ތަޢާރަފު ޢުރްފަކީ: ބަހުގެ ގޮތުން: – އެއީ النّكر (މާނައީ: އެއްޗެއް ނޭނގުމާއި ވަކިނުވުމުގެ) އިދިކޮޅުސިފައެވެ. – އަދި الاعتراف (މާނައީ: އިޢުތިރާފުވުން) މިލަފްޒުން ނެގޭ އިސްމެވެ. އަދި އުސްތަންތަނަށްވެސް މިފަދައިން ކިޔައެވެ.
އިމްތިހާން ކުރުމުގެ މައިގަނޑު އަސާސް ބިނާވެފައި ވަނީ ﷲ އެއްކައުވަންތަ ކުރުމުގެ މައްޗަށެވެ. ﷲތަޢާލާ އެކަމަކަށްޓަކައި އިންސީންނާއި ޖިންނިން ޚަލްޤުކުރައްވާފައިވާ ކަމަކީ، ﷲތަޢާލާ އެއްކައުވަންތަ ކުރުމެވެ. އަޅުކަން އެއިލާހަށް ޚާލިޞްކުރުމަށެވެ. އެއިލާހުގެ ވަޙީ ބަސްފުޅުގައި
ޝައްކެއްވެސް ނެތްގޮތުގައި މީސްތަކުންނަށް މާފުކުރުމަކުން މީހާއަށް އުނިވާނެ، އަދި ދެރަވާނެ އެއްވެސް ކަމެއްނާއްނާނެއެވެ. އަދި ކިއެއްތަ އޭގެ ބަދަލުގައި އެކަމުން ހެޔޮވެގެންވާ ދަރުމަ ލިބިދެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ އަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީ ބޭކަލުންނަށް މިކަން
އަންނަނިވި ޙަދީޘް ބަސްފުޅު ބައްލަވާށެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ((مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ كَانَ حَقًّا عَلَى اللهِ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ يَرُدَّ عَنْهُ
އަލް ޙަވްޟަކީ ޤިޔާމަތްދުވަހު ކީރިތި ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އަށް ސުވަރުގެއިން ދެއްވާނެ ކަމަށް ބަޔާންވެފައިވާ ކައުޘަރޭ ނަމަކަށް ކިޔާ ފެންއާރުން އޮހެމުން އަންނަ ފެނުން ހެދިފައިވާ، މަޙުޝަރުގެ މައިދާނުގައި، އޮންނަ
ﷲ ތަޢާލާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އާއި މުޚާތަބު ކުރައްވައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ ﴿١﴾ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿٢﴾ نِّصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا ﴿٣﴾ أَوْ زِدْ
ބަންގީގެ ކަލިމަތައް މުއައްޛިނުގެ ފަހަތުން ކިޔުން ސުންނަތް ވެގެންވުން ބަންގިގޮވާ އަޑު އިވޭމީހާ، މުއައްޛިނުގެ ފަހަތުން ސިއްރުން ބަންގީގެ ކަލިމަތައް ތަކުރާރު ކުރަމުން ގެންދިއުން ސުންނަތް ވެގެންވެއެވެ. އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންނަށްވެސް މެއެވެ. އަދި މިސްކިތަށް
އިސްލާމްދީނަކީ އަޚުވަންތަ ކަމުގެ ދީނެކެވެ. އެދީނުގައި ވަނީ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކު އެކުވެރިވެ އަދި އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ހެޔޮއެދުމަށް އަމުރުކުރައްވާފައެވެ. އަދި މިކަމަށް ބާރުއަޅުއްވާފައިވެއެވެ. އެގޮތުން އިސްލާމްދީނުގައި އަޚުވަންތަކަމަށް ބާރުއެޅުއްވުމުގެ ގޮތުން ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި
ޖިސްމާނީ ގޮތުން: އެގޮތުން ބަލާއިރު ލޯފަން، ކުރު، ކަޅު، އެފަދަ ނުރުހޭ ސިފަތަކުގެ ވާހަކަ ދެއްކުން ހިމެނެއެވެ. ނަމަވެސް މިސިފަތަކުން ނޫން ގޮތަކަށް އެއީ ކާކުކަން ބަޔާންވެގެން ނުވާނަމަ، ނޫނީ މީސްތަކުންނަށް އެގޮތުންނޫނީ އެއީ
މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ގިނަބަޔަކުވަނީ ރިބާކެއުމުގެ ނުބައިކަން ބަޔާންވުމުން އެކަމުން ދުރުވެފައެވެ. ނަމަވެސް އެއަށްވުރެން ނުބައިވެގެންވާ ކަމެއްގެ މަތިން ހަނދާން ނައްތާލާ ފަރުވާކުޑަކޮށްފައެވެ. އެއީ ޣީބަބުނުމެވެ. وعن سعيد بن زيد – رضي الله
ބަންގި ޝަރުޢުކުރެއްވުން: ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން އިމާމް ބުޚާރީއާއި އިމާމް މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާފައިވެއެވެ. މުސްލިމުން ފުރަމަތަމަ މަދީނާއަށް ހިޖުރަކުރެއްވި ދުވަސްވަރު، ނަމާދު ވަގުތު ވާނޭ އިރަކަށް އިންތިޒާރު ކުރުމަށްޓަކައި މީސްތަކުން
މީސްތަކުން ހިޔާ ލިބިގަންނަ ކުންނާރު ގަސްތައް ކެނޑުން. ޢަބްދު ﷲ ބުން ޙުބުޝީ رضي الله عنه އަރިހުން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. ރަސޫލު ﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ((مَنْ
وعن عمرو بن شعيب عن أبيه عن جده، أنهم ذكروا عند رسول الله رجلاً، فقالوا: لَا يَأْكُلُ حَتَّى يُطْعَمَ، وَلا يَرْحَلُ حَتَّى يُرْحَلَ لَهُ، فَقَالَ
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على أشرف الأنبياء والمرسلين. و بعد: އެޕްރީލް ފޫލް ދުވަހަކީ ކޮބާ؟ އެޕްރީލް ފޫލް ދުވަހަކީ މީހުންނަށް ދޮގުހެދުމާއި އޮޅުވާލުން ހިމެނޭ ގޮތުގެ
ދޮގަކީ، އެކަމެއް ހިނގައިދިޔަ ގޮތާއި ޙިލާފަށް ބުނެވޭ ބަހެވެ. ދޮގުހެދުމަކީ މުނާފިޤުންގެ ސިފައެއްކަމާއި، އެކަމުން ރައްކާތެރިވުމަށް މިއުންމަތުގެ މާތް ނަބިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަނީ އަންގަވާފައެވެ. އެއީ އެ ސިފައެއް ދެކެ އެކަލޭގެފާނު ނުހަނު ނުރުހުންތެރިވާ ސިފައެއްވެސްމެއެވެ.
* ޣީބަ ބުނުމުގެ ހުރި ނުރައްކާ! ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި ޣީބައަކީ ބިރުވެރިކަން ބޮޑު، އެކަމުގައި ދެމިހުރި މީހަކަށް، ދެދުނިޔޭގައި ވެސް ގެއްލުމާއި ހަލާކު ހުރި ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް ގިނަމީހުންވަނީ މިކަމަށް ޣާފިލުވެފައެވެ. އަދި އެމީހުން
ތަޢާރަފު ޢުރްފަކީ: ބަހުގެ ގޮތުން: – އެއީ النّكر (މާނައީ: އެއްޗެއް ނޭނގުމާއި ވަކިނުވުމުގެ) އިދިކޮޅުސިފައެވެ. – އަދި الاعتراف (މާނައީ: އިޢުތިރާފުވުން) މިލަފްޒުން ނެގޭ އިސްމެވެ. އަދި އުސްތަންތަނަށްވެސް މިފަދައިން ކިޔައެވެ.
އިމްތިހާން ކުރުމުގެ މައިގަނޑު އަސާސް ބިނާވެފައި ވަނީ ﷲ އެއްކައުވަންތަ ކުރުމުގެ މައްޗަށެވެ. ﷲތަޢާލާ އެކަމަކަށްޓަކައި އިންސީންނާއި ޖިންނިން ޚަލްޤުކުރައްވާފައިވާ ކަމަކީ، ﷲތަޢާލާ އެއްކައުވަންތަ ކުރުމެވެ. އަޅުކަން އެއިލާހަށް ޚާލިޞްކުރުމަށެވެ. އެއިލާހުގެ ވަޙީ ބަސްފުޅުގައި
ޝައްކެއްވެސް ނެތްގޮތުގައި މީސްތަކުންނަށް މާފުކުރުމަކުން މީހާއަށް އުނިވާނެ، އަދި ދެރަވާނެ އެއްވެސް ކަމެއްނާއްނާނެއެވެ. އަދި ކިއެއްތަ އޭގެ ބަދަލުގައި އެކަމުން ހެޔޮވެގެންވާ ދަރުމަ ލިބިދެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ އަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީ ބޭކަލުންނަށް މިކަން
އަންނަނިވި ޙަދީޘް ބަސްފުޅު ބައްލަވާށެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ((مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ كَانَ حَقًّا عَلَى اللهِ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ يَرُدَّ عَنْهُ
އަލް ޙަވްޟަކީ ޤިޔާމަތްދުވަހު ކީރިތި ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އަށް ސުވަރުގެއިން ދެއްވާނެ ކަމަށް ބަޔާންވެފައިވާ ކައުޘަރޭ ނަމަކަށް ކިޔާ ފެންއާރުން އޮހެމުން އަންނަ ފެނުން ހެދިފައިވާ، މަޙުޝަރުގެ މައިދާނުގައި، އޮންނަ
ﷲ ތަޢާލާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم އާއި މުޚާތަބު ކުރައްވައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ ﴿١﴾ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿٢﴾ نِّصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا ﴿٣﴾ أَوْ زِدْ
ބަންގީގެ ކަލިމަތައް މުއައްޛިނުގެ ފަހަތުން ކިޔުން ސުންނަތް ވެގެންވުން ބަންގިގޮވާ އަޑު އިވޭމީހާ، މުއައްޛިނުގެ ފަހަތުން ސިއްރުން ބަންގީގެ ކަލިމަތައް ތަކުރާރު ކުރަމުން ގެންދިއުން ސުންނަތް ވެގެންވެއެވެ. އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންނަށްވެސް މެއެވެ. އަދި މިސްކިތަށް
އިސްލާމްދީނަކީ އަޚުވަންތަ ކަމުގެ ދީނެކެވެ. އެދީނުގައި ވަނީ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކު އެކުވެރިވެ އަދި އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ހެޔޮއެދުމަށް އަމުރުކުރައްވާފައެވެ. އަދި މިކަމަށް ބާރުއަޅުއްވާފައިވެއެވެ. އެގޮތުން އިސްލާމްދީނުގައި އަޚުވަންތަކަމަށް ބާރުއެޅުއްވުމުގެ ގޮތުން ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި
ޖިސްމާނީ ގޮތުން: އެގޮތުން ބަލާއިރު ލޯފަން، ކުރު، ކަޅު، އެފަދަ ނުރުހޭ ސިފަތަކުގެ ވާހަކަ ދެއްކުން ހިމެނެއެވެ. ނަމަވެސް މިސިފަތަކުން ނޫން ގޮތަކަށް އެއީ ކާކުކަން ބަޔާންވެގެން ނުވާނަމަ، ނޫނީ މީސްތަކުންނަށް އެގޮތުންނޫނީ އެއީ
މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ގިނަބަޔަކުވަނީ ރިބާކެއުމުގެ ނުބައިކަން ބަޔާންވުމުން އެކަމުން ދުރުވެފައެވެ. ނަމަވެސް އެއަށްވުރެން ނުބައިވެގެންވާ ކަމެއްގެ މަތިން ހަނދާން ނައްތާލާ ފަރުވާކުޑަކޮށްފައެވެ. އެއީ ޣީބަބުނުމެވެ. وعن سعيد بن زيد – رضي الله
ބަންގި ޝަރުޢުކުރެއްވުން: ޢަބްދުﷲ ބުން ޢުމަރު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ ކިބައިން އިމާމް ބުޚާރީއާއި އިމާމް މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާފައިވެއެވެ. މުސްލިމުން ފުރަމަތަމަ މަދީނާއަށް ހިޖުރަކުރެއްވި ދުވަސްވަރު، ނަމާދު ވަގުތު ވާނޭ އިރަކަށް އިންތިޒާރު ކުރުމަށްޓަކައި މީސްތަކުން
މީސްތަކުން ހިޔާ ލިބިގަންނަ ކުންނާރު ގަސްތައް ކެނޑުން. ޢަބްދު ﷲ ބުން ޙުބުޝީ رضي الله عنه އަރިހުން ރިވާވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. ރަސޫލު ﷲ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ((مَنْ
وعن عمرو بن شعيب عن أبيه عن جده، أنهم ذكروا عند رسول الله رجلاً، فقالوا: لَا يَأْكُلُ حَتَّى يُطْعَمَ، وَلا يَرْحَلُ حَتَّى يُرْحَلَ لَهُ، فَقَالَ
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على أشرف الأنبياء والمرسلين. و بعد: އެޕްރީލް ފޫލް ދުވަހަކީ ކޮބާ؟ އެޕްރީލް ފޫލް ދުވަހަކީ މީހުންނަށް ދޮގުހެދުމާއި އޮޅުވާލުން ހިމެނޭ ގޮތުގެ
ދޮގަކީ، އެކަމެއް ހިނގައިދިޔަ ގޮތާއި ޙިލާފަށް ބުނެވޭ ބަހެވެ. ދޮގުހެދުމަކީ މުނާފިޤުންގެ ސިފައެއްކަމާއި، އެކަމުން ރައްކާތެރިވުމަށް މިއުންމަތުގެ މާތް ނަބިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަނީ އަންގަވާފައެވެ. އެއީ އެ ސިފައެއް ދެކެ އެކަލޭގެފާނު ނުހަނު ނުރުހުންތެރިވާ ސިފައެއްވެސްމެއެވެ.
* ޣީބަ ބުނުމުގެ ހުރި ނުރައްކާ! ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި ޣީބައަކީ ބިރުވެރިކަން ބޮޑު، އެކަމުގައި ދެމިހުރި މީހަކަށް، ދެދުނިޔޭގައި ވެސް ގެއްލުމާއި ހަލާކު ހުރި ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް ގިނަމީހުންވަނީ މިކަމަށް ޣާފިލުވެފައެވެ. އަދި އެމީހުން
