الحمد لله وحده، والصلاة والسلام على من لا نبي بعده، وبعد: ﷲތަޢާލާއީ މަތިވެރިވެގެންވާ އިލާހެވެ. އެއިލާހުގެ މަތިވެރިކަމާއި ބާރުވެރިކަމަކީ ސިކުނޑިކަށް ތަޞައްވަރު ނުކުރެވޭހާ މަތިވެރިކަމެކެވެ. ހުރިހާ އެއްޗަކާއި ހުރިހާކަމެއްވަނީ
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَٰلِكَ غَدًا ﴿٢٣﴾ އަދި އެއްވެސްކަމަކާ ދޭތެރޭގައި ، “ހަމަކަށަވަރުން ، ތިމަންކަލޭގެފާނު މާދަމާ އެކަމެއް ކުރައްވާނަމޭ” ، ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުނުވާހުށިކަމެވެ! إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّـهُ ۚ
وَكَذَٰلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّـهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ ۖ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِم بُنْيَانًا ۖ رَّبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ ۚ قَالَ
وَكَذَٰلِكَ بَعَثْنَاهُمْ لِيَتَسَاءَلُوا بَيْنَهُمْ ۚ قَالَ قَائِلٌ مِّنْهُمْ كَمْ لَبِثْتُمْ ۖ قَالُوا لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ ۚ قَالُوا رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثْتُمْ فَابْعَثُوا أَحَدَكُم بِوَرِقِكُمْ هَـٰذِهِ إِلَى
وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِّنْهُ ۚ ذَٰلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّـهِ ۗ مَن يَهْدِ اللَّـهُ
ބައެއް ޢަދަދުތަކާ، ދުވަސްތަކާ، މަސްތަކުގައި ނަސީބާއި ބަދު ނަސީބު ވާކަމަށް ބައެއް މީހުން ޤަބޫލު ކުރެއެވެ. އެގޮތުން 13 އަކީ ބަދު ނަސީބުގެ ޢަދަދެއް ކަމުގައި ބައެއް މީހުން ބުނެ އުޅެއެވެ. ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތަކީ ވަކި ޢަދަދެއްގައި ނަސީބު ނުވަތަ ބަދު ނަސީބު ނުވާކަމެވެ. ޢަދަދުތަކެއް، ދުވަސްތަކެއް، މަސްތަކެއް ނުވަތަ ކުލަތަކެއްގައި ބަދުނަސީބު ވާކަމަށް ޤަބޫލުކުރުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. އެކަން ހިމެނެނީ ތަޠައްޔުރުގެ ތެރެއިންނެވެ.
نَّحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُم بِالْحَقِّ ۚ إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًى ﴿١٣﴾ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ، ކަލޭގެފާނަށް އެއުރެންގެ ޚަބަރު ތެދަށް ކިޔައިދެއްވަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ، އެއުރެންނީ އެއުރެންގެ ރައްބަށް އީމާންވި،
ހަމަކަށަވަރުން ކަހްފު (ހޮހޮޅަ) ބާގައިމީހުންނާއި ، އެއުރެންގެ ނަންތަކާއި އެއުރެންގެ ޚަބަރުތައް ލިޔެވިފައިވާ ފިލާގެ ވާހަކައަކީ ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާޔަތްތަކުގެ ތެރެއިންވާ ޢަޖައިބެއް ކަމުގައި، ކަލޭގެފާނު ހީފުޅު ކުރައްވަނީ ހެއްޔެވެ؟
ޝެެއިޚު އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ށ. ނަމާދުގެ ވާޖިބެއް އުނިވުން. ނަމާދުގެ ވާޖިބެއް ޤަޞްދުގައި އަޅައިފިނަމަ، އޭނާގެ ނަމާދު ބާޠިލުވާ ހުއްޓެވެ. ދެން ހަނދާން ނެތިގެން އުނިވެއްޖެނަމަ އަދި އެވާޖިބު އަދާކުރަންވީ މަޤާމުން
(ކުށު ސަޖިދަ ޖަހަން މެދުވެރިވާ ދެވަނަ ސަބަބު) ޝެެއިޚު އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ދެވަނައީ: ނަމާދުން އުނިވުން (ނުވަތަ ނަމާދުން މަދުވުން). ހ. ނަމާދުގެ ރުކުނެއް މަދުވުން. ނަމާދުކުރާ މީހާ އޭނާގެ ނަމާދުން
ޝެއިޚު އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ނަމާދު ފުރިހަމަ ނުކޮށް ސަލާމްދެވުން. ނަމާދު ފުރިހަމަ ނުކޮށް ސަލާމްދިނުމަކީ ނަމާދަށް އިތުރުވާ އިތުރުވުމެކެވެ.(އެތަނުގައި އިތުރުވުމަކަށް ވާގޮތަކީ ނަމާދުގެ ތެރެއިން(ފުރިހަމަނުވަނިސް) ސަލާމެއް އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ). ފަހެ ނަމާދުކުރާ
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على أشرف الأنبياء و المرسلين. و بعد: މިފޮތަކީ ކުށު ސަޖިދަޖެހުމާއި ބެހޭގޮތުން ޢައްލާމާ މުޙައްމަދު ބިން ޞާލިޙް އަލްއުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ
وَيُنذِرَ الَّذِينَ قَالُوا اتَّخَذَ اللَّـهُ وَلَدًا ﴿٤﴾ އަދި (އެފޮތް ބާވައިލެއްވުނީ) اللّه ތަޢާލާ ، ދަރިކަލަކު ހިއްޕެވިކަމަށް ބުނި މީހުންނަށް އިންޛާރު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. مَّا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَلَا
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަޙީމުވަންތަ اللّه ގެ އިސްމުފުޅުން ފަށައިގަންނަމެވެ. الْحَمْدُ لِلَّـهِ الَّذِي أَنزَلَ عَلَىٰ عَبْدِهِ الْكِتَابَ وَلَمْ يَجْعَل لَّهُ عِوَجًا ۜ ﴿١﴾ އެންމެހާ ޙަމްދާއި ޘަނާ
ޖާބިރުގެފާނުގެ ކިބައިން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. “ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އެއްދުވަހެއްގައި ޚުޠުބާ ދެއްވަނިކޮށް، އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީއެއް އަވަހާރަވުމުން، އެހާ ދިގުނޫން ކަފުނަކުން ކަފުންކޮށް، ރޭގަނޑު ވަޅުލެވުނު ވާހަކަ އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވުނެވެ. ފަހެ، ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ
އެކަލޭގެފާނަކީ އިމާމު، މުޙައްދިޘު، ޝަހީދު، ފަޤީހު މުޙައްމަދު ބިން އަޙުމަދު ބިން ސަހްލު އައްރަމްލީއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ކުންޔާއަކީ އަބޫބަކުރުއެވެ. އަދި ނިސްބަތްވެ ވަޑައިގަންނަވަނީ ނާބުލުސްއަށެވެ. އެކަލޭގެފާނު މަޝްހޫރު ވެވަޑައިގެންފައިވަނީ އިމާމު އިބުނު އައްނާބުލުސީގެ ނަމުންނެވެ.
الحمد لله وحده، والصلاة والسلام على من لا نبي بعده، وبعد: ﷲތަޢާލާއީ މަތިވެރިވެގެންވާ އިލާހެވެ. އެއިލާހުގެ މަތިވެރިކަމާއި ބާރުވެރިކަމަކީ ސިކުނޑިކަށް ތަޞައްވަރު ނުކުރެވޭހާ މަތިވެރިކަމެކެވެ. ހުރިހާ އެއްޗަކާއި ހުރިހާކަމެއްވަނީ
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَٰلِكَ غَدًا ﴿٢٣﴾ އަދި އެއްވެސްކަމަކާ ދޭތެރޭގައި ، “ހަމަކަށަވަރުން ، ތިމަންކަލޭގެފާނު މާދަމާ އެކަމެއް ކުރައްވާނަމޭ” ، ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުނުވާހުށިކަމެވެ! إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّـهُ ۚ
وَكَذَٰلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّـهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ ۖ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِم بُنْيَانًا ۖ رَّبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ ۚ قَالَ
وَكَذَٰلِكَ بَعَثْنَاهُمْ لِيَتَسَاءَلُوا بَيْنَهُمْ ۚ قَالَ قَائِلٌ مِّنْهُمْ كَمْ لَبِثْتُمْ ۖ قَالُوا لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ ۚ قَالُوا رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثْتُمْ فَابْعَثُوا أَحَدَكُم بِوَرِقِكُمْ هَـٰذِهِ إِلَى
وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِّنْهُ ۚ ذَٰلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّـهِ ۗ مَن يَهْدِ اللَّـهُ
ބައެއް ޢަދަދުތަކާ، ދުވަސްތަކާ، މަސްތަކުގައި ނަސީބާއި ބަދު ނަސީބު ވާކަމަށް ބައެއް މީހުން ޤަބޫލު ކުރެއެވެ. އެގޮތުން 13 އަކީ ބަދު ނަސީބުގެ ޢަދަދެއް ކަމުގައި ބައެއް މީހުން ބުނެ އުޅެއެވެ. ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތަކީ ވަކި ޢަދަދެއްގައި ނަސީބު ނުވަތަ ބަދު ނަސީބު ނުވާކަމެވެ. ޢަދަދުތަކެއް، ދުވަސްތަކެއް، މަސްތަކެއް ނުވަތަ ކުލަތަކެއްގައި ބަދުނަސީބު ވާކަމަށް ޤަބޫލުކުރުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. އެކަން ހިމެނެނީ ތަޠައްޔުރުގެ ތެރެއިންނެވެ.
نَّحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُم بِالْحَقِّ ۚ إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًى ﴿١٣﴾ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ، ކަލޭގެފާނަށް އެއުރެންގެ ޚަބަރު ތެދަށް ކިޔައިދެއްވަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ، އެއުރެންނީ އެއުރެންގެ ރައްބަށް އީމާންވި،
ހަމަކަށަވަރުން ކަހްފު (ހޮހޮޅަ) ބާގައިމީހުންނާއި ، އެއުރެންގެ ނަންތަކާއި އެއުރެންގެ ޚަބަރުތައް ލިޔެވިފައިވާ ފިލާގެ ވާހަކައަކީ ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާޔަތްތަކުގެ ތެރެއިންވާ ޢަޖައިބެއް ކަމުގައި، ކަލޭގެފާނު ހީފުޅު ކުރައްވަނީ ހެއްޔެވެ؟
ޝެެއިޚު އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ށ. ނަމާދުގެ ވާޖިބެއް އުނިވުން. ނަމާދުގެ ވާޖިބެއް ޤަޞްދުގައި އަޅައިފިނަމަ، އޭނާގެ ނަމާދު ބާޠިލުވާ ހުއްޓެވެ. ދެން ހަނދާން ނެތިގެން އުނިވެއްޖެނަމަ އަދި އެވާޖިބު އަދާކުރަންވީ މަޤާމުން
(ކުށު ސަޖިދަ ޖަހަން މެދުވެރިވާ ދެވަނަ ސަބަބު) ޝެެއިޚު އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ދެވަނައީ: ނަމާދުން އުނިވުން (ނުވަތަ ނަމާދުން މަދުވުން). ހ. ނަމާދުގެ ރުކުނެއް މަދުވުން. ނަމާދުކުރާ މީހާ އޭނާގެ ނަމާދުން
ޝެއިޚު އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ނަމާދު ފުރިހަމަ ނުކޮށް ސަލާމްދެވުން. ނަމާދު ފުރިހަމަ ނުކޮށް ސަލާމްދިނުމަކީ ނަމާދަށް އިތުރުވާ އިތުރުވުމެކެވެ.(އެތަނުގައި އިތުރުވުމަކަށް ވާގޮތަކީ ނަމާދުގެ ތެރެއިން(ފުރިހަމަނުވަނިސް) ސަލާމެއް އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ). ފަހެ ނަމާދުކުރާ
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على أشرف الأنبياء و المرسلين. و بعد: މިފޮތަކީ ކުށު ސަޖިދަޖެހުމާއި ބެހޭގޮތުން ޢައްލާމާ މުޙައްމަދު ބިން ޞާލިޙް އަލްއުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ
وَيُنذِرَ الَّذِينَ قَالُوا اتَّخَذَ اللَّـهُ وَلَدًا ﴿٤﴾ އަދި (އެފޮތް ބާވައިލެއްވުނީ) اللّه ތަޢާލާ ، ދަރިކަލަކު ހިއްޕެވިކަމަށް ބުނި މީހުންނަށް އިންޛާރު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. مَّا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَلَا
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަޙީމުވަންތަ اللّه ގެ އިސްމުފުޅުން ފަށައިގަންނަމެވެ. الْحَمْدُ لِلَّـهِ الَّذِي أَنزَلَ عَلَىٰ عَبْدِهِ الْكِتَابَ وَلَمْ يَجْعَل لَّهُ عِوَجًا ۜ ﴿١﴾ އެންމެހާ ޙަމްދާއި ޘަނާ
ޖާބިރުގެފާނުގެ ކިބައިން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ. “ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ އެއްދުވަހެއްގައި ޚުޠުބާ ދެއްވަނިކޮށް، އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީއެއް އަވަހާރަވުމުން، އެހާ ދިގުނޫން ކަފުނަކުން ކަފުންކޮށް، ރޭގަނޑު ވަޅުލެވުނު ވާހަކަ އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވުނެވެ. ފަހެ، ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ
އެކަލޭގެފާނަކީ އިމާމު، މުޙައްދިޘު، ޝަހީދު، ފަޤީހު މުޙައްމަދު ބިން އަޙުމަދު ބިން ސަހްލު އައްރަމްލީއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ކުންޔާއަކީ އަބޫބަކުރުއެވެ. އަދި ނިސްބަތްވެ ވަޑައިގަންނަވަނީ ނާބުލުސްއަށެވެ. އެކަލޭގެފާނު މަޝްހޫރު ވެވަޑައިގެންފައިވަނީ އިމާމު އިބުނު އައްނާބުލުސީގެ ނަމުންނެވެ.
