4. ޢަމްވާސް[1]ގެ ޠާޢޫންވަބާ. ޢައުފް ބިން މާލިކުގެ އިސްވެ ދިޔަ ޙަދީޘްގައި [ރަސޫލުﷲ] صلى الله عليه وسلم ގެ [މި]ބަސްފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ: ((اعْدُدْ سِتًّا بَيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ: (فَذَكَرَ مِنْهَا:) ثُمَّ مُوْتَانِ[2] يَأْخُذ
ބައިތުލް މަޤްދިސް ފަތަޙަވުމީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ޢަލާމާތެކެވެ
އެކަލޭގެފާނު އެޚަބަރު ދެއްވި ކަމުގެ ތެދުކަން މިއަދު މިވަނީ އަހަރަމެންނަށް ފެންނާށެވެ
މިކަމުން އެނގޭއެއްޗަކީ ނަމާދު ނުކުރާމީހާ ކާފަރުނުވާނޭކަމަށް ބުނާމީހުންގެ ދަލީލުތައް، ނަމާދު ނުކުރާމީހާ ކާފަރުވާނޭކަމަށް ބުނާމީހުންގެ ދަލީލުތަކާއި ފުށުނާރާކަމެވެ.
2. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުން. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުންވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. ފަހެ ޢައުފް ބިން މާލިކު رضي الله عنه ގެ
މީހަކު ސުވާލުކޮއްފާނެއެވެ: ނައްޞުތަކުގައި އައިސްފައިމިވާ ކުފުރަކީ މިއްލަތުން ބޭރުވާ ކުފުރަށްނުވެ ނިޢުމަތަށް ކުފުރުވެރިވުންކަމުގައި ވެދާނެއެއްނޫން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ ބޮޑު ކުފުރަށްވުރެއް ކުޑަ ކުފުރެއްކަމުގައިވެދާނެއެއް ނޫންހެއްޔެވެ؟ އެއީ ރަސޫލާ (ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ) ގެ
މިހާރު މިވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ޛިކުރު ކުރުމުގެ ވަޤުތު ޖެހިފައެވެ. އެކަން ވާހުށީ އަންނަނިވި ފަދައިންނެވެ: 1. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ރަސޫލު ކަމައިގެން ފޮނުއްވުން. ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި އިތުރު
މީހަކު ސުވާލުކޮއްފާނެއެވެ: ނައްޞުތަކުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ނަމާދު ދޫކުރާ މީހާއަކީ ނަމާދުގެ ވާޖިބުކަމާމެދު އިންކާރު ކުރާހާލު ނަމާދު ދޫކުރާމީހާ ކަމުގައި ސިފަކުރުން ހުއްދަވެގެން ވޭހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބު: އެގޮތަށް ސިފަކުރުން ހުއްދަވެގެން ނުވެއެވެ. އެހެނީ އެކަމުގައި
ތިންވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް. ޢިލްމުވެރިން ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެތެރެއިން މިތާ އަޅުގަނޑު ޛިކުރުކޮށްފައިވާނީ [ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ] ސުންނަތުން ޘާބިތުވާންހުރި، ޤިޔާމަތުގެ
ދެވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ބެހިފައިވާ ބައިތައް. ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ: 1. ކުދި ޢަލާމާތްތައް: އެއީ ޤިޔާމަތްވުމުގެ ކުރިން ޒަމާންތަކެއްގެކުރިން ފާޅުވާ ޤިޔާމަގެ ޢަލާމާތްތަކެވެ. މިކަންތައްތައް ވާހުށީ އާދައިގެ ގޮތަކަށެވެ. ޢިލްމު
އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިންނަށް އުނދަގޫނުވާ ގަޑިތަކުގައި ޒިޔާރަތްކުރުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިން ހިތްހަމަނުޖެހޭހާ ގިނައިރު ވަންދެން އެ ގެއެއްގައި މަޑުނުކުރުމާއި، ޒިޔާރަތްކުރާއިރު ސާފުތާހިރުވުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިންނާ ވާހަކަ ދައްކާއިރު މަޑުމައިތިރިކަމާއި އޯގާތެރިކަމާއި އިޙްތިރާމާއި އުފާވެރިކަމާއެކު ވާހަކަ ދެއްކުމަކީ ރިވެތި އަދަބުތަކެކެވެ.
އިޒުނައަށް އެދުމާއި ސަލާމްގޮވުމަކީ ވަންނަމީހާގެ ކުރަންޖެހޭނެ ދެކަމެއްކަމެވެ. މި ދެކަމުގެ ޙުކުމް ތަފާތުވިނަމަވެސް، ޖުމްހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔަކީ މިދެކަންތައް ކުރަންޖެހުމެވެ.
ކުޑަ ޤިޔާމަތާއި ބޮޑު ޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޛިކުރުކުރައްވާފައެވެ. ފަހެ ދެޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ އެއްސޫރަތެއްގައި ވާތީ ވެސް ފެންނަން އެބައޮތެވެ. ވާޤިޢާ ސޫރަތުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ފަހެ އެސޫރަތުގެ ފުރަތަމަބައިގައިވަނީ
( تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَتَعَالَيتَ ) އެބަހީ: އިބަ އިލާހުއީ އެންމެހާ ހެޔޮކަމުން ފުރިގެންވާ އެކަމުގައި ދާއިމުވެ ވޮޑިގެންވާ، މަތިވެރިވެ ވޮޑިގެންވާ އަޅަމެންގެ ރައްބެވެ. ﷲ ތަޢާލާއީ ބަރަކާތް އެފަރާތަކަށް މިލްކުވެންވާ ބަރަކާތުގެ ވެރިފަރާތެވެ.
ފުރަތަމަ ބާބު އެއްވަނަ ފަޞްލު “أَشْرَاطُ السَّاعَة” ގެ ތަޢާރަފް الشَّرَطَ: އެއީ ޢަލާމާތެވެ. ގިނަގޮތީ أَشْرَاط އެވެ. އެއްޗެއްގެ أَشْرَاطُ އަކީ އޭގެ ފެށުމެވެ. އޭގެތެރޭގައި “شُرَطَ السُّلْطَان” އެއީ ވެރިމީހާގެ ލަޝްކަރުން،
ފިޠުރަތުގެ ސުންނަތްތަކަށް ޚިޞާލުލް ފިޠުރަތި އޭވެސް ކިޔެއެވެ.
4. ޢަމްވާސް[1]ގެ ޠާޢޫންވަބާ. ޢައުފް ބިން މާލިކުގެ އިސްވެ ދިޔަ ޙަދީޘްގައި [ރަސޫލުﷲ] صلى الله عليه وسلم ގެ [މި]ބަސްފުޅު އައިސްފައި ވެއެވެ: ((اعْدُدْ سِتًّا بَيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ: (فَذَكَرَ مِنْهَا:) ثُمَّ مُوْتَانِ[2] يَأْخُذ
ބައިތުލް މަޤްދިސް ފަތަޙަވުމީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިން ޢަލާމާތެކެވެ
އެކަލޭގެފާނު އެޚަބަރު ދެއްވި ކަމުގެ ތެދުކަން މިއަދު މިވަނީ އަހަރަމެންނަށް ފެންނާށެވެ
މިކަމުން އެނގޭއެއްޗަކީ ނަމާދު ނުކުރާމީހާ ކާފަރުނުވާނޭކަމަށް ބުނާމީހުންގެ ދަލީލުތައް، ނަމާދު ނުކުރާމީހާ ކާފަރުވާނޭކަމަށް ބުނާމީހުންގެ ދަލީލުތަކާއި ފުށުނާރާކަމެވެ.
2. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުން. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުންވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. ފަހެ ޢައުފް ބިން މާލިކު رضي الله عنه ގެ
މީހަކު ސުވާލުކޮއްފާނެއެވެ: ނައްޞުތަކުގައި އައިސްފައިމިވާ ކުފުރަކީ މިއްލަތުން ބޭރުވާ ކުފުރަށްނުވެ ނިޢުމަތަށް ކުފުރުވެރިވުންކަމުގައި ވެދާނެއެއްނޫން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ ބޮޑު ކުފުރަށްވުރެއް ކުޑަ ކުފުރެއްކަމުގައިވެދާނެއެއް ނޫންހެއްޔެވެ؟ އެއީ ރަސޫލާ (ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ) ގެ
މިހާރު މިވަނީ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ޛިކުރު ކުރުމުގެ ވަޤުތު ޖެހިފައެވެ. އެކަން ވާހުށީ އަންނަނިވި ފަދައިންނެވެ: 1. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ރަސޫލު ކަމައިގެން ފޮނުއްވުން. ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި އިތުރު
މީހަކު ސުވާލުކޮއްފާނެއެވެ: ނައްޞުތަކުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ނަމާދު ދޫކުރާ މީހާއަކީ ނަމާދުގެ ވާޖިބުކަމާމެދު އިންކާރު ކުރާހާލު ނަމާދު ދޫކުރާމީހާ ކަމުގައި ސިފަކުރުން ހުއްދަވެގެން ވޭހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބު: އެގޮތަށް ސިފަކުރުން ހުއްދަވެގެން ނުވެއެވެ. އެހެނީ އެކަމުގައި
ތިންވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް. ޢިލްމުވެރިން ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ޤިޔާމަތުގެ ކުދި ޢަލާމާތްތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އޭގެތެރެއިން މިތާ އަޅުގަނޑު ޛިކުރުކޮށްފައިވާނީ [ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ] ސުންނަތުން ޘާބިތުވާންހުރި، ޤިޔާމަތުގެ
ދެވަނަ ފަޞްލު ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ބެހިފައިވާ ބައިތައް. ޤިޔާމަތުގެ ޢަލާމާތްތައް ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ: 1. ކުދި ޢަލާމާތްތައް: އެއީ ޤިޔާމަތްވުމުގެ ކުރިން ޒަމާންތަކެއްގެކުރިން ފާޅުވާ ޤިޔާމަގެ ޢަލާމާތްތަކެވެ. މިކަންތައްތައް ވާހުށީ އާދައިގެ ގޮތަކަށެވެ. ޢިލްމު
އެ ގެއެއްގެ އަހުލުވެރިންނަށް އުނދަގޫނުވާ ގަޑިތަކުގައި ޒިޔާރަތްކުރުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިން ހިތްހަމަނުޖެހޭހާ ގިނައިރު ވަންދެން އެ ގެއެއްގައި މަޑުނުކުރުމާއި، ޒިޔާރަތްކުރާއިރު ސާފުތާހިރުވުމާއި، އެ ގޭގެ އަހުލުވެރިންނާ ވާހަކަ ދައްކާއިރު މަޑުމައިތިރިކަމާއި އޯގާތެރިކަމާއި އިޙްތިރާމާއި އުފާވެރިކަމާއެކު ވާހަކަ ދެއްކުމަކީ ރިވެތި އަދަބުތަކެކެވެ.
އިޒުނައަށް އެދުމާއި ސަލާމްގޮވުމަކީ ވަންނަމީހާގެ ކުރަންޖެހޭނެ ދެކަމެއްކަމެވެ. މި ދެކަމުގެ ޙުކުމް ތަފާތުވިނަމަވެސް، ޖުމްހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔަކީ މިދެކަންތައް ކުރަންޖެހުމެވެ.
ކުޑަ ޤިޔާމަތާއި ބޮޑު ޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޛިކުރުކުރައްވާފައެވެ. ފަހެ ދެޤިޔާމަތުގެ ވާހަކަ އެއްސޫރަތެއްގައި ވާތީ ވެސް ފެންނަން އެބައޮތެވެ. ވާޤިޢާ ސޫރަތުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ފަހެ އެސޫރަތުގެ ފުރަތަމަބައިގައިވަނީ
( تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَتَعَالَيتَ ) އެބަހީ: އިބަ އިލާހުއީ އެންމެހާ ހެޔޮކަމުން ފުރިގެންވާ އެކަމުގައި ދާއިމުވެ ވޮޑިގެންވާ، މަތިވެރިވެ ވޮޑިގެންވާ އަޅަމެންގެ ރައްބެވެ. ﷲ ތަޢާލާއީ ބަރަކާތް އެފަރާތަކަށް މިލްކުވެންވާ ބަރަކާތުގެ ވެރިފަރާތެވެ.
ފުރަތަމަ ބާބު އެއްވަނަ ފަޞްލު “أَشْرَاطُ السَّاعَة” ގެ ތަޢާރަފް الشَّرَطَ: އެއީ ޢަލާމާތެވެ. ގިނަގޮތީ أَشْرَاط އެވެ. އެއްޗެއްގެ أَشْرَاطُ އަކީ އޭގެ ފެށުމެވެ. އޭގެތެރޭގައި “شُرَطَ السُّلْطَان” އެއީ ވެރިމީހާގެ ލަޝްކަރުން،
ފިޠުރަތުގެ ސުންނަތްތަކަށް ޚިޞާލުލް ފިޠުރަތި އޭވެސް ކިޔެއެވެ.
