
އިމްތިޙާނުތަކުގައި މަކަރު ހެދުން
އިމްތިޙާނުތަކުގައި (ޓެސްޓުތަކުގައި) މަކަރު ހެދުމަކީ ޙަރާންކަމެކެވެ. އަދި އެއީ މުންކަރާތެއްވެސް މެއެވެ. އެއީ އެކިއެކި މުޢާމަލާތުކުރުމުގައި މަކަރާއި ޙީލަތް ހެދުން ފަދަ ކަމެކެވެ.
އިމްތިޙާނުތަކުގައި (ޓެސްޓުތަކުގައި) މަކަރު ހެދުމަކީ ޙަރާންކަމެކެވެ. އަދި އެއީ މުންކަރާތެއްވެސް މެއެވެ. އެއީ އެކިއެކި މުޢާމަލާތުކުރުމުގައި މަކަރާއި ޙީލަތް ހެދުން ފަދަ ކަމެކެވެ.
ތުއްތުކުދިންގެ ހިތްތަކުގައި މާތްﷲ އާ މެދު ލޯބިޖެއްސުމަށްޓަކައި މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ޢިލްމުފުޅު އަޅުގަނޑުމެންނާއެކު އަބަދުވެސް ވާކަން ކުދިންނަށް ކިޔައިދެވިދާނެއެވެ. އެގޮތުން ކުދިން ކުރާ ހުރިހާ ކަމެއް އެކަލާނގެ ބައްލަވާ ވޮޑިގެންވާކަން، ކުދިން ދައްކާހާ
ލޮބުވެތި މައިންނާއި ބަފައިންނޭވެ! ދަރިންނަކީ ﷲ ސުބުހާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަޅުގަނޑުމެންނާ ހަވާލުކުރައްވާ ވަރަށްވެސް ބޮޑު އަމާނާތެކެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ހެޔޮގޮތުގައި ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޮލުގައި އެޅިފައިވާ ވަރަށް ވެސް ބޮޑު ބުރަ ޒިންމާއެކެވެ.
މާތް ﷲ އިންސާނާ މާތް ކުރައްވާފައިވަނީ އިންސާނުންގެ އުފެއްދެވުމާ ހަމައިން ފެށިގެންނެވެ. މާތް ﷲ އިންސާނާ މާތް ކުރައްވާފައިވާކަން އަންނަނިވި ނުކުތާތަކުން ހާމަވެއެވެ. (1) މާތް ﷲ އިންސާނުން އުފައްދަވާކަމުގެ ޚަބަރު މަލާއިކަތުންނަށް ކުރިން
(41) މުސްލިމު ނޫން ޤައުމެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ މުސްލިމުންނަށް ކުރިމަތިވާ އެންމެބޮޑު އުނދަގޫކަމަކީ: ޞައްޙަ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތަކުން ދަރިންނަށް ތަރުބިއްޔަތު ދިނުމެވެ. އަދި މިފަދަ ޤައުމުތަކުގައި ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލާންޖެހެއެވެ. އެއީ؛ ޢަޤީދާގެގޮތުން، ނުވަތަ އަޚްލާޤީގޮތުން،
(31) އިޖްތިމާޢީގޮތުން ކުއްޖާގެ ހުނަރުތައް ކުރިއަރުވައިދޭނޭ މުހިއްމު ކަންކަމުގެ ތެރޭގައި: * ކުއްޖާގެ ކިބައިގައި އިޖްތިމާޢީ ވިސްނުންތެރިކަން ކުރިއެރުވުން: މިކަމަކީ އެހެންމީހުންނާ ގުޅުންބަދަހިކުރުމުގެ ޤާބިލުކަމަށް އެހީތެރިވެދޭނެކަމެކެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ޝުޢޫރުތައް ދެނެގަތުމާއި، އެބައިމީހުންނަށް ޖަވާބުދާރީވުމަށްވެސް
ތުއްތުކުދިންނަކީ މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތްމައްޗަށް ދޫކުރައްވާފައިވާ ވަރަށް ވެސް ބޮޑު އަމާނާތެކެވެ. ފުރަތަމަ ނަޒަރުންވެސް މި އަމާނާތަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބަންޑުންކޮށްލެވެނީ ލޯބިން ފުރިގެންވާ އިޙްސާސްތަކެކެވެ. މި ލޯބިވެތި އިޙްސާސްތަކުގެ ޒަރީޢާއިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވޭނޭ އެންމެ
(21) ޠާހިރު ކިތައް އަންހެންކުދިންނެއް، އެކުދިންގެ އެކުވެރިންނާ އެއްވައްތަރުވުމަށް ދޫކޮށްލުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެގޮތުން ރަނގަޅުމަގުން ކައްސާލައިގެން ގޮސްފައިވޭތޯއެވެ! ހެޔޮމަގުގައި ތިބި ކިތައް ފިރިހެންކުދިންނެއް ގޯސްމީހުންނާޖެހިގެން ޖަރީމާތަކާއި މަސްތުވާތަކެތީގެ ތެރެއަށް ފޭދިގެން ގޮސްފައިވޭތޯއެވެ! ފަރުވާކުރުމަށްވުރެ ހެޔޮވެގެންވަނީ ރައްކާތެރިވުމެވެ.
މާތްވެގެންވާ ސުންނަތުން އަވައްޓެރިން: އަވައްޓެރިންގެ ޙައްޤުތައް: ތަފްޞީލީކޮށް ބުނާނަމަ އަވައްޓެރިންގެ ޙައްޤުތައް ވަރަށް ގިނައެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި ހުރިހާ ޙައްޤެއްވެސް ޖުމްލަކޮށް ބިނާވެފައިވަނީ ހަތަރު އަސްލެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެއީ: (1) އުނދަގޫކުރުމާއި ގެއްލުންދިނުމުން މަނާވެގަތުން.
(11) މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ވަނީ، އޭނާގެ ދަރިން ކުޑައިރުގައި ނަމާދުގެ ކަންކަން އުނގަންނައިދިނުމެވެ. ފަހެ، އެ ކުދިންގެ އުމުރުން ހަތް އަހަރުވުމުން ނަމާދުކުރަން އަމުރުކުރުމެވެ. އަދި ދިހަ އަހަރުވުމުން އަދަބުދީގެންވެސް ނަމާދުކުރުވުމެވެ. ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ
ފަހެ، މިއީ ދަރިން ތަރުބިއްޔަތުކުރުމާގުޅޭގޮތުން އައްޝައިޚު މުޙައްމަދު ޞާލިޙު އަލްމުނައްޖިދު حفظه الله ޝާއިޢުކުރައްވާފައިވާ “48 فائدة في تربية الأولاد” މި ފޮތުގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާއެކެވެ. بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيْمِ الحمد
ޝައްކެއްވެސް ނެތް ގޮތުގައި އަވަށްޓެރިންނަކީ ގޭ ކައިރީގައި އުޅޭ މީހުންނެވެ. އެކަމަކު އަވަށްޓެރިން ހަމައެކަނި ގޭކައިރި ހިސާބުގައި އުޅޭމީހުންނާ ހަމައިން ނިމެނީއެއް ނޫނެވެ. މިއަށްވުރެން އަވަށްޓެރިން މާނަ ފުޅާވެގެންވެއެވެ. އެގޮތުން ވިޔަފާރިކުރުމާއި ބާޒާރާއި ދަނޑުތަކާއި އޮފީސްތަކާއި ސްކޫލުތަކާއި އަދި މިނޫންވެސް ތަންތާނގައި ތިމާއާ އެކުގައިއުޅޭ މީހުންނަކީވެސް އަވަށްޓެރިންނެވެ.
އަވަށްޓެރިންގެ މިންގަނޑު: އަވަށްޓެރިންގެ މިންގަނޑާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ޚިލާފުތަކެއްހުއްޓެވެ. އޭގެތެރެއިން ބައެއް ރައުޔުތަކަކީ([1]): 1) އޭނަގެ ގެއިން ފެށިގެން ކޮންމެ ދިމާލަކުން ސާޅީސްގޭގެ ދުރުމިނެވެ. މިގޮތަށް عَائِشَةُގެފާނުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އަދި الزُهُرِي އާއި
އަވަށްޓެރިންގެ މާނަ: ބަހަވީ ގޮތުން الْجَارِ (އަވަށްޓެރިޔާ)އާ ބެހޭގޮތުން اِبْنُ مَنْظُوْر ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “އަވަށްޓެރިވުމަކީ ކައިރިއެވެ. އެހެނީ އަވަށްޓެރިންނަކީ ތިބާއާ ކައިރީގައި އުޅުމެވެ. އަދި އަވަށްޓެރިވުމަކީ ކައިރިވުމެވެ. އެހެނީ ކައިރީގައި ދިރިއުޅުމެވެ. އަދިވެސް
ތަޢާރަފު: (1) ކީރިތި ޤުރުއާނުން އަވަށްޓެރިން: މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ﴿وَاعْبُدُوا اللَّـهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ
(11) ސާބިތުވުމުގެ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި: ޞާލިޙުންނާއި ހެޔޮކަމުގައި ސާބިތުވެތިބިމީހުންނާ އެކުވެއުޅުންވެއެވެ. ފަހެ، މިއީ ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ލިބޭ ވާގިވެރިކަމަށްފަހު ހެޔޮކަމުގައި ސާބިތުވުމުގެ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ ހެޔޮ ވާގިވެރިކަމެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ތައުފީޤަށްފަހު،
އިމްތިޙާނުތަކުގައި (ޓެސްޓުތަކުގައި) މަކަރު ހެދުމަކީ ޙަރާންކަމެކެވެ. އަދި އެއީ މުންކަރާތެއްވެސް މެއެވެ. އެއީ އެކިއެކި މުޢާމަލާތުކުރުމުގައި މަކަރާއި ޙީލަތް ހެދުން ފަދަ ކަމެކެވެ.
ތުއްތުކުދިންގެ ހިތްތަކުގައި މާތްﷲ އާ މެދު ލޯބިޖެއްސުމަށްޓަކައި މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ޢިލްމުފުޅު އަޅުގަނޑުމެންނާއެކު އަބަދުވެސް ވާކަން ކުދިންނަށް ކިޔައިދެވިދާނެއެވެ. އެގޮތުން ކުދިން ކުރާ ހުރިހާ ކަމެއް އެކަލާނގެ ބައްލަވާ ވޮޑިގެންވާކަން، ކުދިން ދައްކާހާ
ލޮބުވެތި މައިންނާއި ބަފައިންނޭވެ! ދަރިންނަކީ ﷲ ސުބުހާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަޅުގަނޑުމެންނާ ހަވާލުކުރައްވާ ވަރަށްވެސް ބޮޑު އަމާނާތެކެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ހެޔޮގޮތުގައި ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޮލުގައި އެޅިފައިވާ ވަރަށް ވެސް ބޮޑު ބުރަ ޒިންމާއެކެވެ.
މާތް ﷲ އިންސާނާ މާތް ކުރައްވާފައިވަނީ އިންސާނުންގެ އުފެއްދެވުމާ ހަމައިން ފެށިގެންނެވެ. މާތް ﷲ އިންސާނާ މާތް ކުރައްވާފައިވާކަން އަންނަނިވި ނުކުތާތަކުން ހާމަވެއެވެ. (1) މާތް ﷲ އިންސާނުން އުފައްދަވާކަމުގެ ޚަބަރު މަލާއިކަތުންނަށް ކުރިން
(41) މުސްލިމު ނޫން ޤައުމެއްގައި ދިރިއުޅެމުންދާ މުސްލިމުންނަށް ކުރިމަތިވާ އެންމެބޮޑު އުނދަގޫކަމަކީ: ޞައްޙަ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތަކުން ދަރިންނަށް ތަރުބިއްޔަތު ދިނުމެވެ. އަދި މިފަދަ ޤައުމުތަކުގައި ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލާންޖެހެއެވެ. އެއީ؛ ޢަޤީދާގެގޮތުން، ނުވަތަ އަޚްލާޤީގޮތުން،
(31) އިޖްތިމާޢީގޮތުން ކުއްޖާގެ ހުނަރުތައް ކުރިއަރުވައިދޭނޭ މުހިއްމު ކަންކަމުގެ ތެރޭގައި: * ކުއްޖާގެ ކިބައިގައި އިޖްތިމާޢީ ވިސްނުންތެރިކަން ކުރިއެރުވުން: މިކަމަކީ އެހެންމީހުންނާ ގުޅުންބަދަހިކުރުމުގެ ޤާބިލުކަމަށް އެހީތެރިވެދޭނެކަމެކެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ޝުޢޫރުތައް ދެނެގަތުމާއި، އެބައިމީހުންނަށް ޖަވާބުދާރީވުމަށްވެސް
ތުއްތުކުދިންނަކީ މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތްމައްޗަށް ދޫކުރައްވާފައިވާ ވަރަށް ވެސް ބޮޑު އަމާނާތެކެވެ. ފުރަތަމަ ނަޒަރުންވެސް މި އަމާނާތަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބަންޑުންކޮށްލެވެނީ ލޯބިން ފުރިގެންވާ އިޙްސާސްތަކެކެވެ. މި ލޯބިވެތި އިޙްސާސްތަކުގެ ޒަރީޢާއިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވޭނޭ އެންމެ
(21) ޠާހިރު ކިތައް އަންހެންކުދިންނެއް، އެކުދިންގެ އެކުވެރިންނާ އެއްވައްތަރުވުމަށް ދޫކޮށްލުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެގޮތުން ރަނގަޅުމަގުން ކައްސާލައިގެން ގޮސްފައިވޭތޯއެވެ! ހެޔޮމަގުގައި ތިބި ކިތައް ފިރިހެންކުދިންނެއް ގޯސްމީހުންނާޖެހިގެން ޖަރީމާތަކާއި މަސްތުވާތަކެތީގެ ތެރެއަށް ފޭދިގެން ގޮސްފައިވޭތޯއެވެ! ފަރުވާކުރުމަށްވުރެ ހެޔޮވެގެންވަނީ ރައްކާތެރިވުމެވެ.
މާތްވެގެންވާ ސުންނަތުން އަވައްޓެރިން: އަވައްޓެރިންގެ ޙައްޤުތައް: ތަފްޞީލީކޮށް ބުނާނަމަ އަވައްޓެރިންގެ ޙައްޤުތައް ވަރަށް ގިނައެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި ހުރިހާ ޙައްޤެއްވެސް ޖުމްލަކޮށް ބިނާވެފައިވަނީ ހަތަރު އަސްލެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެއީ: (1) އުނދަގޫކުރުމާއި ގެއްލުންދިނުމުން މަނާވެގަތުން.
(11) މުސްލިމެއްގެ މައްޗަށް ވަނީ، އޭނާގެ ދަރިން ކުޑައިރުގައި ނަމާދުގެ ކަންކަން އުނގަންނައިދިނުމެވެ. ފަހެ، އެ ކުދިންގެ އުމުރުން ހަތް އަހަރުވުމުން ނަމާދުކުރަން އަމުރުކުރުމެވެ. އަދި ދިހަ އަހަރުވުމުން އަދަބުދީގެންވެސް ނަމާދުކުރުވުމެވެ. ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ
ފަހެ، މިއީ ދަރިން ތަރުބިއްޔަތުކުރުމާގުޅޭގޮތުން އައްޝައިޚު މުޙައްމަދު ޞާލިޙު އަލްމުނައްޖިދު حفظه الله ޝާއިޢުކުރައްވާފައިވާ “48 فائدة في تربية الأولاد” މި ފޮތުގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާއެކެވެ. بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيْمِ الحمد
ޝައްކެއްވެސް ނެތް ގޮތުގައި އަވަށްޓެރިންނަކީ ގޭ ކައިރީގައި އުޅޭ މީހުންނެވެ. އެކަމަކު އަވަށްޓެރިން ހަމައެކަނި ގޭކައިރި ހިސާބުގައި އުޅޭމީހުންނާ ހަމައިން ނިމެނީއެއް ނޫނެވެ. މިއަށްވުރެން އަވަށްޓެރިން މާނަ ފުޅާވެގެންވެއެވެ. އެގޮތުން ވިޔަފާރިކުރުމާއި ބާޒާރާއި ދަނޑުތަކާއި އޮފީސްތަކާއި ސްކޫލުތަކާއި އަދި މިނޫންވެސް ތަންތާނގައި ތިމާއާ އެކުގައިއުޅޭ މީހުންނަކީވެސް އަވަށްޓެރިންނެވެ.
އަވަށްޓެރިންގެ މިންގަނޑު: އަވަށްޓެރިންގެ މިންގަނޑާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ޚިލާފުތަކެއްހުއްޓެވެ. އޭގެތެރެއިން ބައެއް ރައުޔުތަކަކީ([1]): 1) އޭނަގެ ގެއިން ފެށިގެން ކޮންމެ ދިމާލަކުން ސާޅީސްގޭގެ ދުރުމިނެވެ. މިގޮތަށް عَائِشَةُގެފާނުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އަދި الزُهُرِي އާއި
އަވަށްޓެރިންގެ މާނަ: ބަހަވީ ގޮތުން الْجَارِ (އަވަށްޓެރިޔާ)އާ ބެހޭގޮތުން اِبْنُ مَنْظُوْر ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “އަވަށްޓެރިވުމަކީ ކައިރިއެވެ. އެހެނީ އަވަށްޓެރިންނަކީ ތިބާއާ ކައިރީގައި އުޅުމެވެ. އަދި އަވަށްޓެރިވުމަކީ ކައިރިވުމެވެ. އެހެނީ ކައިރީގައި ދިރިއުޅުމެވެ. އަދިވެސް
ތަޢާރަފު: (1) ކީރިތި ޤުރުއާނުން އަވަށްޓެރިން: މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ﴿وَاعْبُدُوا اللَّـهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ
(11) ސާބިތުވުމުގެ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި: ޞާލިޙުންނާއި ހެޔޮކަމުގައި ސާބިތުވެތިބިމީހުންނާ އެކުވެއުޅުންވެއެވެ. ފަހެ، މިއީ ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ލިބޭ ވާގިވެރިކަމަށްފަހު ހެޔޮކަމުގައި ސާބިތުވުމުގެ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ ހެޔޮ ވާގިވެރިކަމެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ތައުފީޤަށްފަހު،