާބު: ވަދީޢާގެ ތަޢާރަފް
ރަނާއި ރިހީގައި ނިޞާބުހަމަވެ، ޙައުލު ފުރިހަމަވެއްޖެނަމަ ޒަކާތްނެރުން ވާޖިބުވާނެއެވެ.
* ޤުނޫތު ކިޔާއިރު އަތް އުފުލަން ޖެހޭތަ؟
* ޤުނޫތުއްނާޒިލާގައި ކިޔުމަށް ވަކި ޚާއްޞަ ދުޢާއެއް ވޭތަ؟
* ދިގުކޮށް ޤުނޫތު ކިޔުން
އަދި އެތަނުގައި އެކަލޭގެފާނު ބިނާކުރެއްވި ފުރަތަމަ މިސްކިތް ބިނާ ކުރެއްވިއެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނު ނަބީކަމާއިގެން ފޮނުއްވުނު ފަހުން ބިނާކުރެއްވި ފުރަތަމަ މިސްކިތްވެސްމެއެވެ. އެއީ ޤުބާ މިސްކިތެވެ.
ޢާއްމު މުދަލުން ޒަކާތް ނެރުމުގެ ޙުކުމް ޢާއްމު މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޢާއްމު މުދަލަކީ: ޢާއްމުމީހުންގެ މަންފާއަށް ބޭނުންކުރާ، ވަކި ޚާއްޞަ މީހެއްގެ ނުވަތަ ވަކި ޚާއްޞަ ފަރާތެއްގެ މިލްކަކަށްނުވާ މުދަލެވެ. މީގެ މިސާލަކީ: މުސްލިމުންގެ
* ފަރުޟު ފަސްނަމާދުގައި ޤުނޫތު ކިޔުމުގެ ޙުކުމް
* ހުކުރު ނަމާދުގައި ޤުނޫތު ކިޔުން
* ޤުނޫތު ކިޔާނީ ނަމާދުގެ ކޮން މަޤާމެއްގައި؟
* ޤުނޫތު ކިޔާނީ ބާރަށްތަ ނުވަތަ ސިއްރުންތަ؟
ނިޞާބުހަމަވުން ނިޞާބުގެ ތަޢުރީފު ނިޞާބަކީ؛ އެ މިންވަރެއް ހަމަވުމުން ޒަކާތް ވާޖިބުވާކަމަށް ޝާރިޢު ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުދަލުގެ މިންވަރެވެ. އެ މިންވަރަށްވުރެ މަދުވެއްޖެނަމަ ޒަކާތް ވާޖިބެއްނުވާނެއެވެ. ޒަކާތް ދައްކާ މުދަލުގެ ބާވަތަކާގުޅޭގޮތުން އެ މިންވަރު ތަފާތުވާނެއެވެ.([1])
“ޒަކާތަކީ މި އާޔަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ 8 ބަޔަށް ބަހާ އެއްޗެކެވެ.
ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދާ ފުރަތަމަ މަސްއަލަ: ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލަކީ: އެއީ ކުރިން މީހެއްގެ މިލްކުގައި ނެތް މުދަލެއް މިލްކުވުމެވެ. އެއީ ރަނާއި ރިހިކަމުގައިވީނަމަވެސް،
