އެގޮތުގައި ދުވަސްތައް ވޭތުވަމުން ދިޔައިރު ކުރިޔާ ޚިލާފަށް މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އޯގާތެރިކަމާއި އަޅާލެއްވުމާއި މުނިއަވަސްފިއްލުމުގެ އެއްވެސް ކަމެއް އެކަމަނާއަށް ނުފެންނަކަން ފާހަގަކުރެއްވުމެވެ. އަދި އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާއިރު
އެކަމަނާގެ މޫނުފުޅު ނިވާކުރައްވައިގެން އިންނެވުމުން ޞޮފްވާނު ބުނުލް މުޢައްޠިލް رضي الله عنه އެކަލޭގެފާނުގެ ސާވާރީ އެކަމަނާއާ ކައިރިކުރައްވައި އެކަމަނާއަށް އޭގެ މައްޗަށް އެރޭނޭހެން އޭތި ތިރިކުރައްވައި އެންމެހާ މުއުމިނުތަކުންގެ މަންމަ ކަމުގައިވާ
އެންމެހާ ދަތުރުވެރިން ފަތިސްނަމާދަށް ތެދުވެ ނަމާދުކޮށް އަވަދިވުމުން އަލުން ދަތުރުފެށުމަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ކުރައްވާފައިވާ އަމުރުފުޅާ އެއްގޮތަށް ދަތުރަށް ތައްޔާރުވުމަށްޓަކައި އަވަސްވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެއާއެކު ޢާއިޝާ رضي الله عنها
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ރަށުން ބޭރަށް ދަތުރުފުޅަކު ނިކުމެވަޑައިގަންނަވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަބަލުންގެ ތެރެއިން އަނބިކަނބަލެއް އަރިހުގައި ގެންދަވަން ބޭނުންފުޅުވެވަޑައިގެންފިނަމަ އެންމެހާ އަނބިކަނަބަލުންގެ މެދުގައި ގުރުލައްވައެވެ. އަދި އެދަތުރެއްގައި
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين. الَّذي خلق الْموْتَ والْحياةَ لِيبْلُوَكُمْ أَيُّكمْ أَحْسنُ عملًا. وصلى اللهم وسلم على من أصيب بأشد الإبتلاء
أبو يعلي الموصلي ވިދާޅުވިއެވެ. أحمد بن إبراهيم الدورقي ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އަޑުއެއްސެވީމެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “އަޙްމަދު ބުން ޙަންބަލް އާއިމެދު މީހަކު ނުބައިގޮތަކަށް ވާހަކަދައްކާ އަޑު ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިވިއްޖެނަމަ އެމީހެއްގެ
އެކަލޭގެފާނަށް ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ކިޔުއްވާފައިވާ ޘަނާ. އިމާމް ޢަހްމަދު ބުން ޙަންބަލް އަކީ ޢިލްމުގެ ފުންމިން ނޭގޭ ކަނޑެއްފަދަ ބޭފުޅެކެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް ޢިލްމުވެރިން ކިޔުއްވާފައިވާ ޘަނާތައް ތަފްޞީލުކޮށް ލިޔަން ވެއްޖެނަމަ މިލިޔުން އިންތިހާއަށް
އެތައް ސަތޭކަ އަހަރެއް ކުރިން އެކަލޭގެފާނު ބުނެދެއްވި ފިލާވަޅުތައް މިއަދުގެ އިރު ފަދައިން ފެންނަން އެބައޮތެވެ. ސިޔާސީގޮތުން އެކަލޭގެފާނު އެޅުއްވި ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅުތަކާއި ނިންމުންތަށް ނިންމެވީ އިންސާނުންގެ މަޞްލަޙަތަށް އެންމެ ރަނގަޅުގޮތަކީ އެގޮތްކަމުގައި ޔަޤީންކުރައްވައިގެންނެވެ.
އާދެ! މިއީ އެނަބިއްޔެއްގެ ނަބީކަމަށް އެ ރަސޫލެއްގެ ރަސޫލުކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ހެކިވެގެން ތިބި މުޙައްމަދު (صلي الله عليه وسلم) ގެ ކުރުކުރު ޚުލާސާއެކެވެ. އެނަބިއްޔާގެ މުއްސަނދި ސިޔަރަތުން ހޮވާލެވުނު މަދު މަޢުލޫމާތުކޮޅެކެވެ. ޣައިރު
އެކަލޭގެފާނުގެ އާއިލީ ދިރިއުޅުއްވުމަކީވެސް ކާމިޔާބު ޙަޔާތަކަށް ބޭނުންވާނެ ހުރިހާ އުސޫލުތަކެއް އޭގައި އެކުލެވިގެންވާ ނަމޫނާއެކެވެ. އަނބިއަނބިކަނބަލުންނަށް ކަންކަމުގައި ނަޞޭހަތްދެއްވާ ޢިލުމަށް ހިތްވަރު ދެއްވެވިއެވެ. އެކަނބަލުންނާއި މަޝްވަރާ ކުރައްވަވާ އެކަނބަލުންގެ ރަޢްޔު ހޯއްދެއްވިއެވެ. ހައްޤުތައް ދިނުމުގައި
އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަޔާތްޕުޅުން ބަލައިލި ކޮންމެ ދިމާލަކުން ވެސް ފެންނަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ މާތް އަޚްލާގުފުޅެވެ. ރިވެތި ނަމޫނާއެވެ. އެގޮތުން މަގުތަކުގެ ހައްޤު މަގުތަކަށް ދިނުމަށާއި އެމަގުގައިވާ މީސްތަކުންނަށްވާ އުނދަގޫތައް އެއްފަރާތް ކުރުމަށް އިރުޝާދު ދެއްވެވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ
މިނޫނަސް ދޫނިސޫފާސޫއްޕާއި ޖަނަވާރަށް ގެއްލުންދިނުމާއި އަނިޔާކުރުން ނަހީކުރެއްވިއެވެ. ޚުދު އެތަކެއްޗަށްވެސް އިޙްސާންތެރިވެލައްވާ މީސްތަކުންނަށްވެސް ދިރޭ ތަކެއްޗަށް އިޙްސާންތެރި ވުމަށް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ. ކަރުހިއްކައިގެންފައިވާ ކުއްތާއަކަށް ފެންދިނުމުގެ ފަޟުލުވެސް ބަޔާންކޮށްދެއްވިއެވެ. ކާންނުދީ ބުޅަލެއް ގެންގުޅި މަރާލި އަންހެނާގެ މައްޗަށް ހުރި ޢަޛާބުވެސް ބަޔާންކޮށްދެއްވިއެވެ.
ކިޔަވާވިދާޅުވުން أبو نعيم ވިދާޅުވިއެވެ. އިމާމު އަޙްމަދުގެ ދަރިކަލުން أبو الفضل ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ބައްޕަ ވިދާޅުވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުމުރުން ސޯޅަ އަހަރުގައި ޙަދީޘް ކިޔަވަން ފެށީމެވެ. އަދި ހުޝައިމު[1] އަވަހާރަވީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ
މިނޫނަސް އެކަލޭގެފާނުގެ ނަމޫނާވަނީ އިންސާނީ ނަސްލުގެ މައްޗަށް ހުރިހާ ދާއިރާއެއްގައި ކުރި ހޯއްދަވާފައެވެ. ނުބަޔާއި ރަނގަޅު ވަކިކޮށް އޭގެ އިމާއި މިން ކަނޑައެޅުއްވިއެވެ. ޙަރާމާއި ހަލާލު ބުނެދެއްވާ ވިސްނޭނެ ފަދަ ގޮތަކަށް އޭގެ މިސާލު
އުފަންވެ ވަޑައިގަތުން: އިމާމު އަޙްމަދުގެ މަންމަ އެކަލޭގެފާނާއިގެން އާލާސްވެ އިންނެވީ “މަރޫ”[1] ކިޔާ ރަށެއްގައި ހުންނަވަނިކޮންނެވެ. ދެން އެކަމަނާ ބަޣުދާދަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ބަޣުދާދުގައި އެކަމަނާ އެކަލޭގެފާނާއިގެން ރައްކާވެވަޑައިގަތެވެ. އެއީ ހިޖުރައިން ސަތޭކަ ފަސްދޮޅަސް ހަތަރުވަނަ
ނަމަވެސް ހިތާމައަކީ މުސްލިމުންގެ މެދުގައި އުފެދިފައިވާ ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތަކާއި ބައިބައިވުންތަކުގެ ސަބަބުން އެމާތްވެގެންވާ ގެފުޅުގައި ފަހުގެ ތާރީޚުގައިވެސް ލޭ އޮހޮރުވުން ހިނގާފައިވާކަމެވެ. އެއީ ކާފިރުންނާ މުސްލިމުންނާމެދު ހިނގި ލޭ އޮހޮރުވުމެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް މުސްލިމުންގެ ނަމުގައި ތިބި ބައެއްގެ މެދުގައި ހިނގައިދިޔަ ކަންތައްތަކެވެ. އެއީ 1979 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅެވެ.
އެގޮތުގައި ދުވަސްތައް ވޭތުވަމުން ދިޔައިރު ކުރިޔާ ޚިލާފަށް މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އޯގާތެރިކަމާއި އަޅާލެއްވުމާއި މުނިއަވަސްފިއްލުމުގެ އެއްވެސް ކަމެއް އެކަމަނާއަށް ނުފެންނަކަން ފާހަގަކުރެއްވުމެވެ. އަދި އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާއިރު
އެކަމަނާގެ މޫނުފުޅު ނިވާކުރައްވައިގެން އިންނެވުމުން ޞޮފްވާނު ބުނުލް މުޢައްޠިލް رضي الله عنه އެކަލޭގެފާނުގެ ސާވާރީ އެކަމަނާއާ ކައިރިކުރައްވައި އެކަމަނާއަށް އޭގެ މައްޗަށް އެރޭނޭހެން އޭތި ތިރިކުރައްވައި އެންމެހާ މުއުމިނުތަކުންގެ މަންމަ ކަމުގައިވާ
އެންމެހާ ދަތުރުވެރިން ފަތިސްނަމާދަށް ތެދުވެ ނަމާދުކޮށް އަވަދިވުމުން އަލުން ދަތުރުފެށުމަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ކުރައްވާފައިވާ އަމުރުފުޅާ އެއްގޮތަށް ދަތުރަށް ތައްޔާރުވުމަށްޓަކައި އަވަސްވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެއާއެކު ޢާއިޝާ رضي الله عنها
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ރަށުން ބޭރަށް ދަތުރުފުޅަކު ނިކުމެވަޑައިގަންނަވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަބަލުންގެ ތެރެއިން އަނބިކަނބަލެއް އަރިހުގައި ގެންދަވަން ބޭނުންފުޅުވެވަޑައިގެންފިނަމަ އެންމެހާ އަނބިކަނަބަލުންގެ މެދުގައި ގުރުލައްވައެވެ. އަދި އެދަތުރެއްގައި
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين. الَّذي خلق الْموْتَ والْحياةَ لِيبْلُوَكُمْ أَيُّكمْ أَحْسنُ عملًا. وصلى اللهم وسلم على من أصيب بأشد الإبتلاء
أبو يعلي الموصلي ވިދާޅުވިއެވެ. أحمد بن إبراهيم الدورقي ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އަޑުއެއްސެވީމެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “އަޙްމަދު ބުން ޙަންބަލް އާއިމެދު މީހަކު ނުބައިގޮތަކަށް ވާހަކަދައްކާ އަޑު ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިވިއްޖެނަމަ އެމީހެއްގެ
އެކަލޭގެފާނަށް ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ކިޔުއްވާފައިވާ ޘަނާ. އިމާމް ޢަހްމަދު ބުން ޙަންބަލް އަކީ ޢިލްމުގެ ފުންމިން ނޭގޭ ކަނޑެއްފަދަ ބޭފުޅެކެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް ޢިލްމުވެރިން ކިޔުއްވާފައިވާ ޘަނާތައް ތަފްޞީލުކޮށް ލިޔަން ވެއްޖެނަމަ މިލިޔުން އިންތިހާއަށް
އެތައް ސަތޭކަ އަހަރެއް ކުރިން އެކަލޭގެފާނު ބުނެދެއްވި ފިލާވަޅުތައް މިއަދުގެ އިރު ފަދައިން ފެންނަން އެބައޮތެވެ. ސިޔާސީގޮތުން އެކަލޭގެފާނު އެޅުއްވި ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅުތަކާއި ނިންމުންތަށް ނިންމެވީ އިންސާނުންގެ މަޞްލަޙަތަށް އެންމެ ރަނގަޅުގޮތަކީ އެގޮތްކަމުގައި ޔަޤީންކުރައްވައިގެންނެވެ.
އާދެ! މިއީ އެނަބިއްޔެއްގެ ނަބީކަމަށް އެ ރަސޫލެއްގެ ރަސޫލުކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ހެކިވެގެން ތިބި މުޙައްމަދު (صلي الله عليه وسلم) ގެ ކުރުކުރު ޚުލާސާއެކެވެ. އެނަބިއްޔާގެ މުއްސަނދި ސިޔަރަތުން ހޮވާލެވުނު މަދު މަޢުލޫމާތުކޮޅެކެވެ. ޣައިރު
އެކަލޭގެފާނުގެ އާއިލީ ދިރިއުޅުއްވުމަކީވެސް ކާމިޔާބު ޙަޔާތަކަށް ބޭނުންވާނެ ހުރިހާ އުސޫލުތަކެއް އޭގައި އެކުލެވިގެންވާ ނަމޫނާއެކެވެ. އަނބިއަނބިކަނބަލުންނަށް ކަންކަމުގައި ނަޞޭހަތްދެއްވާ ޢިލުމަށް ހިތްވަރު ދެއްވެވިއެވެ. އެކަނބަލުންނާއި މަޝްވަރާ ކުރައްވަވާ އެކަނބަލުންގެ ރަޢްޔު ހޯއްދެއްވިއެވެ. ހައްޤުތައް ދިނުމުގައި
އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަޔާތްޕުޅުން ބަލައިލި ކޮންމެ ދިމާލަކުން ވެސް ފެންނަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ މާތް އަޚްލާގުފުޅެވެ. ރިވެތި ނަމޫނާއެވެ. އެގޮތުން މަގުތަކުގެ ހައްޤު މަގުތަކަށް ދިނުމަށާއި އެމަގުގައިވާ މީސްތަކުންނަށްވާ އުނދަގޫތައް އެއްފަރާތް ކުރުމަށް އިރުޝާދު ދެއްވެވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ
މިނޫނަސް ދޫނިސޫފާސޫއްޕާއި ޖަނަވާރަށް ގެއްލުންދިނުމާއި އަނިޔާކުރުން ނަހީކުރެއްވިއެވެ. ޚުދު އެތަކެއްޗަށްވެސް އިޙްސާންތެރިވެލައްވާ މީސްތަކުންނަށްވެސް ދިރޭ ތަކެއްޗަށް އިޙްސާންތެރި ވުމަށް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ. ކަރުހިއްކައިގެންފައިވާ ކުއްތާއަކަށް ފެންދިނުމުގެ ފަޟުލުވެސް ބަޔާންކޮށްދެއްވިއެވެ. ކާންނުދީ ބުޅަލެއް ގެންގުޅި މަރާލި އަންހެނާގެ މައްޗަށް ހުރި ޢަޛާބުވެސް ބަޔާންކޮށްދެއްވިއެވެ.
ކިޔަވާވިދާޅުވުން أبو نعيم ވިދާޅުވިއެވެ. އިމާމު އަޙްމަދުގެ ދަރިކަލުން أبو الفضل ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ބައްޕަ ވިދާޅުވިއެވެ. “ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުމުރުން ސޯޅަ އަހަރުގައި ޙަދީޘް ކިޔަވަން ފެށީމެވެ. އަދި ހުޝައިމު[1] އަވަހާރަވީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ
މިނޫނަސް އެކަލޭގެފާނުގެ ނަމޫނާވަނީ އިންސާނީ ނަސްލުގެ މައްޗަށް ހުރިހާ ދާއިރާއެއްގައި ކުރި ހޯއްދަވާފައެވެ. ނުބަޔާއި ރަނގަޅު ވަކިކޮށް އޭގެ އިމާއި މިން ކަނޑައެޅުއްވިއެވެ. ޙަރާމާއި ހަލާލު ބުނެދެއްވާ ވިސްނޭނެ ފަދަ ގޮތަކަށް އޭގެ މިސާލު
އުފަންވެ ވަޑައިގަތުން: އިމާމު އަޙްމަދުގެ މަންމަ އެކަލޭގެފާނާއިގެން އާލާސްވެ އިންނެވީ “މަރޫ”[1] ކިޔާ ރަށެއްގައި ހުންނަވަނިކޮންނެވެ. ދެން އެކަމަނާ ބަޣުދާދަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ބަޣުދާދުގައި އެކަމަނާ އެކަލޭގެފާނާއިގެން ރައްކާވެވަޑައިގަތެވެ. އެއީ ހިޖުރައިން ސަތޭކަ ފަސްދޮޅަސް ހަތަރުވަނަ
ނަމަވެސް ހިތާމައަކީ މުސްލިމުންގެ މެދުގައި އުފެދިފައިވާ ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތަކާއި ބައިބައިވުންތަކުގެ ސަބަބުން އެމާތްވެގެންވާ ގެފުޅުގައި ފަހުގެ ތާރީޚުގައިވެސް ލޭ އޮހޮރުވުން ހިނގާފައިވާކަމެވެ. އެއީ ކާފިރުންނާ މުސްލިމުންނާމެދު ހިނގި ލޭ އޮހޮރުވުމެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް މުސްލިމުންގެ ނަމުގައި ތިބި ބައެއްގެ މެދުގައި ހިނގައިދިޔަ ކަންތައްތަކެވެ. އެއީ 1979 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅެވެ.
