އިފްކުގެ ޙާދިޘާ 10
ޢާއިޝާ رضي الله عنها އަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ދޫޕުޅުން އިވިވަޑައިގެންނެވި މިކަލިމަތަކާމެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ހައިރާންވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ބުނާނެ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނޭނގުނެވެ. އުފުއްލަވަމުން ދިޔަ ވޭނާ
ޢާއިޝާ رضي الله عنها އަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ދޫޕުޅުން އިވިވަޑައިގެންނެވި މިކަލިމަތަކާމެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ހައިރާންވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ބުނާނެ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނޭނގުނެވެ. އުފުއްލަވަމުން ދިޔަ ވޭނާ
ގަދަކީރިތިވަންތަ މަރިވެރި ﷲ ތަޢާލާއަށް ފުރިހަމައަށް ވަކީލުކުރައްވާ ޙާލު ، ބޭނުންފުޅުވެވަޑައިގެންނެވި މަޤްޞަދު ފުރިހަމަކުރެއްވުމައްޓަކައި ގޭގެ އަހުލުވެރިންނަށް އަޑުއިވޭނޭހެން ސަލާމްގޮވާލެއްވުމަށްފަހު ގޭތެރެއަށް ވަދެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އޭރު ޢާއިޝާގެފާނުގެ މަންމާފުޅުގެ އިތުރުން އެކަލޭގެފާނައްޓަކައި އެބޭކަލެއްގެ ޖާނާއިމާލު
އެހިނދު އަލީގެފާނުގެ ޚިޔާލުފުޅާ އެއްގޮތަށް ، އެބޭކަލުންގެ މަޝްވަރާ މަޖިލީހަށް ބަރީރާ رضي الله عنها ޙާޟިރުވުމަށް ދެންނެވުނެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އެކަމަނާ ޙާޟިރުވުމުން ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم
ޛުލް ޤަރްނައިން ރަސްގެފާނުގެ ތިންވަނަ ދަތުރުފުޅު އެކަލޭގެފާނަކީ ބިމުގައި ގިނަގިނައިން ދަތުރުކުރައްވާ އުޅުއްވި ބޭކަލެކެވެ. ނަމަވެސް ﷲ ތަޢާލާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައި މިވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ ތިން ދަތުރުފުޅެއްގެ ވާހަކައެވެ. މިފަހަރުގެ ދަތުރުފުޅުގައި އެކަލޭގެފާނު
ޒުހުދުވެރިކަން صالح بن أحمد بن حنبل ވިދާޅުވިއެވެ. “އެކަލޭގެފާނު ވަރަށްގިނައިން ލައިގެން ކާނެ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ރާހުތް ބޭނުންކުރައްވައެވެ. އަދި އެތިކޮޅަކުން ހިރަފުސް ފޮޅައިލާފައި ފަރިއްކުޅުވަނިކޮށްވެސް ފަހަރެއްގައި ފެނިދާނެއެވެ. އަދި އަނެއްބައި ތައްޓަކަށް
މަތިވެރި މާތް ޞަޙާބީ ސަޢްދު ބުނު މުޢާޛް رضي الله عنه މިފަދައިން ވިދާޅުވެ ހަމަނިމުނުތަނާހެން ޚަޒްރަޖުވަންހައިގެ ޞާހިބެއްކަމުގައިވާ ސަޢްދު ބުނު ޢުބާދާ ތެދުވަޑައިގެން ވިދާޅުވިއެވެ: “ތިޔައީ ދޮގެކެވެ. ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ.
ޛުލް ޤަރްނައިން ރަސްގެފާނުގެ ފުރަތަމަ ދަތުރު އެކަލޭގެފާނު އެއްމެ ފުރަތަމަ ދަތުރުގައި ވަޑައިގެންނެވީ މަޣުރިބާއި ދިމާއަށެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނު އެވަގުތު ހުންނެވި ތަނުގެ ގޮތުން އެކަލޭގެފާނަށް މަޣުރިބު ފަރާތެވެ. އެދުވަސްވަރުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ މަޣުރިބު ފަރާތަކީ
ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ރަސޫލުކަމުގެ ތެދުކަން ސާބިތު ކުރުމަށްޓަކައި، މައްކާގެ މުޝްރިކުން ޔަހޫދީން ބުނިބުނުމެއްގެ މަތިން އެކަލޭގެފާނާއި ސުވާލުތަކެއް ކުރިމަތި ކުރެއްވިއެވެ. އޭގެތެރެއިން އެއް ސުވާލަކަށް އެމީހުން ކުރި ސުވާލަކީ، މުޅި ބިމުގައި
ޢާއިޝާ رضي الله عنها އެހެން އިންނަވަނިކޮށް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެކަމަނާގެ ގެކޮޅަށް ވަޑައިގެން ސަލާމް ގޮވާލައްވައި އެކަމަނާގެ ޙާލުކޮޅާމެދު ސުވާލުފުޅުކުރެއްވުމުން އެއަށް ޖަވާބުދާރިވެވަޑައިގެންނެވުމަށްފަހު އެކަމަނާގެ މަންމާފުޅާއި ބައްޕާފުޅުގެ
އެނގި ވަޑައިގަންނަވާނޭފަދައިން، ﷲގެ ރަސޫލާ ސަލާމާއި ޞަލާވަތްލެވި އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމަށްފަހު، ދެން ވަޑައިގެންނެވި ކޮންމެ ނަބިބޭކަލެއްވެސް ވަޑައިގެންނެވީ އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކޮޅުންނެވެ. އެގޮތުން ﷲގެ ނަބިއްޔާ އައްޔޫބު ޢަލައިހިއްސަލާމް އަކީވެސް ﷲގެ ޚަލީލް އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމްގެ
ސުލައިމާނުގެފާނަކީ ދުނިޔޭގައި އެންމެ ބޮޑު ރަސްކަމެއް ﷲ ތަޢާލާދެއްވި އެއިލާޙްގެ ނަބިއްޔެކެވެ. ޢިލުމާއި ވެރިކަމާއި ނަބީކަން ދެއްވަވާ ޖިންނިންނާއި ވަޔާއި ދޫނިސޫފާސޫފި އެކަލޭގެފާނުގެ ކިޔަމަނުގެދަށުގައި ލެއްވެވިއެވެ. ދޫނިސޫފާ ސޫފީގެ ބަސްމޮށުންތެރިކަން ސުލައިމާންގެފާނަށް ﷲ ތަޢާލާ
އެގޮތުގައި ދުވަސްތައް ވޭތުވަމުން ދިޔައިރު ކުރިޔާ ޚިލާފަށް މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އޯގާތެރިކަމާއި އަޅާލެއްވުމާއި މުނިއަވަސްފިއްލުމުގެ އެއްވެސް ކަމެއް އެކަމަނާއަށް ނުފެންނަކަން ފާހަގަކުރެއްވުމެވެ. އަދި އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާއިރު
އެކަމަނާގެ މޫނުފުޅު ނިވާކުރައްވައިގެން އިންނެވުމުން ޞޮފްވާނު ބުނުލް މުޢައްޠިލް رضي الله عنه އެކަލޭގެފާނުގެ ސާވާރީ އެކަމަނާއާ ކައިރިކުރައްވައި އެކަމަނާއަށް އޭގެ މައްޗަށް އެރޭނޭހެން އޭތި ތިރިކުރައްވައި އެންމެހާ މުއުމިނުތަކުންގެ މަންމަ ކަމުގައިވާ
އެންމެހާ ދަތުރުވެރިން ފަތިސްނަމާދަށް ތެދުވެ ނަމާދުކޮށް އަވަދިވުމުން އަލުން ދަތުރުފެށުމަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ކުރައްވާފައިވާ އަމުރުފުޅާ އެއްގޮތަށް ދަތުރަށް ތައްޔާރުވުމަށްޓަކައި އަވަސްވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެއާއެކު ޢާއިޝާ رضي الله عنها
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ރަށުން ބޭރަށް ދަތުރުފުޅަކު ނިކުމެވަޑައިގަންނަވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަބަލުންގެ ތެރެއިން އަނބިކަނބަލެއް އަރިހުގައި ގެންދަވަން ބޭނުންފުޅުވެވަޑައިގެންފިނަމަ އެންމެހާ އަނބިކަނަބަލުންގެ މެދުގައި ގުރުލައްވައެވެ. އަދި އެދަތުރެއްގައި
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين. الَّذي خلق الْموْتَ والْحياةَ لِيبْلُوَكُمْ أَيُّكمْ أَحْسنُ عملًا. وصلى اللهم وسلم على من أصيب بأشد الإبتلاء
ޢާއިޝާ رضي الله عنها އަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ދޫޕުޅުން އިވިވަޑައިގެންނެވި މިކަލިމަތަކާމެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ހައިރާންވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ބުނާނެ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނޭނގުނެވެ. އުފުއްލަވަމުން ދިޔަ ވޭނާ
ގަދަކީރިތިވަންތަ މަރިވެރި ﷲ ތަޢާލާއަށް ފުރިހަމައަށް ވަކީލުކުރައްވާ ޙާލު ، ބޭނުންފުޅުވެވަޑައިގެންނެވި މަޤްޞަދު ފުރިހަމަކުރެއްވުމައްޓަކައި ގޭގެ އަހުލުވެރިންނަށް އަޑުއިވޭނޭހެން ސަލާމްގޮވާލެއްވުމަށްފަހު ގޭތެރެއަށް ވަދެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އޭރު ޢާއިޝާގެފާނުގެ މަންމާފުޅުގެ އިތުރުން އެކަލޭގެފާނައްޓަކައި އެބޭކަލެއްގެ ޖާނާއިމާލު
އެހިނދު އަލީގެފާނުގެ ޚިޔާލުފުޅާ އެއްގޮތަށް ، އެބޭކަލުންގެ މަޝްވަރާ މަޖިލީހަށް ބަރީރާ رضي الله عنها ޙާޟިރުވުމަށް ދެންނެވުނެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އެކަމަނާ ޙާޟިރުވުމުން ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم
ޛުލް ޤަރްނައިން ރަސްގެފާނުގެ ތިންވަނަ ދަތުރުފުޅު އެކަލޭގެފާނަކީ ބިމުގައި ގިނަގިނައިން ދަތުރުކުރައްވާ އުޅުއްވި ބޭކަލެކެވެ. ނަމަވެސް ﷲ ތަޢާލާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައި މިވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ ތިން ދަތުރުފުޅެއްގެ ވާހަކައެވެ. މިފަހަރުގެ ދަތުރުފުޅުގައި އެކަލޭގެފާނު
ޒުހުދުވެރިކަން صالح بن أحمد بن حنبل ވިދާޅުވިއެވެ. “އެކަލޭގެފާނު ވަރަށްގިނައިން ލައިގެން ކާނެ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ރާހުތް ބޭނުންކުރައްވައެވެ. އަދި އެތިކޮޅަކުން ހިރަފުސް ފޮޅައިލާފައި ފަރިއްކުޅުވަނިކޮށްވެސް ފަހަރެއްގައި ފެނިދާނެއެވެ. އަދި އަނެއްބައި ތައްޓަކަށް
މަތިވެރި މާތް ޞަޙާބީ ސަޢްދު ބުނު މުޢާޛް رضي الله عنه މިފަދައިން ވިދާޅުވެ ހަމަނިމުނުތަނާހެން ޚަޒްރަޖުވަންހައިގެ ޞާހިބެއްކަމުގައިވާ ސަޢްދު ބުނު ޢުބާދާ ތެދުވަޑައިގެން ވިދާޅުވިއެވެ: “ތިޔައީ ދޮގެކެވެ. ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ.
ޛުލް ޤަރްނައިން ރަސްގެފާނުގެ ފުރަތަމަ ދަތުރު އެކަލޭގެފާނު އެއްމެ ފުރަތަމަ ދަތުރުގައި ވަޑައިގެންނެވީ މަޣުރިބާއި ދިމާއަށެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނު އެވަގުތު ހުންނެވި ތަނުގެ ގޮތުން އެކަލޭގެފާނަށް މަޣުރިބު ފަރާތެވެ. އެދުވަސްވަރުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ މަޣުރިބު ފަރާތަކީ
ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ރަސޫލުކަމުގެ ތެދުކަން ސާބިތު ކުރުމަށްޓަކައި، މައްކާގެ މުޝްރިކުން ޔަހޫދީން ބުނިބުނުމެއްގެ މަތިން އެކަލޭގެފާނާއި ސުވާލުތަކެއް ކުރިމަތި ކުރެއްވިއެވެ. އޭގެތެރެއިން އެއް ސުވާލަކަށް އެމީހުން ކުރި ސުވާލަކީ، މުޅި ބިމުގައި
ޢާއިޝާ رضي الله عنها އެހެން އިންނަވަނިކޮށް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެކަމަނާގެ ގެކޮޅަށް ވަޑައިގެން ސަލާމް ގޮވާލައްވައި އެކަމަނާގެ ޙާލުކޮޅާމެދު ސުވާލުފުޅުކުރެއްވުމުން އެއަށް ޖަވާބުދާރިވެވަޑައިގެންނެވުމަށްފަހު އެކަމަނާގެ މަންމާފުޅާއި ބައްޕާފުޅުގެ
އެނގި ވަޑައިގަންނަވާނޭފަދައިން، ﷲގެ ރަސޫލާ ސަލާމާއި ޞަލާވަތްލެވި އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމަށްފަހު، ދެން ވަޑައިގެންނެވި ކޮންމެ ނަބިބޭކަލެއްވެސް ވަޑައިގެންނެވީ އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކޮޅުންނެވެ. އެގޮތުން ﷲގެ ނަބިއްޔާ އައްޔޫބު ޢަލައިހިއްސަލާމް އަކީވެސް ﷲގެ ޚަލީލް އިބްރާހީމް ޢަލައިހިއްސަލާމްގެ
ސުލައިމާނުގެފާނަކީ ދުނިޔޭގައި އެންމެ ބޮޑު ރަސްކަމެއް ﷲ ތަޢާލާދެއްވި އެއިލާޙްގެ ނަބިއްޔެކެވެ. ޢިލުމާއި ވެރިކަމާއި ނަބީކަން ދެއްވަވާ ޖިންނިންނާއި ވަޔާއި ދޫނިސޫފާސޫފި އެކަލޭގެފާނުގެ ކިޔަމަނުގެދަށުގައި ލެއްވެވިއެވެ. ދޫނިސޫފާ ސޫފީގެ ބަސްމޮށުންތެރިކަން ސުލައިމާންގެފާނަށް ﷲ ތަޢާލާ
އެގޮތުގައި ދުވަސްތައް ވޭތުވަމުން ދިޔައިރު ކުރިޔާ ޚިލާފަށް މާތް ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އޯގާތެރިކަމާއި އަޅާލެއްވުމާއި މުނިއަވަސްފިއްލުމުގެ އެއްވެސް ކަމެއް އެކަމަނާއަށް ނުފެންނަކަން ފާހަގަކުރެއްވުމެވެ. އަދި އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާއިރު
އެކަމަނާގެ މޫނުފުޅު ނިވާކުރައްވައިގެން އިންނެވުމުން ޞޮފްވާނު ބުނުލް މުޢައްޠިލް رضي الله عنه އެކަލޭގެފާނުގެ ސާވާރީ އެކަމަނާއާ ކައިރިކުރައްވައި އެކަމަނާއަށް އޭގެ މައްޗަށް އެރޭނޭހެން އޭތި ތިރިކުރައްވައި އެންމެހާ މުއުމިނުތަކުންގެ މަންމަ ކަމުގައިވާ
އެންމެހާ ދަތުރުވެރިން ފަތިސްނަމާދަށް ތެދުވެ ނަމާދުކޮށް އަވަދިވުމުން އަލުން ދަތުރުފެށުމަށް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ކުރައްވާފައިވާ އަމުރުފުޅާ އެއްގޮތަށް ދަތުރަށް ތައްޔާރުވުމަށްޓަކައި އަވަސްވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެއާއެކު ޢާއިޝާ رضي الله عنها
ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ރަށުން ބޭރަށް ދަތުރުފުޅަކު ނިކުމެވަޑައިގަންނަވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަބަލުންގެ ތެރެއިން އަނބިކަނބަލެއް އަރިހުގައި ގެންދަވަން ބޭނުންފުޅުވެވަޑައިގެންފިނަމަ އެންމެހާ އަނބިކަނަބަލުންގެ މެދުގައި ގުރުލައްވައެވެ. އަދި އެދަތުރެއްގައި
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين. الَّذي خلق الْموْتَ والْحياةَ لِيبْلُوَكُمْ أَيُّكمْ أَحْسنُ عملًا. وصلى اللهم وسلم على من أصيب بأشد الإبتلاء