ހަމަ އެފަދައިން އައްތުރުކުމާނުއާއި ސަލާޖިޤާއިންވެސް އެޒަމާނުގައި އުޅުނު ރާފިޟީންނާއި ބާޠިނީންނާމެދު އެމޭރުމުން ޢަމަލުކުރިއެވެ.
އީމާންކަން މަދުވާ ސަބަބުތައް
ޠާޣޫތުންނަށް ކާފަރުވުމަކީ ވާޖިބެކެވެ.
މިސޫރަތުގައި އެއްކޮށްވެސް މިވަނީ ފީލް ބާގައިގެ މީހުންނާމެދު ﷲ ތަޢާލާ ކަންތައްކުރެއްވި ގޮތުގެ ވާހަކައެވެ.
ފުރަތަމަ ފަޞްލުގެ ޖަވާބުތައް
ދަންނާށެވެ. ޠާޣޫތަށް ކާފިރުވެގެން މެނުވީ ﷲ ތަޢާލާއަށް އީމާންވެގެންހުރި މުއުމިނަކަށް ނުވެވޭނެއެވެ. ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ އަންނަނިވި ވަޙީބަސްފުޅެވެ. ﴿لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن
ﷲ ތަޢާލާއާއި އެއިލާހުގެ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަށް ނިސްބަތްކޮށް، ވާހަކައެއް ދައްކާނަމަ އެކަމުގައި ނުހަނު ސަމާލުވާންޖެހެއެވެ.
ޣައިބުގެ ޢިލްމު އެނގިވޮޑިގެންވަނީ ހަމައެކަނި ﷲއަށެވެ.
ދެވަނައީ (ދެވަނަ ޠާޣޫތަކީ): ﷲގެ ޙުކުމްތައް ބަދަލުކުރާ ޙާކިމާއެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ އަންނަނިވި ބަސްފުޅެވެ. ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ
الطُّغْيَانُ ގެ މާނައަކީ: ޙައްދުފަހަނައަޅައިދިޔުމެވެ.
ﷲއަށް އީމާންވުމުގެ މާނަ: އެއީ ހަމަކަށަވަރުން ﷲއަކީ ޙައްޤުގޮތުގައި އަޅުކަންވެވޭ ހަމައެކަނި އިލާހުކަމަށާއި، އަދި އެއިލާހު ފިޔަވާ އަޅުކަންވެވޭ ފަރާތްތަކަކީ ބާޠިލުގޮތުގައި އަޅުކަންވެވޭ ފަރާތްތަކެއްކަމުގައި އިޢުތިޤާދުކުރުމެވެ. އަދި އަޅުކަމުގެ އެންމެހާ ވައްތަރުތަކެއް އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު އެއިލާހަށް
ހަމައެކަނި ފުރަތަމަ ނުވަ ޤަރުނު އަޅުގަނޑު ޛިކުރުކޮށްފައިވާ ސަބަބު: އެއީ ހަމަކަށަވަރުން ދެން އައި ދުވަސްވަރުގައި އާލާކުރުމެއް ނުވަތަ މުޅިން އާ މަސައްކަތްތަކެއް ނުވާތީއެވެ.
ޠާޣޫތުތަކަށް ކާފަރުވުން ޞައްޙަވާނީ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކެއްގެ ޛަރީޢާއިންނެވެ.
އަޅުގަނޑު މިފޮތް ފަށާފައިވާނީ تَمْهِيْد އަކުންނެވެ. އޭގައިވާނީ تدوين السنة ގެ މާނަ ބަޔާންކޮށްދީފައެވެ.
މި ބަޔާންކޮށްދެވެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކުރިން ޖީލަކަށް ފަހު ޖީލެއް ވަޑައިގެން ސަލަފުއްޞާލިޙުން ކުރައްވާފައިވާ ބުރަ މަސައްކަތްތަކެވެ
ﷲ ތަޢާލާވަނީ ޙަދީޘްގެ އަހުލުވެރިންނަކީ ދީނުގެ އަސާސްތަކެއްކަމުގައި ލައްވާފައެވެ
ހަމަ އެފަދައިން އައްތުރުކުމާނުއާއި ސަލާޖިޤާއިންވެސް އެޒަމާނުގައި އުޅުނު ރާފިޟީންނާއި ބާޠިނީންނާމެދު އެމޭރުމުން ޢަމަލުކުރިއެވެ.
އީމާންކަން މަދުވާ ސަބަބުތައް
ޠާޣޫތުންނަށް ކާފަރުވުމަކީ ވާޖިބެކެވެ.
މިސޫރަތުގައި އެއްކޮށްވެސް މިވަނީ ފީލް ބާގައިގެ މީހުންނާމެދު ﷲ ތަޢާލާ ކަންތައްކުރެއްވި ގޮތުގެ ވާހަކައެވެ.
ފުރަތަމަ ފަޞްލުގެ ޖަވާބުތައް
ދަންނާށެވެ. ޠާޣޫތަށް ކާފިރުވެގެން މެނުވީ ﷲ ތަޢާލާއަށް އީމާންވެގެންހުރި މުއުމިނަކަށް ނުވެވޭނެއެވެ. ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ އަންނަނިވި ވަޙީބަސްފުޅެވެ. ﴿لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن
ﷲ ތަޢާލާއާއި އެއިލާހުގެ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަށް ނިސްބަތްކޮށް، ވާހަކައެއް ދައްކާނަމަ އެކަމުގައި ނުހަނު ސަމާލުވާންޖެހެއެވެ.
ޣައިބުގެ ޢިލްމު އެނގިވޮޑިގެންވަނީ ހަމައެކަނި ﷲއަށެވެ.
ދެވަނައީ (ދެވަނަ ޠާޣޫތަކީ): ﷲގެ ޙުކުމްތައް ބަދަލުކުރާ ޙާކިމާއެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ އަންނަނިވި ބަސްފުޅެވެ. ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ
الطُّغْيَانُ ގެ މާނައަކީ: ޙައްދުފަހަނައަޅައިދިޔުމެވެ.
ﷲއަށް އީމާންވުމުގެ މާނަ: އެއީ ހަމަކަށަވަރުން ﷲއަކީ ޙައްޤުގޮތުގައި އަޅުކަންވެވޭ ހަމައެކަނި އިލާހުކަމަށާއި، އަދި އެއިލާހު ފިޔަވާ އަޅުކަންވެވޭ ފަރާތްތަކަކީ ބާޠިލުގޮތުގައި އަޅުކަންވެވޭ ފަރާތްތަކެއްކަމުގައި އިޢުތިޤާދުކުރުމެވެ. އަދި އަޅުކަމުގެ އެންމެހާ ވައްތަރުތަކެއް އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު އެއިލާހަށް
ހަމައެކަނި ފުރަތަމަ ނުވަ ޤަރުނު އަޅުގަނޑު ޛިކުރުކޮށްފައިވާ ސަބަބު: އެއީ ހަމަކަށަވަރުން ދެން އައި ދުވަސްވަރުގައި އާލާކުރުމެއް ނުވަތަ މުޅިން އާ މަސައްކަތްތަކެއް ނުވާތީއެވެ.
ޠާޣޫތުތަކަށް ކާފަރުވުން ޞައްޙަވާނީ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކެއްގެ ޛަރީޢާއިންނެވެ.
އަޅުގަނޑު މިފޮތް ފަށާފައިވާނީ تَمْهِيْد އަކުންނެވެ. އޭގައިވާނީ تدوين السنة ގެ މާނަ ބަޔާންކޮށްދީފައެވެ.
މި ބަޔާންކޮށްދެވެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކުރިން ޖީލަކަށް ފަހު ޖީލެއް ވަޑައިގެން ސަލަފުއްޞާލިޙުން ކުރައްވާފައިވާ ބުރަ މަސައްކަތްތަކެވެ
ﷲ ތަޢާލާވަނީ ޙަދީޘްގެ އަހުލުވެރިންނަކީ ދީނުގެ އަސާސްތަކެއްކަމުގައި ލައްވާފައެވެ
