އަބޫ ހުރައިރާ ވިދާޅުވިއެވެ. ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ((ثَلاَثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٌ لاَ شَكَّ فِيهِنَّ: دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ وَدَعْوَةُ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ)) މާނައީ: “ޝައްކެއްނުވާ،
ޞަޙާބީންނާއިގުޅޭގޮތުން ރިވާވެފައިވާ ސަލަފުންގެ ބަސްފުޅުތަކުގެ ތެރެއިން: 1- އިމާމް އައްޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ގެ ބަސްފުޅު: އައްޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ “ޢަޤީދަތު އަހުލުއް ސުންނާ” ގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “ތިމަންމެން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީންދެކެ
ﷲއަށާއި އެއިލާހުގެ އާޔަތްތަކަށާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަށް ހަޖޫޖަހައި ފުރައްސާރަކުރުމަކީ ބިރުހުރިކަމެކެވެ. އެއީ އެކަމުގެ ސަބަބުން ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައި އެމީހަކަށް ޢުޤޫބާތް ލިބިދާނެ ކަމެކެވެ.
ފޮތުގެ ނަން: ޙަދީޘްތައް ޖަމާކުރެވިފައިވާ ފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން އަލްއިމާމް އަންނަސާއީ ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ ޙަދީޘްފޮތަށް ޢިލްމުވެރިން ތަފާތު ނަން ކިޔައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި: 1. “الْمُجْتَبَى”: ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރެއިން ވަރަށްގިނަ ބޭކަލުން މިފަދައިން
ހަމަކަށަވަރުން އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީން ވަނީ، ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ރަސޫލާ (ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ) އެކަމަކައިގެން ވަޑައިގެންނެވި ކަންތައްތައް އެކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން ލިބިވަޑައިގެން، އެކަންތައްތައް މީސްތަކުންނަށް އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ.
ﷲސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢަލާ ނެތުމުގެ ތެރެއިން އިންސާނާ އުފެއްދެވުމަށްފަހު އެބައިމީހުން ދޫކޮށްލެއްވީކީނޫނެވެ. އެއިލާހުގެ ރަޙުމަތާއި އޯގާވަންތަވެރިކަމުން އެބައިމީހުން ދިރިހުރުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާނެ އެންމެހާ ކަމެއް ފުރިހަމަކަމާއެކު ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވިއެވެ. ދިރިހުރުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާނެ ވައި ފުރިހަމަކަމާއެކު ދައުރުކުރާގޮތް
ސިޙުރުވެރިޔާގެ ޙުކުމް: އިބްނު ޤުދާމާ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “އަދި ސިޙުރުވެރިޔާގެ ޙައްދަކީ ޤަތުލުކުރުމެވެ. މިފަދައިން ޢުމަރުގެފާނާއި، ޢުޘްމާންގެފާނާއި، އިބްނު ޢުމަރު އާއި، ޙަފްޞަތުގެފާނާއި، ޖުންދުބު ބުން ޢަބްދުﷲ އާއި، ޖުންދުބު ބުން ކަޢުބު އާއި،
ސިޙުރަކީ ކޮބާ؟ ޢަރަބިބަހުގައި ‘ސިޙުރު’ މިލަފުޒަކީ ސަބަބު ފޮރުވިފައިވާ، އަދި ވަންހަނާވެގެންވާ ކަންކަމަށް ބޭނުންކުރާ ޢިބާރާތެކެވެ. އަދި ސިޙުރުގެ އަޞްލަކީ އެއްޗެއްގެ ޙަޤީޤަތުން އެހެންގޮތަކަށް ބަދަލުކޮށްލުމެވެ. އަދި ޙައްޤުކަމަށް ބާޠިލުނެރެ ދެއްކުމެވެ.[1] އިބްނު ޤުދާމާ
ސަލާމްލެއްވި އިބްރާހީމްގެފާނަކީ ޢަރަބިންނާއި، ޔަހޫދީންނާއި، އަދި ނަޞާރާއިންގެ ތާރީޚު ގުޅިފައިވާ ބޭކަލެކެވެ. އެހެންކަމުން، ޔަހޫދީންގެ ތާރީޚްވެސް ފެށިފައިވަނީ އިބްރާހީމްގެފާނާ ހަމައިންނެވެ.
قَالَ الطَّحَاوِيُّ رحمه الله: “وَلاَ يَكُونُ إِلاَّ مَا يُرِيدُ”. ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއިލާހު އިރާދަކުރެއްވިކަމެއް މެނުވީ ނުވާހުއްޓެވެ.” __________________________________ ޝަރަޙަ: * އިމާމް ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲގެ މިބަސްފުޅަށް ދަލީލު
ނަމާދުގެ ވާޖިބުތައް : ނަމާދުގެ ވާޖިބުތައް އަށެކެވެ. ފުރަތަމައީ : ޙަރަމް ބަން ތަކުބިރު ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ ތަކުބިރުތަކެއް ވަނީ ނަމާދުގެ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. ދެވަނައީ : التَسْمِيْعُ އެވެ. އެއީ އިމާމްމިހާ
އޭ މުސްލިމް އަޚާއެވެ! ހަމަކަށަވަރުންވެސް ނަމާދަކީ މަތިވެރިވެގެންވާ އަޅުކަމެކެވެ. މިއަޅުކަމުގައި އެކުލެވިގެންވަނީ، ނަމާދަށް އެންމެ އެކަށޭނެގޮތަށް ޝަރުޢުވެގެންވާ ކިޔުންތަކަކާއި ޙަރަކާތްތަކެކެވެ. ވުމާއިއެކު ޢިލްމުވެރިން ނަމާދުގެ ތަޢުރީފުގައި ވިދާޅުވަނީ، ނަމާދަކީ ތަކުބީރަކުންފެށޭ ސަލާމްދިނުމަކުން ނިމޭ ޚާއްޞަވެގެންވާ
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހިރާއްޖޭގައިވެސް ސިޙުރުވެރިން އުޅޭކަމީ ހިތާމަޔާއެކީ ފާހަގަކުރާކަމަކެވެ. މިފަދަ މީހުންގެ ސަބަބުން އެތައް ބަޔަކަށް ތަފާތު ވައްތަރުގެ ގޯނާކޮށް އުނދަގޫކޮށް ހަދައެވެ. މީހުން މޮޔަކޮށް، ދަރިންނުލިބޭގޮތް ހަދައި، ނަފުސާނީގޮތުން އުނދަގޫކުރިމަތިކުރުވައި، ދެމަފިރިން ދެމެދުގައި ފިތުނަ
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ފަނާވެ އަދި ނެތިގެންނުދަނީ އެއިލާހުގެ ދިރިދެމިވޮޑިގެންވުމާއި ޤާއިމުވެވޮޑިގަތުމުގެ ފުރިހަމަކަމުންނެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ*وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ)) الرحمن:26-27
ފަސްވަނައީ: ނިޔަތްގަތުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނިޔަތްގަތުންވެއެވެ. ޢަރަބިބަހުގައި ނިޔަތު ގެ މާނައަކީ ޤަޞްދުކުރުމެވެ. ޝަރުޢުގައި ނިޔަތުގެ މުރާދަކީ، الله سبحانه وتعالى އާ ކުއްތަންވުމުގެގޮތުން އަޅުކަމެއްކުރުމަށް ޢަޒުމުކަނޑައެޅުމެވެ. ނިޔަތްގަންނާނީ ހިތުންނެވެ. ދުލުން
ހުކުރު ޚުޠުބާގައި އިމާމްމީހާ ދުޢާކުރާއިރު ދުޢާއަށް އަތްއުފުލުމަކީ ޝަރުޢުވެގެންވާކަމެއް ނޫނެވެ. ޚުޠުބާދޭމީހާވެސް އަދި އަޑުއަހަންތިބި މީހުންވެސް ދުޢާކުރަން އަތްއުފުލުމެއް ނުވެއެވެ. ޞަޙީޙް މުސްލިމްގައި ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީއެއްކަމުގައިވާ ޢުމާރަތަ ބުން ރުއައިބާ
އަބޫ ހުރައިރާ ވިދާޅުވިއެވެ. ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ((ثَلاَثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٌ لاَ شَكَّ فِيهِنَّ: دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ وَدَعْوَةُ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ)) މާނައީ: “ޝައްކެއްނުވާ،
ޞަޙާބީންނާއިގުޅޭގޮތުން ރިވާވެފައިވާ ސަލަފުންގެ ބަސްފުޅުތަކުގެ ތެރެއިން: 1- އިމާމް އައްޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ގެ ބަސްފުޅު: އައްޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ “ޢަޤީދަތު އަހުލުއް ސުންނާ” ގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “ތިމަންމެން ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީންދެކެ
ﷲއަށާއި އެއިލާހުގެ އާޔަތްތަކަށާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަށް ހަޖޫޖަހައި ފުރައްސާރަކުރުމަކީ ބިރުހުރިކަމެކެވެ. އެއީ އެކަމުގެ ސަބަބުން ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައި އެމީހަކަށް ޢުޤޫބާތް ލިބިދާނެ ކަމެކެވެ.
ފޮތުގެ ނަން: ޙަދީޘްތައް ޖަމާކުރެވިފައިވާ ފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން އަލްއިމާމް އަންނަސާއީ ރަޙިމަހުﷲ ލިޔުއްވާފައިވާ ޙަދީޘްފޮތަށް ޢިލްމުވެރިން ތަފާތު ނަން ކިޔައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި: 1. “الْمُجْتَبَى”: ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރެއިން ވަރަށްގިނަ ބޭކަލުން މިފަދައިން
ހަމަކަށަވަރުން އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީން ވަނީ، ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ރަސޫލާ (ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ) އެކަމަކައިގެން ވަޑައިގެންނެވި ކަންތައްތައް އެކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން ލިބިވަޑައިގެން، އެކަންތައްތައް މީސްތަކުންނަށް އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ.
ﷲސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢަލާ ނެތުމުގެ ތެރެއިން އިންސާނާ އުފެއްދެވުމަށްފަހު އެބައިމީހުން ދޫކޮށްލެއްވީކީނޫނެވެ. އެއިލާހުގެ ރަޙުމަތާއި އޯގާވަންތަވެރިކަމުން އެބައިމީހުން ދިރިހުރުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާނެ އެންމެހާ ކަމެއް ފުރިހަމަކަމާއެކު ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވިއެވެ. ދިރިހުރުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާނެ ވައި ފުރިހަމަކަމާއެކު ދައުރުކުރާގޮތް
ސިޙުރުވެރިޔާގެ ޙުކުމް: އިބްނު ޤުދާމާ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. “އަދި ސިޙުރުވެރިޔާގެ ޙައްދަކީ ޤަތުލުކުރުމެވެ. މިފަދައިން ޢުމަރުގެފާނާއި، ޢުޘްމާންގެފާނާއި، އިބްނު ޢުމަރު އާއި، ޙަފްޞަތުގެފާނާއި، ޖުންދުބު ބުން ޢަބްދުﷲ އާއި، ޖުންދުބު ބުން ކަޢުބު އާއި،
ސިޙުރަކީ ކޮބާ؟ ޢަރަބިބަހުގައި ‘ސިޙުރު’ މިލަފުޒަކީ ސަބަބު ފޮރުވިފައިވާ، އަދި ވަންހަނާވެގެންވާ ކަންކަމަށް ބޭނުންކުރާ ޢިބާރާތެކެވެ. އަދި ސިޙުރުގެ އަޞްލަކީ އެއްޗެއްގެ ޙަޤީޤަތުން އެހެންގޮތަކަށް ބަދަލުކޮށްލުމެވެ. އަދި ޙައްޤުކަމަށް ބާޠިލުނެރެ ދެއްކުމެވެ.[1] އިބްނު ޤުދާމާ
ސަލާމްލެއްވި އިބްރާހީމްގެފާނަކީ ޢަރަބިންނާއި، ޔަހޫދީންނާއި، އަދި ނަޞާރާއިންގެ ތާރީޚު ގުޅިފައިވާ ބޭކަލެކެވެ. އެހެންކަމުން، ޔަހޫދީންގެ ތާރީޚްވެސް ފެށިފައިވަނީ އިބްރާހީމްގެފާނާ ހަމައިންނެވެ.
قَالَ الطَّحَاوِيُّ رحمه الله: “وَلاَ يَكُونُ إِلاَّ مَا يُرِيدُ”. ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއިލާހު އިރާދަކުރެއްވިކަމެއް މެނުވީ ނުވާހުއްޓެވެ.” __________________________________ ޝަރަޙަ: * އިމާމް ޠަޙާވީ ރަޙިމަހުﷲގެ މިބަސްފުޅަށް ދަލީލު
ނަމާދުގެ ވާޖިބުތައް : ނަމާދުގެ ވާޖިބުތައް އަށެކެވެ. ފުރަތަމައީ : ޙަރަމް ބަން ތަކުބިރު ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ ތަކުބިރުތަކެއް ވަނީ ނަމާދުގެ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. ދެވަނައީ : التَسْمِيْعُ އެވެ. އެއީ އިމާމްމިހާ
އޭ މުސްލިމް އަޚާއެވެ! ހަމަކަށަވަރުންވެސް ނަމާދަކީ މަތިވެރިވެގެންވާ އަޅުކަމެކެވެ. މިއަޅުކަމުގައި އެކުލެވިގެންވަނީ، ނަމާދަށް އެންމެ އެކަށޭނެގޮތަށް ޝަރުޢުވެގެންވާ ކިޔުންތަކަކާއި ޙަރަކާތްތަކެކެވެ. ވުމާއިއެކު ޢިލްމުވެރިން ނަމާދުގެ ތަޢުރީފުގައި ވިދާޅުވަނީ، ނަމާދަކީ ތަކުބީރަކުންފެށޭ ސަލާމްދިނުމަކުން ނިމޭ ޚާއްޞަވެގެންވާ
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހިރާއްޖޭގައިވެސް ސިޙުރުވެރިން އުޅޭކަމީ ހިތާމަޔާއެކީ ފާހަގަކުރާކަމަކެވެ. މިފަދަ މީހުންގެ ސަބަބުން އެތައް ބަޔަކަށް ތަފާތު ވައްތަރުގެ ގޯނާކޮށް އުނދަގޫކޮށް ހަދައެވެ. މީހުން މޮޔަކޮށް، ދަރިންނުލިބޭގޮތް ހަދައި، ނަފުސާނީގޮތުން އުނދަގޫކުރިމަތިކުރުވައި، ދެމަފިރިން ދެމެދުގައި ފިތުނަ
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ފަނާވެ އަދި ނެތިގެންނުދަނީ އެއިލާހުގެ ދިރިދެމިވޮޑިގެންވުމާއި ޤާއިމުވެވޮޑިގަތުމުގެ ފުރިހަމަކަމުންނެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ. ((كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ*وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ)) الرحمن:26-27
ފަސްވަނައީ: ނިޔަތްގަތުން : ނަމާދުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި ނިޔަތްގަތުންވެއެވެ. ޢަރަބިބަހުގައި ނިޔަތު ގެ މާނައަކީ ޤަޞްދުކުރުމެވެ. ޝަރުޢުގައި ނިޔަތުގެ މުރާދަކީ، الله سبحانه وتعالى އާ ކުއްތަންވުމުގެގޮތުން އަޅުކަމެއްކުރުމަށް ޢަޒުމުކަނޑައެޅުމެވެ. ނިޔަތްގަންނާނީ ހިތުންނެވެ. ދުލުން
ހުކުރު ޚުޠުބާގައި އިމާމްމީހާ ދުޢާކުރާއިރު ދުޢާއަށް އަތްއުފުލުމަކީ ޝަރުޢުވެގެންވާކަމެއް ނޫނެވެ. ޚުޠުބާދޭމީހާވެސް އަދި އަޑުއަހަންތިބި މީހުންވެސް ދުޢާކުރަން އަތްއުފުލުމެއް ނުވެއެވެ. ޞަޙީޙް މުސްލިމްގައި ރިވާވެފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަގެ ޞަޙާބީއެއްކަމުގައިވާ ޢުމާރަތަ ބުން ރުއައިބާ
