توبة ވުމާއި ގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ބައެއް ޙަދީޘް : 1- ކުށްކުރެވޭ މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅު މީހާއަކީ توبة ވާމީހާއެވެ. އަނަސްގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންއައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. قال
އަޅުގަނޑުމެން އެންމެހާ އިންސާނުންނަކީ ކުށްފާފަކުރެވޭ ބައެކެވެ. ކުދިފާފަތަކާއި ބޮޑެތިފާފަތަކެވެ. އަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ލޮލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ދުލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ދެފައިންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ކަންފަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކެވެ. މިހެންގޮސް އެތައްއެތައް ކަމެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގިގެންނާއި ނޭނގިދަނީ އެތަކެއް ފާފަކުރެވެމުންނެވެ.
އަބޫއުމާމާ އަލްބާހިލިއްޔު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم މިފަދައިން ޙަދީޘް ކުރައްވަނިކޮށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އަޑުއެހީމެވެ.
ބަހުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު ނަފްސު މިލަފްޒުގައި އެތައް ބައިވަރު މާނަތަކެއް އެކުލެވިގެންވެއެވެ. 1- ފުރާނަ، (ރޫޙު) – يُقَالُ خَرَجَتْ نَفْسُهُ ބުނެވެއެވެ. އޭނާގެ ނަފްސު ނުކުމެއްޖެއެވެ. މިތާނގައި ނަފްސުގެ މާނައަކީ ރޫޙެވެ. (ފުރާނަ
‘މައްކާގެ ޙަރަމްފުޅު’ އަދި ‘މަދީނާގެ ޙަރަމްފުޅު’ މިފަދައިން ބުނުމުން ހަމަކަށަވަރުން މީގެ މަޤްޞަދަކީ: އެދެރަށުގެ ސަރަހައްދަށެވެ. ‘ޙަރަމްފުޅު’ މިނަން ދެވިފައިވަނީ ސަރަހައްދަށެވެ. ނަމަވެސް ‘ޙަރަމްފުޅު’ މިލަފްޒު، އަލްމަސްޖިދުއް ނަބަވީއަށް އެކަނި ނިސްބަތްކުރުމަކީ [މިހާރު] ފެތުރިފައިވާ ކުށްހީއެކެވެ.
ދެވަނަ ޙަދީޘް عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَيْضًا قَالَ: ” بَيْنَمَا نَحْنُ جُلُوسٌ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم ذَاتَ يَوْمٍ، إذْ طَلَعَ
ޤުރުއާނުގެ އެހެން އެއްވެސް ސޫރަތަކުން ނުފުދޭނެފަދައިން ފާތިޙާ ސޫރަތުން ފުދެއެވެ. މީޒާނުގެ އެއްކޮޅަށް ފާތިޙާ ސޫރަތް ލުމަށްފަހު އަނެއްކޮޅަށް ޤުރުއާން (އެއްކޮށް) ލީކަމުގައިވީނަމަވެސް އެސޫރަތުގެ މަތިވެރިކަން ޤުރުއާނުގެ (އެހެން ސޫރަތްތަކުގެ މައްޗަށް) 7 ގުނަ އިތުރުވެދާހުއްޓެވެ.
الحمد لله رب العالمين. الصلاة و السلام على نبينا محمد و على آله و صحبه أجمعين. މިފޮތަކީ އަލްއިމާމް އަލްޙާފިޘު ޔަޙުޔާ ބިން ޝަރަފު އައްނަޥަޥީ ރަޙިމަހުﷲ ޖަމާކުރައްވާފައިވާ
ހަމަކަށަވަރުން މަދީނާ މާތްވެގެންވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ މިބިމަކީ ޙުރުމަތްތެރިވެގެންވާ ބިމެއް ކަމުގައި ލެއްވުމެވެ. އެއީ މައްކާވެސް ޙުރުމަތްތެރިކުރެވުނު ތަނެއްކަމުގައި ލެއްވިފަދައިންނެވެ.
ދެޝަރުޠަކާއެކު ކޮޅަށްހުރެ ކުޑަކަމުދިޔުން ހުއްދަވެގެންވެއެވެ
އަދި އަންނަނިވި ޙަދީޘްއާ މެދު ދަންނައެވެ. މިއީވެސް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘް ކުރެއްވިކަމަށް އެކަލޭގެފާނަށް ނިސްބަތްކޮށް އުޅޭ ޙަދީޘްއެކެވެ. އެ ޙަދީޘް ގައި ވާގޮތުން ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ދުޢާ ކުރެއްވިއެވެ.
މިފޮތަކީ މަދީނާގެ ޢިލްމުވެރިއެއްކަމުގައިވާ ފަޟީލަތުއްޝައިޚް ޢަބްދުލްމުޙްޟިން އަލްޢައްބާދު އަލްބަދްރު حفظه الله ތައްޔާރުކުރައްވާފައިވާ ފޮތެއްކަމުގައިވާ “فَضْلُ المَدِيْنَةِ وَآدَابُ سُكْنَاهَا وزِيَارَتِها” ، މިފޮތުގެ ތަރުޖަމާއެވެ.
ޖަވާބު: ސުވަރުގޭގެ ނިޢުމަތާ ބެހޭގޮތުން ﷲ – تبارك وتعالى – ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
ހަމައެކަނި ހޮނިހިރުދުވަހު ރޯދަހިފުން މަކުރޫހަވެގެންވެއެވެ.
ސަޢުޔުކުރަންނުޖެހޭނެކަމަށް ހިތުލައި، މީހަކަ ޠަވާފުކޮށްފިނަމަ ދެން އޭނާ ސަޢ
ވޭތުވެދިޔަ ދުވަސްތަކަށް އޭނާ ޒަކާތް ނެރުން ވާޖިބެއްނުވާނެއެވެ. އެއީ އޭނާ އޭރު ބޭނުންވީ އެތާ ދިރިއުޅޭށެވެ.
توبة ވުމާއި ގުޅޭގޮތުން އައިސްފައިވާ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ބައެއް ޙަދީޘް : 1- ކުށްކުރެވޭ މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅު މީހާއަކީ توبة ވާމީހާއެވެ. އަނަސްގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންއައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. قال
އަޅުގަނޑުމެން އެންމެހާ އިންސާނުންނަކީ ކުށްފާފަކުރެވޭ ބައެކެވެ. ކުދިފާފަތަކާއި ބޮޑެތިފާފަތަކެވެ. އަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ލޮލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި، ދުލުންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ދެފައިންކުރެވޭ ފާފަތަކާއި ކަންފަތުންކުރެވޭ ފާފަތަކެވެ. މިހެންގޮސް އެތައްއެތައް ކަމެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގިގެންނާއި ނޭނގިދަނީ އެތަކެއް ފާފަކުރެވެމުންނެވެ.
އަބޫއުމާމާ އަލްބާހިލިއްޔު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم މިފަދައިން ޙަދީޘް ކުރައްވަނިކޮށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އަޑުއެހީމެވެ.
ބަހުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު ނަފްސު މިލަފްޒުގައި އެތައް ބައިވަރު މާނަތަކެއް އެކުލެވިގެންވެއެވެ. 1- ފުރާނަ، (ރޫޙު) – يُقَالُ خَرَجَتْ نَفْسُهُ ބުނެވެއެވެ. އޭނާގެ ނަފްސު ނުކުމެއްޖެއެވެ. މިތާނގައި ނަފްސުގެ މާނައަކީ ރޫޙެވެ. (ފުރާނަ
‘މައްކާގެ ޙަރަމްފުޅު’ އަދި ‘މަދީނާގެ ޙަރަމްފުޅު’ މިފަދައިން ބުނުމުން ހަމަކަށަވަރުން މީގެ މަޤްޞަދަކީ: އެދެރަށުގެ ސަރަހައްދަށެވެ. ‘ޙަރަމްފުޅު’ މިނަން ދެވިފައިވަނީ ސަރަހައްދަށެވެ. ނަމަވެސް ‘ޙަރަމްފުޅު’ މިލަފްޒު، އަލްމަސްޖިދުއް ނަބަވީއަށް އެކަނި ނިސްބަތްކުރުމަކީ [މިހާރު] ފެތުރިފައިވާ ކުށްހީއެކެވެ.
ދެވަނަ ޙަދީޘް عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَيْضًا قَالَ: ” بَيْنَمَا نَحْنُ جُلُوسٌ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و سلم ذَاتَ يَوْمٍ، إذْ طَلَعَ
ޤުރުއާނުގެ އެހެން އެއްވެސް ސޫރަތަކުން ނުފުދޭނެފަދައިން ފާތިޙާ ސޫރަތުން ފުދެއެވެ. މީޒާނުގެ އެއްކޮޅަށް ފާތިޙާ ސޫރަތް ލުމަށްފަހު އަނެއްކޮޅަށް ޤުރުއާން (އެއްކޮށް) ލީކަމުގައިވީނަމަވެސް އެސޫރަތުގެ މަތިވެރިކަން ޤުރުއާނުގެ (އެހެން ސޫރަތްތަކުގެ މައްޗަށް) 7 ގުނަ އިތުރުވެދާހުއްޓެވެ.
الحمد لله رب العالمين. الصلاة و السلام على نبينا محمد و على آله و صحبه أجمعين. މިފޮތަކީ އަލްއިމާމް އަލްޙާފިޘު ޔަޙުޔާ ބިން ޝަރަފު އައްނަޥަޥީ ރަޙިމަހުﷲ ޖަމާކުރައްވާފައިވާ
ހަމަކަށަވަރުން މަދީނާ މާތްވެގެންވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ މިބިމަކީ ޙުރުމަތްތެރިވެގެންވާ ބިމެއް ކަމުގައި ލެއްވުމެވެ. އެއީ މައްކާވެސް ޙުރުމަތްތެރިކުރެވުނު ތަނެއްކަމުގައި ލެއްވިފަދައިންނެވެ.
ދެޝަރުޠަކާއެކު ކޮޅަށްހުރެ ކުޑަކަމުދިޔުން ހުއްދަވެގެންވެއެވެ
އަދި އަންނަނިވި ޙަދީޘްއާ މެދު ދަންނައެވެ. މިއީވެސް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘް ކުރެއްވިކަމަށް އެކަލޭގެފާނަށް ނިސްބަތްކޮށް އުޅޭ ޙަދީޘްއެކެވެ. އެ ޙަދީޘް ގައި ވާގޮތުން ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ދުޢާ ކުރެއްވިއެވެ.
މިފޮތަކީ މަދީނާގެ ޢިލްމުވެރިއެއްކަމުގައިވާ ފަޟީލަތުއްޝައިޚް ޢަބްދުލްމުޙްޟިން އަލްޢައްބާދު އަލްބަދްރު حفظه الله ތައްޔާރުކުރައްވާފައިވާ ފޮތެއްކަމުގައިވާ “فَضْلُ المَدِيْنَةِ وَآدَابُ سُكْنَاهَا وزِيَارَتِها” ، މިފޮތުގެ ތަރުޖަމާއެވެ.
ޖަވާބު: ސުވަރުގޭގެ ނިޢުމަތާ ބެހޭގޮތުން ﷲ – تبارك وتعالى – ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
ހަމައެކަނި ހޮނިހިރުދުވަހު ރޯދަހިފުން މަކުރޫހަވެގެންވެއެވެ.
ސަޢުޔުކުރަންނުޖެހޭނެކަމަށް ހިތުލައި، މީހަކަ ޠަވާފުކޮށްފިނަމަ ދެން އޭނާ ސަޢ
ވޭތުވެދިޔަ ދުވަސްތަކަށް އޭނާ ޒަކާތް ނެރުން ވާޖިބެއްނުވާނެއެވެ. އެއީ އޭނާ އޭރު ބޭނުންވީ އެތާ ދިރިއުޅޭށެވެ.
