* މީސްތަކުން ތަބާވާ ދީންތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. ނަމަވެސް ޙައްޤު ދީނަކީ އެންމެ ދީނެކެވެ. އެއީ އިސްލާމްދީނެވެ. އެހެން ދީންތަކަކީ ބާޠިލުދީންތަކެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
” މީހަކަށް ސުންނަތް ކިޔައިދިނިމުން، “ތި ދޫކޮށްލާފައި ޤުރުއާނުން ކިޔައިދޭށޭ” އެމީހަކު ބުނެފިނަމަ ދަންނައެވެ. ފަހެ އެއީ މަގު ފުރެދިފައިވާ މަގުފުރައްދާ މީހެކެވެ.”
* ވާތްގަށްއެދުމަކީ (الإِسْتِعَانَة) : ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ވާތްގަށް އެދުމެވެ. އޭގައި ހިމެނިގެންވަނީ ފުރިހަމަގޮތުގައި އެއިލާހަށް ނިކަމެތިވުމާއި ކަންކަމުގައި އެއިލާހަށް ބަރޯސާވުމެވެ.
* އެންމެހާ އަޅުކަމެއްވެސް އަދާކުރަންޖެހޭނީ ހަމައެކަނީ ﷲއަށެވެ. އެއްވެސް މަޚްލޫޤަކަށް އެއިންކަމެއް އަދާކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
ސުންނަތައް ތަބާވުމަށް ބާރުއަޅުއްވާފައިވާ، މިނޫނަސް ވަރަށް ގިނަ ޙަދީޘް ބަސްފުޅުތައްވެއެވެ
ފަހެ ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ޢަމަލަށް އިތުރުކޮށް ޝަރުޢުކުރައްވާފައި ނުވާ ޢަމަލެއް ބަޔަކު ކޮށްފާނެއެވެ. އޭރުން އެ ޢަމަލުގެ އަޞްލު، ޝަރީޢަތުގައި ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވިޔަސް އިތުރުކުރެވުނު ބައި އެއީ ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ފަހެ އޭރުން އިތުރުކުރެވުނުބައި ބާޠިލުވެގެންދާނެއެވެ. ނަމަވެސް ސުވާލަކީ އަޞްލު ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ޢަމަލުވެސް އެފަދަ ކަމެއްގެ ސަބަބަން ބާޠިލުވެދާނެ ހެއްޔެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ އަމުރުކުރައްވާފައިވާ އަޅުކަމުގެ ބާވަތްތަކަކީ، މިސާލަކަށް އިސްލާމްކަން، އީމާންކަން، އިޙްސާންކަން އޭގެތެރޭގައި ދުޢާކުރުމާއި، ބިރުގަތުމާއި،([1]) އުންމީދުކުރުމާއި، ވަކީލުކުރުމާއި، އުންމީދާއެކު އެދުމާއި،([2]) ރެކުމުގެބިރުގަތުމާއި،([3]) މަޑުމޮޅިވެމަޑުމައިތިރިވުމާއި،([4]) ބިރުވެތިވުމާއި،([5]) ތައުބާވުމާއި، ވާތްގަށްއެދުމާއި،([6]) ރައްކާތެރިކަމަށްއެދުމާއި،([7]) މަދަދަށްއެދުމާއި،([8]) ކަތިލުމާއި،
ރައްބަކީ އެއީ އަޅުކަންކުރުން ޙައްޤު ފަރާތެވެ.
* ބުއްދިވެރި އިންސާނުން ކައުނަށް ބަލާ ހަދާނީ ޣާފިލުކަމުގައެއް ނޫނެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް މަތިވެރިވެގެންވާ މަޚުލޫޤާތުތަކާ މެދު އެފަދަ މީހުން ވިސްނާފިކުރުކޮށް، އޭގައިވާ ﷲ ގެ މަތިވެރިކަމާއި ކުޅަދުންވަންތަކަމަށް ވިސްނާފިކުރު ކުރާނެއެވެ. ފަހެ އޭގެ ސަބަބުން ޚާލިޤުވަންތަ އިލާހު މަތިވެރިކުރާޙާލު، އެބައިމީހުންގެ ހިތްތައް މަޑުމޮޅިވެގެންދެއެވެ.
ހެނދުނާއި ހަވީރު ކިޔުމަށް ވާރިދުވެފައިވާ އެހެނިހެން ޛިކުރުތަކަކީވެސް މިފަދަ އެތައް ފައިދާތަކެއް ހިމެނިގެންވާ ޛިކުރުތަކެކެވެ. ދުޢާއަކީ އަޅަމެންނަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޛިކުރު ގިނަގިނައިންކޮށްއުޅޭ ޞާލިޙު އަޅުންތަކެއްކަމުގައި ލެއްވުމެވެ.
ﷲ ފިޔަވާ އެހެން ހުރިހާ ތަކެއްޗަކީ ޢާލަމެވެ. އަދި އަހަރެންނަކީ އެޢާލަމުގެ ތެރެއިންވާ އެކަކީމެވެ.
އަޅުކަންކުރުމުގެ މާނައަކީ: އެއްކައުވަންތަކުރުމެވެ.
ސުންނަތައް ތަބާވުމަށް ބާރުއަޅުއްވާ، އެކަމުގެ ވާޖިބުކަން ބަޔާންކުރައްވާ އަދި އެއާ ޚިލާފުވެގަތުމުގެ ޙަރާމްކަން ބަޔާންކުރައްވާ ވަރަށް ގިނަ އާޔަތްތައް ބާވައިލައްވާފައިވެއެވެ.
* ތިބާއާ ކިތަންމެ ދުރުގައި އުޅުނަސް، ދީނުގެ އަޚުވަންތަކަމުގެ ގޮތުން ހުރިހާ މުސްލިމުންނަކީ ތިބާގެ އަޚުންނެވެ. ﷲއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއާ ދެކޮޅުވެރިވާ މީހަކީ، ނަސަބުގެ ގޮތުން ތިބާގެ ކިތަންމެ ގާތް މީހަކަސް، ދީނީ ގޮތުން ތިބާގެ ޢަދާވާތްތެރިއެކެވެ.
ދަންނާށެވެ! – ﷲ ތިބާއަށް ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ. – ހަމަކަށަވަރުން ކޮންމެ މުސްލިމު ފިރިހެނަކާއި އަންހެނެއްގެ މައްޗަށް މި ތިންކަންތައް އުނގެނި އެކަންކަމަށް ޢަމަލުކުރުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.
“ބާބު: ބަހާއި ޢަމަލުގެ ކުރިން ޢިލްމު އުނގެނުން ހުށްޓެވެ.” ދަލީލަކީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅެވެ.
* މީސްތަކުން ތަބާވާ ދީންތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. ނަމަވެސް ޙައްޤު ދީނަކީ އެންމެ ދީނެކެވެ. އެއީ އިސްލާމްދީނެވެ. އެހެން ދީންތަކަކީ ބާޠިލުދީންތަކެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
” މީހަކަށް ސުންނަތް ކިޔައިދިނިމުން، “ތި ދޫކޮށްލާފައި ޤުރުއާނުން ކިޔައިދޭށޭ” އެމީހަކު ބުނެފިނަމަ ދަންނައެވެ. ފަހެ އެއީ މަގު ފުރެދިފައިވާ މަގުފުރައްދާ މީހެކެވެ.”
* ވާތްގަށްއެދުމަކީ (الإِسْتِعَانَة) : ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ވާތްގަށް އެދުމެވެ. އޭގައި ހިމެނިގެންވަނީ ފުރިހަމަގޮތުގައި އެއިލާހަށް ނިކަމެތިވުމާއި ކަންކަމުގައި އެއިލާހަށް ބަރޯސާވުމެވެ.
* އެންމެހާ އަޅުކަމެއްވެސް އަދާކުރަންޖެހޭނީ ހަމައެކަނީ ﷲއަށެވެ. އެއްވެސް މަޚްލޫޤަކަށް އެއިންކަމެއް އަދާކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
ސުންނަތައް ތަބާވުމަށް ބާރުއަޅުއްވާފައިވާ، މިނޫނަސް ވަރަށް ގިނަ ޙަދީޘް ބަސްފުޅުތައްވެއެވެ
ފަހެ ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ޢަމަލަށް އިތުރުކޮށް ޝަރުޢުކުރައްވާފައި ނުވާ ޢަމަލެއް ބަޔަކު ކޮށްފާނެއެވެ. އޭރުން އެ ޢަމަލުގެ އަޞްލު، ޝަރީޢަތުގައި ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވިޔަސް އިތުރުކުރެވުނު ބައި އެއީ ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. ފަހެ އޭރުން އިތުރުކުރެވުނުބައި ބާޠިލުވެގެންދާނެއެވެ. ނަމަވެސް ސުވާލަކީ އަޞްލު ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ޢަމަލުވެސް އެފަދަ ކަމެއްގެ ސަބަބަން ބާޠިލުވެދާނެ ހެއްޔެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ އަމުރުކުރައްވާފައިވާ އަޅުކަމުގެ ބާވަތްތަކަކީ، މިސާލަކަށް އިސްލާމްކަން، އީމާންކަން، އިޙްސާންކަން އޭގެތެރޭގައި ދުޢާކުރުމާއި، ބިރުގަތުމާއި،([1]) އުންމީދުކުރުމާއި، ވަކީލުކުރުމާއި، އުންމީދާއެކު އެދުމާއި،([2]) ރެކުމުގެބިރުގަތުމާއި،([3]) މަޑުމޮޅިވެމަޑުމައިތިރިވުމާއި،([4]) ބިރުވެތިވުމާއި،([5]) ތައުބާވުމާއި، ވާތްގަށްއެދުމާއި،([6]) ރައްކާތެރިކަމަށްއެދުމާއި،([7]) މަދަދަށްއެދުމާއި،([8]) ކަތިލުމާއި،
ރައްބަކީ އެއީ އަޅުކަންކުރުން ޙައްޤު ފަރާތެވެ.
* ބުއްދިވެރި އިންސާނުން ކައުނަށް ބަލާ ހަދާނީ ޣާފިލުކަމުގައެއް ނޫނެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް މަތިވެރިވެގެންވާ މަޚުލޫޤާތުތަކާ މެދު އެފަދަ މީހުން ވިސްނާފިކުރުކޮށް، އޭގައިވާ ﷲ ގެ މަތިވެރިކަމާއި ކުޅަދުންވަންތަކަމަށް ވިސްނާފިކުރު ކުރާނެއެވެ. ފަހެ އޭގެ ސަބަބުން ޚާލިޤުވަންތަ އިލާހު މަތިވެރިކުރާޙާލު، އެބައިމީހުންގެ ހިތްތައް މަޑުމޮޅިވެގެންދެއެވެ.
ހެނދުނާއި ހަވީރު ކިޔުމަށް ވާރިދުވެފައިވާ އެހެނިހެން ޛިކުރުތަކަކީވެސް މިފަދަ އެތައް ފައިދާތަކެއް ހިމެނިގެންވާ ޛިކުރުތަކެކެވެ. ދުޢާއަކީ އަޅަމެންނަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޛިކުރު ގިނަގިނައިންކޮށްއުޅޭ ޞާލިޙު އަޅުންތަކެއްކަމުގައި ލެއްވުމެވެ.
ﷲ ފިޔަވާ އެހެން ހުރިހާ ތަކެއްޗަކީ ޢާލަމެވެ. އަދި އަހަރެންނަކީ އެޢާލަމުގެ ތެރެއިންވާ އެކަކީމެވެ.
އަޅުކަންކުރުމުގެ މާނައަކީ: އެއްކައުވަންތަކުރުމެވެ.
ސުންނަތައް ތަބާވުމަށް ބާރުއަޅުއްވާ، އެކަމުގެ ވާޖިބުކަން ބަޔާންކުރައްވާ އަދި އެއާ ޚިލާފުވެގަތުމުގެ ޙަރާމްކަން ބަޔާންކުރައްވާ ވަރަށް ގިނަ އާޔަތްތައް ބާވައިލައްވާފައިވެއެވެ.
* ތިބާއާ ކިތަންމެ ދުރުގައި އުޅުނަސް، ދީނުގެ އަޚުވަންތަކަމުގެ ގޮތުން ހުރިހާ މުސްލިމުންނަކީ ތިބާގެ އަޚުންނެވެ. ﷲއާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއާ ދެކޮޅުވެރިވާ މީހަކީ، ނަސަބުގެ ގޮތުން ތިބާގެ ކިތަންމެ ގާތް މީހަކަސް، ދީނީ ގޮތުން ތިބާގެ ޢަދާވާތްތެރިއެކެވެ.
ދަންނާށެވެ! – ﷲ ތިބާއަށް ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ. – ހަމަކަށަވަރުން ކޮންމެ މުސްލިމު ފިރިހެނަކާއި އަންހެނެއްގެ މައްޗަށް މި ތިންކަންތައް އުނގެނި އެކަންކަމަށް ޢަމަލުކުރުން ވާޖިބުވެގެންވެއެވެ.
“ބާބު: ބަހާއި ޢަމަލުގެ ކުރިން ޢިލްމު އުނގެނުން ހުށްޓެވެ.” ދަލީލަކީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅެވެ.
